Þjóðviljinn - 19.07.1969, Blaðsíða 5

Laugardagur 19. júlí 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
YERKALÝÐSHREYFINGIN Á AÐ VINNA
AÐ HÚSNÆÐISMÁLUM LÁGLAUNAFÓLKS
— Margir em uæsta ófróðir um
kjörin í Brei ðhol tsíbú ðun um.
Viltu ekki rifja þau upp enn
einu sinni?
— Kjörin við Breiðholtsíbúð-
imar em þannig að 5% af í-
búðarverðinu er greitt þegai' í-
búðinni er úthlutað, yfirleitt
ári áður en þær em fullbúnar.
Önnur 5% íbúðairverðsins eru
greidd þegar flutt er inn, og
svo 5% hvort næstu áranna
tveggja, fyrstu árin sem búið
er í íbúðinni. Það sem þá er
eftir að greiða, 80% íbúðar-
verðsins, er lénað til 33 ára,
með jöfnum greiðslum afborg-
og auk þess af 10% láninu, sn
vextir af því em 8%%. Af
latniga láninu eru vextirnir 4lU%.
Greiðsilur fólksins af minnstu
íbúðunum 1. maí í vor hefðu
orðið um 73 þúsund krónur ef
haldið hefði verið við fyrra
kerfið. Afborgunin 5% hefði
orðið um 40 þúsund krónur og
vextirnir yfir 32 þúsund. Af
dýrustu einbýlishúsunum hefði
afborgundn numið 79 þúsund
krónum og vextimir orðið um
64 þúsund krónur. Af fjögurra
herbergja ibúð hefði afborgun-
in verið um 60 þúsund og vext-
imir miUi 45 og 50 þúsund.
borgunin fellur niður þetta ár,
og þau 10% sem eftir em verða
greidd upp á naestu scx árum.
Jafnfráimt em vextir af 10%
láninu leekkaðir úr 8%% niður
í 5% og gjalddaga þeirra vaxta
frestað til 1. nóvember 1969.
Hins vegar verður fólk nú að
greiða vextina af 80% láninu.
Að þessum ráðstöfunum verður
tvímælalaust mikil bót, og verð-
ur vonandi nægiilegt til þess að
allur þorri manna geti haldið
íbúðum sinum, svo framarlega
að þeir gieti haft atvinnu.
Áftur á móti leitar á man.n
sú spurning hvort maður mieð
lagfærðir. Það er hins vegar
áreiðanlegt, að væri tekin hver
frétt sem heyrist af göllum á
nýsmiíðuðum húsum hór í
Reykjavík og þeir útmáilaðir af
sama eldmóðd og gert hefur
verið með Bredðholtshúsin, þá
veitti ekki af að tvöfailda blaða-
kost Reykvíkiniga.
— Hvað um byggiingarkostn-
að og íbúðaverðið?
— Eitt sem þessar byggingar
hafa gert að verkum er að þær
hafa áhrif til lækkaðs íbúða-
verðs í Reykjavík. Menn fóm
að miiða við íbúðir fram-
kvæmdanefndarinnar og hyggja
um í saimningunum 1965. Taldi
eteki Dagsbrún samkomulagið
um 1250 íbúðirnar .mikilvæg-
am þátt í samningslokunum þá?
— Jú, — Dagsbrún taldi það
mjög miklu skipta.
— Reiknuðu ekiki samninga-
mennimir með því að hérværi
um algjöra viðbót við ibúða-
byggingarnar að ræða, að rík-
isstjómin væri skuldbundin að
aifla fjár til þassara fram-
kvæmda?
— Frá því var ekki formllega
gengið í framikvæmdaratriðum,
en lýst var yfir í yfiriýsingu
rfkisstjómarinnar aö hún myndi
ið húsnæðismálastjórnarlán, þá
er ég hræddur um að mikið
vanti á að t.d. Dagsbrúnar-
verkamenn hafi fenigið í sinn
hlut sem lán þann hluta láns-
fjárins í heild sem þeiir hafa
afliað. En það er meginatriði að
launþegar fari ekki að láta
etja sér saman i deilur umsiík
atriði heldur leggist á eitt að
knýja fram medri fjáröflun til
íbúðabygginganna.
— Hvemig skýrir ríkisstjórn-
in það fyrir viðsemjendum sín-
um frá 1965 að nú verður siýni-
lega langt frá því að loforðið
um 1250 íbúðir fullgerðar fyrir
/
Rætt við Guðmund J. Guðmunds-
son varaformann Verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar um
Breiðholtsframkvæmdirnar
og fleira varðandi íbúðamálin
Séð yfir Breiðholtshverfið.
ana og vaxta öll árin. nema
hvað snertir vísdtöluhækkanir,
en það glæfraákvæði er við öll
lám húsnæðismálastjórnar.
Þegar úthlutunarnefnd verka-
lýðsfélaganna fór að velja úr
umsækjendum um íbúðirnar
sem búið er að úthtliuta, en þeir
voru á fimmtánda hundrað
talsins, var það nær óvinnandi
verk, því sex hundruð umsækj-
endanna að minnsta kosti bjuggu
við neyðarástand í húsnæðis-
m. ium eða brýna þörf. Þess
vegna urðu fjölmargir útundan
sem áttu allan siðferðilegan rétt
til að vera með.
□
Nefndinni var skylt að taka
tillit til tekna, eigna, þáverandi
íbúðar, og heilsufars m.a. Þetta
vildd æði oft bera að þeim
brunni að sá sem í mestri þörf
var hafði oft minnsta möguleika
á greiðslu. Svo fór af ýmsum
ástæðum að íbúðarverðið hækik-
aði mjög frá þvi sem upphaf-
lega var áætlað. Margir urðu
aö fá að láni fyrsitu 5fl/,|-greiðsil-
una. Og önnur greiðslan reynd-
ist mörgum erfið, því þar var
innifalið þinglýsin.gargjald og
stimpilgjald, sem eru verulegar
upphæðir. Auk þess er reynslan
sú, að þegar fólk flytur í nýja
íbúð koma margvísleg útgjöld
til, gluggatjöld þarf að kaupa
og menn freistast til að kaupa
ýmislegt — t.d. innanstokiks-
muni. Allflestir þurftu líka að
fá lán til að inna af höndum
aðra greiðsluna. Suimir hafa
greitt þær skuldir að fúliu, aðr-
ir eru að berjast við lánið til
annarrar greiðslunmar og jafn-
v>-el við 1. greiðsluna enn.
— Kaupendurnir lentu i al-
tnennum greiðsluvandræðum í
vor?
— Það kom mörgum á óvart
i vetur að þá þegar komu til
vaoitagredðsluir af 80% íláninu
Þarna er vaxtaigreiðslan það há
að hún hefði gert hlutaðeig-
endum ókleift að ljúka greiðsl-
unrni.
Það som er einkiennandi við
g,reiðsluvandr.æði fólks í Breið-
höítinu er að fjölslkyldurnar sem
út í þetta hafi fai'ið hafa treyst
á langan og mikinn vinnudaig,
ætlað að bæta einn á sdg eftir-
vinnu. Þess í stað eiga þær við
að stríða mjög minnkandi
vinnu, ekki einungis hjá heim-
ilisföðui'num heldur haifa lika
skerzt mjög miöguleikar eigin-
kvenna til að vinna úti hluta
úr ári eða hluita úr degi, að
ekiki sé talaö um miinnkandi
vinnumöguleiika unglinga. Til
þess að fá þessar íbúðir þurtfbu
mieinn að vera tekjuláigir og
eignalausir, og þær fjölskyldur
verða ekki tekjuháar og eigna-
fóilik næstu árin eftir að það
fllytur inn í fbúðirnar.
— Voru menn í hættu að
missa íbúðirnar?
— Jafnvel þótt þetta séu
langhaigstæðustu skálmáilaimir
sem þekikzt hafa við íbúðakaup
er það sýnt að 5% á ári að við-
bættum vöxtum af öllu kaup-
verði íbúðarinnar eru of mikl-
ar greiðsluir. tJthlutunarnefnd
verkalýðsfélaigflnna gerði sér
ljóst að mikiiU meirihiuti íbú-
anna mundi missa íbúðir sín-
ar þegar 1. maí í vor, ef skil-
málarnir yrðu óbreyttir. Nefnd-
in skrifaði því húsnaeðismála-
stjórn 28. janúar 1969, þar som
hún lagði til að allar vaxta-
grciðslur yrðu fclldar inn í 33
ára lánið og jafnað niður á
þau, en með l>ví móti hefðu
kjörin orðið mikllu viðraðan-
legri, þegar þessum fyrstu tveiim-
ur ánuim lýku,r. Móllið var síð-
an ítrekað við félagsimiálaráð-
herra og nokkrar umræður urðu
um það á Aiþingi.
Árangurinn varð sá1 að nú ný-
lega \"oru gefin út bráðabirgða-
lög, sem fela í sér ad 5% af-
venjuleg laun geti staðið und-
ir vöxtum og afborgunum af í-
búð sem kostar eina miljón.
Þess vegna er áreiðanlegia þörf
að byggja meira af leiguíbúðum.
— Er ekki þörfin brýn fyrir
Slika aðstoð við ílbúðaibyggdng-
ar?
— Um það þarf ekki að ræða
að þörfin fyrir fbúðir með þess-
um kjörum og hagstæðari er
mjög brýn, það er enn mun
stærri hópur Reykvíkinga en
menn gera sér ljóst sem býr
í óhæfu og heilsuspillandi hús-
næði. Það ætti eklki að þurfa
að deila um tiligang Breiðholts-
byggingianna, en hann var og °r
sá að tryggja láglaunafólki góð-
ar íbúðiir. Hitt kom strax í ljós
að þessar framikvæmdir mættu
giífurlegri andúð og fjandskap,
ekkd sízt bygginigaimeistara, fast-
eignasala og fleiri sem byggðu
og seldu íbúðir á frjálsum
markaði. Meðall annars af þeim
rótum runnair birtist hver níð-
greinin eiftir aðra uim þessar
framkvæmdir, svo að menn sem
lásu þær alllar og sáu Breið-
holtsfbúð á eftir furðuðu sdg
á að þær skyldu vera uppi
standandi, hvað þá góðar fbúð-
ir, eftir hinar mögnuðu trölla-
sögur um þær í blöðum.
□
Við bygginigamar voru reynd-
ar ýmsar nýjar aðferðir, steypt
var í stálmlótum, útveggir
verksmiiðjuframleiddir og stigar,
það var þannig að ýimsu leyti
meiri stóriðnaðai',bragur á fram-
kvæmdinni. Reyndar voru ýms-
ar nýjungar og gáfust sumar
vel, aðrar miður. Um gallana
á íbúðunum sem mikið hefur
verið tailað um er jiað að segja,
að þar var gerður myndarlegur
úlfaldi úr mýflugunni. Því
verður að vísu ekki neitað að
ýmsir gallar komu fraim, en
þeir giallar hafa yfiri'eitt verið
meira að því að byggja ódýrt.
Sumir eru kannski sárir af jDeim
sökuim, m.a. ýmsir jjeirra sem
sízt hafa sparað blaðaskrifin.
Menn niunu spyrja hvers vegna
íbúðirnair sjálfar hafli þá orð-
ið eins dýraii' og raun ber vitni.
Til þess eru ýmsar orsakir. Það
er fyrst að við vorum bundnir
við sérstaka húsagerð af skipu-
lagsástæðum, svonefndar U-
blokkir, en þær eru m,jög ó-
heppileigar fyrir stálmót og
gerði það íbúðimar tailsvert
dýrari. Eins var um hitt, að
lóðirraar, byggiingarsvæðið, var
alils ekki fullbúið í tæka tíð, en
þessar byggingaraðferðir krefj-
ast þess, að byggingarsvæðið sé
komið í betra honf en með
gömlu aðflerðunuim.
□
Hraðinn með þessari bygg-
ingaraðferð heflur vierið mun
mieiri en með gömlu aðferðun-
um, enda þótt eins og áður var
minnzt á að nýjunigamar hafi
eklki allar reynzt vel. Verð í-
búðanna er mun lægra en var
á hinum almerma byggingar-
markaði, en samaniburður er að
vísu oft allieríiður, þvií t.d. þessd
hús eru fullfrágengin utain og
innan ásamt lóð, en íbúðir eru
oftast seldar á ýlmsum bygg-
inigarstigum.
Það hefur hins vegar ekki
tekizt að lækka íbúðaverðið í
þessom fyrsta áiflanga eins og
vonir stóðu til, og er það lí'kt
og reynsllain er frá Norðurilönd-
unum, þar hefur hvergi tekizt
að ná miklum áranigri í því
þegar á fyrsta kaiflasaíkra bygg-
ingarframkvæmda. Síðar hefur
það tekizt þegair reynslan er
fengin, og hefur t.d. tekizt að
lækka fbúðarverð í Svíþjóð og
Danmörku mjög vemlega með
því að beita svipuðum aðferð-
um.
— Þú stóðst í harðasta slagn-
afla lánsfjár í þessu skynd m.a.
hjá atvinnuleysistryggingasjóði.
Qg vissulega var hugsunin allt-
af sú að fjárimaign yrði tryggt
til þessara framkvæmda. Það
hefur rfkisstjóminni hins vegar
ekki tekizt og ro,a. þess vegna
em þessair framkvæmdir nú
langt á eftir áætlun,
Hitt er mássfciimngur að
halda að ef þessar byggingar
hefðu ekki verið hefði verið
nægilegt fjármagn, hjá húsnæð-
ismálastjóm til alilra annarra
byggimiganlána.
— Það mál hefiur verið mjög
á lofti, fjáröflunin.
— Það er óhjákvæmileig ráð-
stöfun þó aflað verði sérstaks
fjár til þessara framkvæmda að
þyggimgasjóður ríkisins verði
stórefldur, vegna ibúðabyggdnga
í borginnii og landánu almennt.
Verði það ekki gert heldur at-
vinnuleysdð áfram að magnast
aiulk húsnæðisvandræðanna sem
af því hlýzt að bygigingar stööv-
ast. En launiþegar mega ekki
léta sfoipta sér í hópa og deila
um það aitriði hvernig allt of
litlu fjármagni bygigingarsjóðs
er varið. Þeir sem hrópa hæst
um að allt fé byggj-ngairsjóðs
hafi verið „telkið“ til fram-
kvæmdamina í Breiðholti, ættu
að hafa í huga að helmimigur
af telkjum atvininuleysistrygg-
ingarsjóðs er lánaður til hús-
næðismálastjórnar. Þar gireiða
verkamenn og aðrir láglauna-
menn hluta af kaupi sínu. Hins
vegar hafa þeir fæstir aðstæð-
ur til að njóta ílaina húsnasðis-
málastjórnar, veigna þess að þeir
hafa ekki haft neitt fé til að
legigja í byggingar.
Bf athugað væri t. d. hve
mikið Dagstorúnarmenn hefðu
greitt í atvinin-uleysistryggiinig-
arsjóð og lánað þaðan húsnæð-
ismálastjórm og svo hins vegar
athugað hversu margir verka-
menn og aðrir láglaunamenn
hafa lagt í byggingar og feng-
ársldk 1970 verði eflnt? Og hvað
er að segja uun framhaldið?
— Skýringar á vanefndunum
hef ég enigar heyrt. Enn hefur
ekki verið komið upp og út-
hlutað nema 283 ibúðum og 52
sem Ríeykjavíkurbong fær og
leigir. Nú er búið að semja út-
boðsHýsdngar á 180 fbúðum i
Viðbót og verður væntanlega
hægt að hefja framkvæmdir við
þær í byrjun septemiber. Þar
verður í fyrsta áfatiiga um
tveggja og þriggja herbergja í-
búðir að ræða, Þær verða uppi
á hæðinni í Breiðholti og er
þar feikilega skemmtilegt bygg-
ingarsvæði og fallegt útsýni.
Næsti áfangi er svo eingöngu
fjögra herbergja fbúðir í blckk-
um og vonandi síðar raðhús.
Við þessi hús mætti ætla að
hægt væri að ná veriúegum
árangri með nýjum bygging-
araðferðum. Þarma er svaéðið
skipula,gt af arkitektum fram-
kvæmdanefindarinnar og hlið-
sjóm höfð af því við téáfchingu
húsanina á hvem hátt þau eru
hentugust við þessa byggin-gár-
aðferð. Þar verður ýmsu sleppt
sem miður tókst, en það endur-
tekið sem beztur áranigur fékkst
af svo væntanlega njóta nýj-
ungamar sín betur þar.
Annars cr þessi áfangi allt
of lítill, hann hefði þurft að
miðast \dð 400 íbúðir, en rík-
isstjórnin telur sig ekki geta
fengið fé til meiri framkvæmda.
— Telurðu að með þessum
framkvæmdum sé fundið héppi-
legt framtíðarform íbúðabygg-
inga?
— Að ýmsu leyti er þetta gótt
form. Þó má vera að heppilegra
væri að framkvæmdimar væru
beinna á vegum verkalýðsfé-
laganna en verið heflur. Hins
vegar held ég að um íbúða-
byggingar eigum við ekki að
bita okkur í eitt fcmm þannig
að það útilóki önnur. Bygg-
Framhald á 7- síðu