Þjóðviljinn - 13.10.1968, Blaðsíða 9

Sunnudagur 13. októbar 1968 — 'ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 9
Grein Benedikts Gíslasonar
Framihald aÆ 6. siðu.
AJiþýðuiIIokkinium. Fraimledðslain
er í kalda koli, gjaldiþirotin ríða
ytfir eins og ræningjailloklkar í
riddarasögum. BdLlibrögðutm ©r
beitt við félagshyggjuna að
aimerísikiu Kú Kúx Klani. Furð-
an vex árlega um þeitta athæíi
allt saiman. Tekjurýmun manna
í fyrra er svarað með gengis-
flaiili, skattkúgun og kaiupikúgun,
og nú í voðamium er allt útlent
vöruiverö hækkar um 20%. Aillt
þetta „sociailislka“ kerfi situr á
fundum og klagar hvier maður
sín lúsabit. Og nú er stjómar-
aindstaðan beðin að kíikja á
málið. Stjómarandstaðan hefur
frá upphafi sagt að athæfi AI-
þýðuffliokksins væri fyrir utan
sdðlega tilveru verkalýðsilolkks,
og sibefndi þjóðinni í voða, því
um atda þróuin eða öfugþiróuin í
verðlagsrnálum undanfarið tók
nú stetninn úr mieð 148% gieng-
isfajli, ásamt kaiupkúgun. Sjálf-
ur foringi Sjálfstæðismanna
taildi máilið gilæfira, en hér réðu
þeir menn sem buðu þjóðinmi '
að Möeja að kálflum á vorin.
Nú er þjóðin hætt að hlæja og
feomiinn voði í sitaðinn fjrrir
Uá/bur o@ Alþýðufloklfcurinn er
utamilands í ábyngðartilfannimg-
ummi af ölíLu saman.
Eysteinn Jónsson tailaði um
nýja línu í stjórn landsdns og
hamm sagði það sem er sann-
Lei'kiur máilsims, að þjóðin verð-
ur að vinna sig uipp úr eða út
úr vítimu. En þessi lína er ekki
til. Þetta er aðeins gamlla að-
ferðitn, að brölta í feminu sem
Eysteánn er að talla um. Engin
Leið er til nema sú sem fyrr
var bent á og hér frá sagt. Það
verður að geirá miýtt verðlag í
landimu og þjóðin verður loks
að skiillja það að aJlur voðinn
og vandimm er verðfræðilegs
eðlis fm upphafi. Og þetta nýja
verð'lag er laekkun á ölllu verð-
gildi í lamdinu til samræmisvið
verðlag á heimsmörkuðuim, sem
þjóðin er aJgerlega bundin um
alla framleiðsilu er snertirtekj-
ur til lífsins þarfa. Svo er tap
þjóðairimmar orðið geigvasmlegt
af þessuim verðfræðiilega álfa-
dansi, að um 2 miljarða kiróna
bjargráðalám þarf þjóðin að
taka til þess að koma öllu ramg-
indalaust á réttan kjöl. Hinn
nýskipulagðd Alþýðubandalags-
flolk'kur ætti að bedta sér fyrir
því að slíkt lán fengist hjá Kúss-
um mað 2% ársvöxtum og sýna
með þvi að hundaitaumhalds-
línan er óþörf á Islliaindi. En
reynsHan af ísilenzku þjóðinni
umdanfarin 20 ár geflur manmi
á múlann í raunhæfri bjart-
sýni um framtíð þessarar þjóð-
ar. Og svo er úflitið svairt, eigi
sízt hvað snertir þjóðina sjálfa
í einskonar herfjötri af ægilegu
ráðleysi, að verði ekki brugðið
til hims betra af drengskap,
œttjarðarásit og þjóðrækni, get-
ur ekkd farið öðruvísi en illa
og má eoiigu á frest slá nema
til hins verra verði. — Ég
hugsa enn um söguma. Láklega
heffði Bama-Sveinbjöm þurft að
eáiga 51 barrn og anmar Stóri-
Bóbar-Jón að vera ættfaðir
Gylfia.
Beneðikt Gíslason
frá Hofteigi.
Hlynnum að Þjóðminjasafninu
Framhalld af 3. síðu.
Viðeyjarkirkju og er húm í góðu
ástamdi nú. Viðeyj airstof-a bíð-
ur viðg'erðar, hún var orðim
mjög illa farim eims og flestir
viba. Viðeyjarstofan vax hreins-
uð í sumar og umhiverfí hemmar
og í haust var húsdnu lokað og
hlerar settir fyrir glugg-a Ætti
hún því að ver-a sæmilega vind-
og snjó'þétt. Þessar ráðstafan-
ir komu • 1 veg fyrir frekari
skemmdir á Viðeyjarstofu em-
orðið er, en því miður verða
endurbætur á hemni að bíða
betri tíma í eflnahagsh'finu.
— Þjóðminjasafnið hefur
friðlýst ýmsa staði, er ekki
svo?
— Jú, og samkvæmt lögum
eru allir gamlir kirkjugarðar,
þingstaðir, fomkuml og fom-
hauigar friðlýst, svo og mann-
virki sem ætla má að séu frá
fomöld. Á vegum safnsins hafa
verið sett upp sérstök merki
við nokkra friðlýsta staði, eink-
um í nágrenni Reykjavíkur, en
á þessu sviði er mikið verk ó-
unnið. Þessi merki ættu að
verða þess valdandi að fólk
þyrmi þeim stöðum þar sem
fornminjar eru í jörðu.
, 'iað kemur ammars varla fyr-
ir að fólk spilli fomminjum af
ásettu ráði, Þvert á móti: fólk
er stolt að geta bent á söguleg-
ar min-jar í landareign sinni,
enda er sögulegur áhugi al-
mennur hjá íslendingum, ekki
sízt úti á landsbyggðinni. Það
er helzt hætta á því að bændur
gleymi að segja jarðýtustjórum
frá friðlýstum stöðum, en merk-

Um raforkumál Vestfjarða
Prialmhald af 7. síðu.
á þeirra feerfi. Til bakj aatlaði
BaÆv. Paitrekshr. að gredða kr.
0,25 fyrdr þær kWst, sem hún
notaði sjálf, eða kr. 67.277,50.
Þetta ár var rekstrarkostnaðux
dísilstöðvarfnnar kr. 729.971,58.
Safa Baflmagnsveátna ríkds-
ims til Paitrekshrepps er um 1,9
málij. kWst á ári, en árið 1966
var þeim gieirt að gredða fýrir
þessa oríku fer. 956.000,—, en
1967 fer. 946.000,—.
Umi þetta verðlag er búið að
þvarga í um 2 ár, en þá gáfust
Raflmagnsveiturnar upp og af-
þöfefeuðu shk viðskiptá, emda var
-þess engi-n brýn þörf, em Baf-
veiita Patrekshrepps getur hald-
ið áfram að kaupa oriku af Raf-
magnsveitum ra"kisáns eftir þörf-
um fyrir sama: verð sem áður,
eða á því verði, sem almenn
háspennugjaldslkrá þeárra segir
tái um á hverj-uim tíma.
Hér er þó um va'ðtækara mál
að ráeda en Rafvedtu Patneks-
hrepps eina. Raflmagnsvedtur
ríkisicns selja raforku í hedlld-
sölu tál alls 16 bæjaxr'afveitna á
landinu og allar hafla þær rétt á
sörnu kjörum. ARar gætu þær
mieð sama rétti sem Paitreks-
hreppur byggt sér dísilvara-
stöðvar og ætílað Rafmaignsvedt-
um rífeisins að bena aMam kositn-
að, að viðbættu 15% áliagi.
Hvar ætti að fá tekjur til að
mæta sHítoum feostnaði? Þar er
aðeins um tvenait að ræða, ann-
ars vegar að hæfefea heildsölu-
verðið og auka. þannig misrnun
á aðstöðu bæjairrafveitma á
landinu, eða að hækka verðið
til hinna beinu rafQrkukaup-
enda Rafmagnsiveitnanna, em
þedr búa aðallega í strjálbýlinu,
og búa auk þess við raforku-
verð, siem nú þeigar er of hátt,
miðað við 'vérðlag í þétbbýlinu.
Nökkrum árum áður en Raf-
magmsveitur. ríkisdms yfirtóku
Rafveitu Bílðúdals, höfðu Bíld-
dædiimgar, svo sem mörg önnur
sveitarfélög farið fluli gieyst í
rafveitumálin. Byggit hafði ver-
ið upp rafveituikierfi og reist
myndarleg diísdlstöð úr flrá áæitil-
un um mikia aukningu í raf-
orkunotifeun. Sú éætiLum brást og
rafveitan leniti í fjánþröng af
þeim söfeum. Um svipað leyti
voru Rafmagnsveitur ríkisins að
byglgja upp feerfi sitt á Vest-
fjörðum. Það varð því að ráði,
að Raffmaginsveitur ríkisins yf-
irtækju rafveitumál Bil,dudals,
kerfi og dísilstöð, og varð siiðan
samkomulag um rúmlega 1
mdllj. kr. yfirtökuverð.
Sa’ðan haffa Raftmagnsveiturm-
ar starfrækt rafveitutaerfið, á-
samt dísilstöðinni sem varastöð,
og er þetta eimm þáttur í rékstri
þeirra á Vestfjörðum, og jafn-
frarnit tengiliður til anmarra
notienda við Amarfjörð.
- • Nú er þess éskað að snúa
blaðimu við og yfirtaka aftur
það, siem sörnu aðilar óskuðu
að losna við fyrír áraituig síðam.
Þvi er haldið fram, að Bíld-
dældngar mund hagnast á end-
urhedmt raflveitumnar.
1 fyrmefndum þlaðaskrifum
er bdrt taflla, sem á að sanna,
að „nærri 5 millj. króma séu
burtfllutt fé úr byggðarlaginu“
Tafla þessi er í verulegum ati-
riðum rönig og skai hér birt
ömmur taflla • tdl samanburðar,
sem sýniir hver greiðsla Bíldu-
dals hefði raunveruilega verið,
ef þar heffði starfað sem sjálf-
stæð rafveita og orkiam verið
keypt af Rafimagnsveitum ríkis-
ins í heildsölu. í síðasta dálki
eftirtflarandi töflu er síðan til
samanburðar útredkndnigiur í áð-
ungneindri :öflu um „orkukaup
í hei!dsöliu“.
stofnkostnaðar mannvirfcja
þeirra, en ernk þess þarf árlega
að flytja inm í fjórðumgiinm álit-
lega upphæð vegma halla á
rekstiranum, og nemu-r sé halli
á árinu 1967, um 6,7 millj. kr.
Athuigamdi er að þessi halli
stafar svo til aKlur frá kostnað-
arsömum rafstiöðvum og aðal-
orkufllutnin-gslínum i fjórðúngn-
um, en ekikd frá dredfingu í
kauptúnum og þorpum.
Hieildsöiluverð til bæjarraf-
veitna í fjórðumignum, þ.e. til
Patrekshrepps og ísafjarðar er
þvf mdkið of lágti, miðað við
kostnað, en verðflaigming er sett
út frá þvi sjónairmiði að hafá
sama heildsoluverð frá Raf-
miagnsveitum ríkisins til allra
bæjarrafveitna, sem a£ þeim
kaupa, hvar sem er á landinu.
Þetta verðjöfnunarsjónarmið
veldur því, að sumar bæjarraf-
veitur, í öðrutm landsfjórðung-
um, greiða of hátt heildsöluvarð
miðað við kostnað til þeirra
einna, og þetta þekkja viðkom-
andi raflveitur mæta vel, og una
því illa.
. Ef nú fllelri á Vestf jörðum
ftetiuðu í fótspor Bíldudals í vom.
um hagnað af sllíku skrefi, þá
miyndu enn aufcast gredðslur til
verðjöfnunar flrá þeim bœjar-
Raunverulegar tölur — Rafmagnsveitur ríklslns
Afl. Afl. Orku- Orku- Heildsölu- „Orkukaup
ÁR notk. gjald notkun gjald vcrð f helldsölu“
kW kr/kW kWh kr/kwh kr. kr.
1959 220 600 660.000 0,20 264.000 194.000
1960 340 600 732.000 0,20 350.000 203.000
1961 340 , 690 690 737.000 0,23 404.000 245.000
1962 340 744.000 0,23 406.000 279.000
1963 290 690 882.000 0,23 403.000 278.000
1964 251 690 801.000 0,23 357.000 276.000
1965 283 690 912.000 0,23 405.000 309.000
1966 283 980 701.000 0,25 453.000 379.000
1967 267 950 787.000 0,25 450.000 405.000
Samtals kr. 3.492.000 kr. 2.558.000
Hér kemur fram skekkja, sem nemur 934 þús. kr. á heáld- rafveituim, sem nauroverulega leggja fraim fé í sjóðinn.
in ættu að koma í veg fyrir
skemmdir af vangá.
Einn safngripur
geymdur í heíli
— Hvað geturðu sagti okfeur
af starfinu í Þjóðminjasafninu
sjálfu?
— Þjóðminjasafinið, var stofn-
að 1863 og verksvið þess eykst
jafnt og þétt. Mörgum þykir
húsið stórt en þess ber að gæta
að við höfum ekki umráð yfir
öllu húsinu, meðal annars hefur
List-asafn rikisins heila hæð til 1
umráða. Húsnæðið er orðið allt-
of þröngt og á safnið gripi víða
um land. Má þar bend-a á há-
karlaskipið Ófeig sem geymt
er á Reykjum í Hrútafirði. Þar
var hyggti sérstakt hús yfir
skipið og er það hús í teneslum
við bygcrðasafnið þar. Víðar á
safnið skip, t.d. var því gefinn
gam-all og merkilegur bátur
austur í Mýrdal fyrir nofekru.
Ekki var í neitt hús að vend-a
og er báturinn því geymdur í
helli í Dyrhólaey! Vonumst við
til- að einhvem tíma rætist úr
með húsnæðismálin svo að ekki
þurfi að geym-a safngripi í hell-
um
Ýmsir merkir gripir berast
safninu árlega. Meðal þess nýj-
asta, sem safn-itiu hefur verið
gefið. eru sdlfurhlutiir eftir Ólaf
Sveinsson. gullsmið og nýlega
gaf Heba Jóhannesson ekkja
Alexanders Jóhannessonar
safninu hluti sem dönsku kon-
ungshjónin höfðu gefið Jóni
M-agnússyni forsætisráðherra og
Þóru konu h-ans. Þetta er m.a.
púði, saumaður af Alexandrínu
drottningu, áritaðar myndir af
konun-gshjónunum og gullarm-
baind með demöntum. Þetta eru
ekki gamlir hlutir én þó merki-
legir á sinn hátt. Á und'anföm-
um árum hefur Ása Guðmunds-
dóttir Wri-ght, í Trinidad í Vest-
ur-Indíum, sent safninu mikið
af innbúi sínú, m.a. gömul hús-
gögn, íslenzk og erlend og
skrautgripi ýmiskonar. Fyrir
hálfum mánuði fengum við átta
kassa með húsgögn-um frá Ásu
og er óvenjulegt áð safnið fái
svo stórar gjafir. Ása er dóttir
Guðmu-ndar Guðmundssonar
læknis í Stykkishólmi en giftist
ríkum planitekrueiganda í Trin-
idad. Nú er hún orðin edn eftir
og sýnir mikla tryggð við land
sitt með því að færa Þjóðminja-
safninu þessar gj'afir. Þess má
geta að nærri hver hlutur sem
safninu berst er gefinn.
Mikil vinná fer fram í safin-
húsinu sjálfu og til þess að gefa
nokkra mynd af verkaskiptin-g-
unni get ég nefint að Qísli Gests-
son, saflnvörður, heffur aðallega
umsjón með sýningarmúnum.
Hann er jafnframt aðalljós-
myndari safnsins og hefur gerti
fomleifarannsótonir á undan-
fömum sumrum, t.d. á Gröf í
söluikaupiunium einum.
1 útreikninigium sínum að
öðru leyti láást einnig m.a. að
reifcna fjánmagnskositaað til
gjaflda, og stiarflsmannakostaaður
til staðanmanna töluivert fyrir
nieöan það, sem rauniverulega
hefur orðið.
Vairðanidi fjánmagnsfllutning
inn eða út úr héraði má enn-
fremur benda á, að Raftmagns-
veitur rikisins hafla fflutt inn til
Vestfjarða 166 mdlllj. kr. í flortmi
1 þessu máflii er verið að vekja
upp draug liðins tfma í raf-
ortoumélum. Hinar mörgu smáu,
sjélflstæðu og einangruðu bæj-
arrafveitur hafla runnið sitt
sfeeiið með vaxandi þróun raf-
orkumálanna. Hvarvetaa í lönd-
um Evrópu hefiur verið unnið
miarkivisst að þvi að sameina
hinar smáu raflvedtur í stórar
heildir, eða í eina rafveitu fyr-
ir hvert land, og þetta gerist
vissulega ekki að ófyrirsynju.
öræfum en það vax merkileg I
fomxúst sem fannst af tilvilj-
un. Fór bærinn i eyði 1362 í Ör-
æfajökulsgosi en er vel varð-
veitt rúst af miðaldabæ.
Þorkell Grímsson annas-t skrá-
setninigu muna safnsins sem er
mikið verk og Elsa E Guðjóns-
son er sérfræðingur í öllu s-em
lýtur að hannyrðum (textil).
Safinið á nú orðið töluvert m-agn
af fatnaði. vefn-aði og útsaumi
— svo að dæmi séu nefnd.
Mót norrænna safn-
manna haldið í Rvík
1971
Mikil m'annamyndasöfin eru í
Þ.ióðmmjasafin-inu og hefur Hall-
dór Jónsson unnið að því að
skrásetja myndimar, Eru þetta
á að gizka 24 þúsund myndir,
aðallega frá síðairi hluta sein-
ustu aldar og fyrri hluta þess-
arar aldar. Þá eru í ‘Þjóðminja-
safninu Ijósmyndaplötusöfn,
líklega er það elzta frá Sigfúsi
Eymundssyni, Ijósmynd-ara sem
tók myndir í kringum 1870.
Safnmenn sjá og um útgáfu
Árbókar Fomleifafélagsdns,
sem eiginlega er mólgagn Þjóð-
minjasafnsins. Fomleifaféia'gið
var upphafllega stofnað 1879 og
var tilgangur þess að hefj a fom-
leifarannsóknir á Þingvöllum. í
félaginu eru nú um 600 manns.
f Árbókinni birtast greinar um
íslenzka fomleifafræði og ís-
lenzka menn-ingarsögu yfirleitt.
Eru þær skrifaðar að megin-
hlutia af starfsmönn-um safnsdns
og skýra þeir þar frá rannsókn-
um sánum.
Ég hef orðið var við að Þjóð-
minj-asafnið er í góðu áliti er-
lendis. Hingað koroa margir
fræðimenn og safnmenn erlend-
is frá og skoða safnið. Reynum
við að halda uppi.samvinnu við
svipaðar stofnanir í nágrann-a-
löndunum, enda mdfcið atriði að
einangrast ekki. H-afa fulltrúar
Þjóðminjasafnsins verið á safn-'
mannafundum sem haldnir eru
á Norðurlöndum, en þangað
koma oft um 200 manns. — Hef-
ur verið ákveðið að á árinu
1971 verði haldið í Reykjavík
mót norrænna safnmanna.
— Að endingu, Þór, hvemig
er aðsóknin að Þjóðminjasafn-
inp?
— Á síðasta ári komu um 40
þúsund manns til að skoða safn-
ið og eru þá ekki taldir með
ferðamannahópar. Nærri hiver
útlendingur, sem til landsins
kemur, skoðar safndð, sem er þó
fyrst og fremst stofnun fyrir
íslendinga. Margir íslendingar
skoða safndð. sérstaklega um
helgar og er ánægjulegt til þess
að vita að böm og umiglingar
eru hér tíðir gestir. Það er mik-
ilsvert að geta sýnt æskunni
eitthvað af gömlum menningar-
verðmætum og ætti það \ekki
sízt að vera brýn ástæða til
að hlynna nokkuð áð stofnun-
inni. — RH
FLOKKURINN
Félagar, munið að skrifstofa
félagsins er opin kl. 10-12 f.h. og
kl. 5-7 e.h. Sími 17510.
SÖSÍALISTAFÉLAG
REYKJAVÍKUR.
Skolphreinsun og viðgerðir
Losum stíflur úr niðurfallsrörum, vöskum og böð-
um með loft- og vatnsskotum. — Niðursetning á
brunnum og fleira.
SÓTTHREINSUM að verki loknu með lyktarlausu
hreinsiunarefni.
Vanir menn. — SÍMI: 83946.
Sprautun — Lökkun
■ Alsprautum og blettum allar gerðir af bílum.
■ Sprautum einnig heimilistæki. ísskápa,
þvottavélar, frystikistur og fléira i hvaða
lit sem er.
VÖNDUÐ OG ÓDÝR VINNA.
STIRNIR S.F. — Ðugguvogi 11.
(Inngangur frá Kænuvogi). — Sími 33895.
HARÐVIÐAR
OTIHURÐIR
TRÉSMIÐJA
Þ. SKÚLASONAR
Nýbýlavegi 6
Kópavogi
sími 4 01 75
úr og skartgripir
KDRNEIÍUS
JÚNSSON
ördustig 8
Laugavegi 38,
Skólavörðustíg 13.
MARILU
kvenpeysur.
Póstsendum.
kmbki
i