Þjóðviljinn - 04.01.1969, Blaðsíða 7

Tawiigimvtagair 4. janúör 1969 — ÞJÓBVTLéJTNN — SlÐA 'J
Tani.a, I;i gnerrillera.
Á degi hverjum farast þús-
iundir bama úr hungri í Rám-
önslcu Ameríkiu. Margfalt fleiri
draga fram lífid í t>eirri eymd,
sem enigar töiur fá lýsifc hrjáöar
af vannæringu, sjúkdómiuim, ör-
yggisleysd og fáfræði. Stöðugur
niserinigarskiortur hefur sljóvg-
andi áhrif á heilasitarfsemi
mannsiins og börn, sem búa við
hann frá fæðdnigiu, hafa enga
möguileiika á að verða nýtir
þjóðféiagsþiegnar. f>aiu semkam-
ast á fuillorðinsaldur eiga fyrir
höndum gleðisnaiuða tilveru, at-
vinnuleysi og óJæsi.
Þetta víðáttuimikia meginland
er heimlkynni ailra hörmunga.
Kúgaður og fiáfróður lýður
hjarir á þröslouldi hungurdauð-
ans meðan feitir og siðilausir
miljónerar sópa til sín arðinum
af auðlindum landanna í skjólí
hrottaiegs hervalds. Komist
einhversstaðar umbótasinnaður
maður í forsetastól rná reikna
meö að sefca hans verði skamm-
vinn, namia hann láti af öillum
tilraumum til umbóta og sœtti
sig við að verða böðuill og þjóf-
ur. Að öðrum kasti er stjóm
haris sairnstundis steypt og her-
inn velur sér amnian mann að
sínu skapi.
v öllu venjuiegu fóliki hiýtur
að verá Ijóst að siðít ástand
varir ekki til eilífðamúins. —
Prelsisbarátta Suður-Ameríku
er löngu hafin. En menn girein-
ir, á um leiðir að markinu:
„hefðbundnir“ vinstri menn
(kommúnistaifiokkamdr) vilja
reyna umbótaleáðina, þingræð-
isiega baráttu, þeir trúa á haeig-
fara þróun. En hversu margar
miljónir bama verða dauðar úr
hunigri þegar áram^ur þeirrar
þróunar lætur á sér kræfla?
Hægfara þróun getur verið góð
l Evrópu, en hún á onigan veg-
inn við í Suður-Ameríku. Þess
vegna er forustuhilutverkið ekki
í höndum kommúnistaíiokkanna.
holdur skæruiliða. Fyrirm>mdin
er kúbanska byltimgin, aðferð-
in skæruhernaður í fjöllum og
vakning þjóðanna.
Frelsisbarátta Rómönsku Am-
eríku hofur þegar eignazt
marga píslarvotta. Öðra hverju
berast okikuir til eyma hetju-
saignir af þessum mönnum, sem
láta lífið fyrir hugsjónir sín-
ar. Kannski verður okkur þá
huigsað sem svo: Þetta hefur
vorið afetækismaður og ailt
öðruvísi '' gerður en ég. Og
kannski prísuim við oklltur sæl
aö eiga emgar huigsjónir að
deyja fyrir. Auðvitað er það
hræðilegt þetta með hungrið i
heiimimuim og aumingja börnin.
en ekiká er það mér að kemma og
hvað get ég sivosem gert? Eg
hef víst nóg á minmii könnu.
En kannskd leita á okikiur á-
leitnar hugsanir þegar viðfrétt-
um af.ungu fióiká sem yfirgef-
ur þœgileg heimili, góðarstöð-
ur, vini og ættingja og heldur
út í ævintýrið með bros á vör
og byssu um öxi, staðráðið í
að sigra eða deyja. Við rckumst
kannski á myndir af þeim í
biöðumum og reynum að upp-
götva eittíhvað i amdiitunum
sem bendi til ofetækis, stór-
mennsikubrjálæðis eða ammarra
óeðlileaheita, en verðum að
gsfast upp, því að oftast er
þetta ásköp venjulieigt urngt fólk
og í emgu frábrugðið ]>eim
manneskjum, sem við umgöng-
utmst daglega. Þá verðum við
ammað hvort að horfast í aiugu
við óþægilegar staðreyndir eða
leiða hugann að öðru.
• □
Hún hét Haydee Tamara
Bunker fuillu nafni, en áður en
hún dó hafði hún fengið amnað
niafn: Tania la guerrillena —
skænuíliðinm Tamia. Hnin fléll í
bardaiga á stað som hedtir Vado
dél Yeso í Bódivíu, í lok ágúst-
miánaðar 1967. Tania fæddist í
Buones Aires 19. nóvember 1937.
ForeQdrar hennar höfðu filúið
þangað undan ofsóknum naz-
ista í Þýzkalandi. Móðirin var
rússmiesikur gyðingiur, faðirinn
Þjóðverji. 1
Tania hóf skólagönigu sína í
Argentínu. Þar lærði hún líka
að spila 3 gítar, píamó og hairm-
oniklku. Hún bjó yfir ágætum
tónlfstarlhæfileikum og söngvar
Rónvömsku Amerfku fylgdu
herini hvar sem hún fór, enda
leit húm allltaf á þetta dapra og
hrjáða meginland sem ættjörð
sína. Fjöllskylda heirimar filuittist
búferium ndkkru eftir stríðs-
lok og sottist að í Austur-Berl-
ín. Þar lauk Tania heimsipeki-
námi við Humbold t-háskóla. —
Hún var félagi í samtökunum
Frede Deutsche Juigend og
gegmdi þar ýmsum störfúm,
sem filest lutu aö ranmsóknum
á vamdamálum Rlómömsiku Am-
eríku.
Þegar sdgur vammst í kúbönsku
byltingumni var Tania kátasta
mamnesikjan í öllu Þýzkalandi.
Og tveimur árurai síðar fiórJnún
fcil Kúbu til að kyminast bylt-
inigumni. Hún dvaldist hér í 3
ár, vann sem túnkur og blaða-
miaður. auk ]>ess sem hún var
fulltrúi á stúdentaþdnigum, þing-
uim kvenmasamlbamdsins og
ungra kommúnista og tók þétt
í störfium heimavamarliðsins.
Árið 1964 fór hún héðan til að
sinna köllum sinni. „Eg á margt
eftir ógert“, sagöi Tania kúb-
öniskum vinum sínum.
Næst fréttist af henni í Bóli-
vík. Þá var hún orðin einn af
liðsmönnum Che Guevara. Che
mdnntist nókkrum sdnnum á
hama í dagbðk simmi, sem fræg
er orðin. Tania var í leiðamigri
ásamt fleirr\ sikæruliðum þegar
hermehn BólSviustjómar komu
þeim á óvart. Þar með var
bundinn endir á betta unga en
viðburðaríkia líf.
Hver var „Tamda la guerrill-
era“? Hvað var það í skapgerð
hennar, uppéldi og umhverfi,
sem knúði hana til að gerast
sikæruliði og fóma lífi sínu fyr-
irbjdtinguna í Suður-Ameríku?
öllum seim ].>ekkt.u hana t>er
saman um að hún hafi verið
gædd mdklu huigirekki, samfara
sterkri réttlætiskennd. Hún var
ákveðin í sikoðunum em vildi
samt alltaf hafa bað sem sann-
ana reyndist og allt líf hennar
var leit að sammleikanum. Hún
leitaði hans bæði i bókum og
Ingibjörg
Haraldsdóttir
skrifar
frá Kúbu
í „fólki með gott hjartaliaig".
Litla íbúðin hennar í Marionao,
Havamna, var yönfiull a£ bók-
um og Tania notaði hverjafrí-
stund sem gafst til að lesa.
Hún las allt sem hönd á festi,
en mesta áherzlu lagði hún á
pólitfsk fræði og var svo vel
að sér í þeim að hún gat rékið
hvem sem var á gat í rökræð-
um, sem hún hafði mikið yndi
,a£. Hún kummi að haga orðuim
sínum svo að þeim fylgdi samra-
færinigarkraftur.
Tania var langt frá þvi að
vera viðutan bókaormur, hún
var allitaf opin fyrir áhrífiuim,
jaflnivel hinum sraiávægilegustu,
húh vildi vita allllt og skilja
aillt. Hún var gagmirýnin á aðra,
en þó einfouim á sjálfa sig, sí-
fellt óánægð með vinmu síma
og nám, vildi gera betur.
Nágmannar henmar í Mariomao
muna vel efitir þessari grarnn-
vöxnu, glaðlegu sitúlku, sem
heilsaði þeim brosamdi, þegar
hún gekik heim til sín eða að
heiman, íklasdd ednikennisbún-
ingi heimavamarliðsins, alltaf
með bækur unddr hamdleggn-
um og 'alltaf að fllýta sér, eins
og hún vildi ekki tapa einai
augnabliki úr lífi símu, eins og
hún óttaðist að missa af ein-
hverju áríðamdi.
Vinir hennar muna bezt hug-
ulserni hemmar og óeiigingirmi,
heiðarleika hénmar og óbug-
amdi lífegleði. Þeir geyma £
huiga sér mymd af Tamiu með
gítarinn á góðri stundu í vina-
hópi og sömigvar hennarfrá Arg-
entínu gleymast þeim aldrei.
Hún var ein af fjöllmörgum
óbreyttum liðsmömmum í bar-
áittunni som enm er háð, þess-
ari hörðu baráttu fyrir mánn-
réttindum og hamingju til
handa 300 miljónum þjáðra og
kúgaði-a Amerikumamma^
Havamma, 9. desember 1968.
V'
Aðstoð ríkisins viö náms-
menn í Svíþjóð og fslandi
Ráð íslenzkra stúdierata, sem
nám stunda í Uppsöduim í Sví-
þjóð, kom saimam. til furadar
skamimu eftir að viðreisnar-
stjórniin ftelldi geragið í vetur.
Til uimræðu voru hagsimunamál.
Þá að nú sé alllamgit um liðið
síðan fumidur þessi var haldinn
þykir mér rétt að birta hér í
heild ályktamir fumdarins:
„Fundur íslenzka stúdemta-
ráðsims í Uppsölum um hags-
muni íslenzks námsfólks hald-
inn 5. des. 1968 krefst þcss
1) að fslenzku námsfólki er-
lendis verði þegar í stað bætt-
ur sá kostnaðarauki, sem síð-
ustu gemgisféllingar hafa vald-
ið því, og verði þá einnig tek-
ið tilfllit til rýmunar eigintekna.
2) að þegar í stað verði hætt
við að misimuna némsfiólki efitir
kynjum.
3) að öllum börmum á frarn-
fiæri námisflólks sé gert jafnhátt
undir höfði, hrvort sem þau eru
fædd. í hjónabandi eða utan.
4) að nám^fólk með böm á
framfæri sa'nu fiái aukalega á-
kveðna upphæð fyrir hvert
barn.
5) að þegar > i stað sé hætt
afekiptuim af einkamálum náms-
fólks. Við fláum ekki séð, að
ríkisvaldinu komj við hvermig
við eyðum vasapeningum okkar. _
6) að námsfólki sé ekki mis-
rnunað eftir fjölda námsára.
7) að námsilánum og styrkj-
um sé úthlutað fyrri hluta náms-
árs.
8) að hætt verði útlhlutun
himma svokölluðu sfcóru styrkja.
Bregðist ísilenzk stjómarvöld
okiki fljótt og vel við þessurh
kröfiuim, er fyrirsjáamlegt, að
ísflenzkt námsfóllk muni í si-
auknum mæli setjast að • er- /
lendis.
Okkur er Ijóst, að þótt oröið
sé við framangreinduim kröfúrai.
er þar einungis um bráðabirgða
lausn að ræða. Það gefur auga
leið, að háskólamám storndur i
órofa tengsium við aðna hluta
fræðslukerfisims og að vegma
fólksfæðar muni íslemzka þjóð-
in um ófyrirsjáanlega firamtíð
verða tæknilega, efnahagslega
og menningariega háð því, að
íslenzku námsfólki sé kíleyft að
stunda nám við eriemdar
menntastoflnanir.
Þess vegna krefjuimst við
þess
1) að ödliuim íslenzkum ung-
lingum . sé kfleyft að ljúka
sikyldunámi, ' án tillits til bú-
setu og afstöðu foreldra.
2) að framihaldsmám sé fært
í nútímahorf, hvað varðar
námsiháttu og efni.
3) að nákvaam áætlum ségerð
uim framtfð Háskóla ísilands og
þess þá giætt að gera stramgar
kröfiur um allan útbúnað, að-
stöðu og hæfni kennara, þvi að
annað veldur afturför í þjóðfé-
laiginu.
4) að rfkisvaldið geri ’sér Ijóst,
hversu nauðsynlegt er að búa
þeim námsimönnum íslenzlkuim,
sem nám stunda erfendis, við-
unandi starfeaðstöðu með Vþvi
að semija um það við viðkom-
andi yfirvöld.
5) að öllum þeim, sem haílda
áfram némi að lofcnu skyldu-
námi séu greidd laun af al-
mamnafé, enda séu þá gerðar
kráifur um ákveðimn náimsár-
angur.
Til glöggrvumar fylgir hér
samanburður á þeirri fjárhags-
aðstoð, sem sænska rfikið veit-
ir sænskum námsmönnum, og
himni fsflenzku eims og rnélin
koma okkur fyrir sjónir.
Sænska kerfið
Hver náimsimaður fiær bæði
lám og styrk. Hárnarksupplhœö-
in er 70 prósiemt af vísdtölu-
tryggðri grummupphæð, sem svo
er nefnd, og er nú 11600 s.kr.
á ári eða sem svarar u.þ.b. 195
þúsund fsl. kr. Hámarks-
námsaðstoð er því 8120 s.kr. á
námsári eða 135.000-140.000 fsl.
kr. Þar af eru 1750 s.kr. eða
u.þ.b. 29.000 ísl. kr. beinm styrk-
ur. Við þetfca bætist aukaflán
vegna barna, sem svarar 12,5%
af grunnupphæðinmi fýrir hvert
barn eða 1450 s.kr. á niámsári
fyrir hvert bam eða 24.000-25.Ö00
ísl. kr. Lánin eru vaxtalaus, en
vísitöluibundin. Greiðsluskilmál-
ar eru sem hér segir:
1) Afborganir hefjast á þriðja
ári frá síðustu lámiveitingu og
halda áfram, þangað til lán-
þegi hefiur náð fimmtugsaldri.
2) Aflborgunum er deilt jafn.t
á öll greiðsluár efitir áikveöiruum
reglum og í hlutfialli við tdkj-
ur.
3) Sá, sieim ékki hefiur teikjur
eða á eignir uraifram vissaupp-
hæð, á rétt á greiðslufresti.
Hafi námsmaður tekjur, sem
ekiki neima imeinu en 40% af.
grunnupphaeð eða 4640 s.kr. á
ári eða sem svarar tæpum 80
þúsundum fsl. kr., nýtur hann
óskertrar aðstoðar. Tveirþriðju
hlutar tekina umfram þetta
dragast frá hámar'ksaðstoð. —
Aufcaaöstoð vegna bama skerð-
ist þó ekki. Námsaðstoð rninnk-
aif um einn fimmta hluta eigna
umfram sexfalda grunnupphæð.
Tekjur maika, sem ekki stundar
nám, hafa ekki áhrif á náms-
aðstoð, nema þær, sem um-
fram eru 140% af grunmupphæð.
Þriðjungur eftirstöðvanna dregst
.þá frá háparksnámsaðstoð. —
Sömu reglur giilda um eigmir
makans og námsmannsins sjálfs.
Styrkurimn stendur f föstu
hJutfalli við heildarupphæðina,
þ.e. hainm minnkar í sama hlut-
falli og lánið
Islenzka kerfið
Við teljum ekki nauðsynlegt
að skýra jáfnítarlega frá ís-
lenzka kerfinu og því sænska,
en látum .okkur nægja að nefna
fáein atriði, sem sýna vel,
hversu rainigflátt og ófuMmægj-
andi íslenzíka kerfið er (sjá
SÍSE-blaðið, 3. árg. 1. tbl.).
1) Fuirðulegt má télja, að
frádráttur vegna bama skuli
aukast með auiknum tekjum
foreldra. Auk bess er frádrátt-
araukningin vegna ammars og
briðja bairms svo lítil, að ekki
nær nokikurri átt.
2) Ótrúlegit má kalla i siðuðu
þjóðfélagi, að ekki fiáist frá-
drátbur vegma barna. sem fædd
eru utan hjónabands.
3) Sé frádráttur, sem „til
jöfnunar“ er ætlaður eykst hlut-
fallslega mieð aukmum tekjum.
Þetta verður að tólja hin mestu
rangindi.
4) Óréttlátt er, að gert skuli
upp á milli manna eftir því
hversu langt þeir eru komnir (
nðmi.
5) Undarlegt er, að námsfólk)
skuli áætlaðar ákveðnar lég-
markstekjur, því að auðvelt
ætti að vera að afla nákvæmra
upplýsinga um þau efni.
6) Mikið óöryggi felst í því,
að námsaðstoð hvers náms-
manns er háð fjölda urnsækj-
enda og áriegum fjárveitingum,
þannig, að ekki er urant að
reikraa út fyrirfram, hverrar að-
stoðar sé að vænta.
Þá má einnig geta þess, að
reglur þær, sem gfflda um út-
hlutun námsláina eru vægast
sagt ákaflega loðnar.
Eins og sjá má af því, sietm
að framan greinir, fær bam-
laus, ógiftur sæmskur náms-
maður begsr á fyrsba námsári
sem svarar, 135.000-140.000 M.
kr. og mé bó hafa sem svar-
ar tasplega 80.000 ísfl. kr. í árs-
tékjur, ára þess, að námsaðsboð-
in sé skert.
Emginm þarf samt að ætlia,að
sænsku námsfólki sé veitt meira
fé en talið er, að það þurfi á að
hailda sér til framfærslu.
Vegna gengisfallingarinnar er
tæpast unnt að ruefina rueiraar
tölur um aðstoð við íslenzka
námsmenn eriendis, em þó er
ljóst, að hún samsvarar hvergi
nærri þeirri upphæð, serai
sænskum námsmönnum er ætl-
uð, og gildir þá eimiu, þótt okk-
ur verði bætt tjónid af völdum
síðustu gengisfellingar að ein-
hverju lieyti.
Þess ber að geta, að íslanzkt
námafólk í Svfþjóð getur fieng-
ið söraiu námsaðstoð frásænska
ríkinu og sænskir námsmenn
fá með þvi skilyröi, að það
skrifi uradir yfiirlýsingu þess
efnis, að þeir hafi í hyggju að
setjast að í Svíþjóð.
Með þessari grerinargerð teílj-
um við oktaur haifia nökstutt þætr
kröfur, sem fram voru seftar í
upphafi
i