Þjóðviljinn - 09.11.1969, Blaðsíða 7

Surakudagur 9. nóvemiber 1969 — ÞJÓÐVTLJINN — SÍÐA ’J
Fyrír sjálfstæði
berjumst við
og sjálfstæði
verður það
Sennilega er óþarft manninn
að kynna. Hann er þekktairi
hér á landi en flestii- útlend-
ingiar, enda er hann einn kunn-
asti baráttu- og stjómmála-
maður okkar næstu grann-
þjóðar, og raunar ísienzkur í
móðurkyn. Hann stundaði
menntaskólanám hér í Reykja-
vík, og hefur gert sér tíðföruilt
hingað á liðnum áirum, eink-
um á því tímabili, er færeysk-
ir sjómenn sóttu gull í greipar
Ægis fyrir íslenzka útgerðar-
menn.
Erlendur Patursson vair á
sínum tíma einn af aðalstofn-
endum Þjóðveldisflokksins í
Færeyjum, og hefur , jiafnan
verið meðal fremstu TLeiðtoga
hans. Hann sat lengi á þingi
og ritstýrði blaðinu „14. sept-
ember“. en nú rnn skeið hefur
hiamn helgað Fiskimannafélaig-
inu alla starfskrafta sína, og
er formaður þess.
Hann var staddur hérlendds
fyrir skömmu í boði Flugfé-
lags f slands ásamt öðrum full-
trúum færeyskra blaða og út-
varps. Við leituðum hófanna
um að fá við hann viðtál, ein
hann var nokkuð tregur til,
og hefur sjálfsagt viijað verja
frístundum sínum til að heim-
sækja aettingja og vini frem-
ur en eyða þeim á forvitinn
blaðamann, en hann lét þó til-
leiðast fyrir þrábeiðni okkar.
Bauð forsetahjónunum
til Faereyja
— Þetta hefur verið alveg
stórko9tleg ferð, segir hann. —
Ég hef bara ekki vitað aðrar
eins móttökur. Það var sfaropp-
ið með okkur til Glasgow, til
Akureyrar og að Búrfelli, og
við skoðuðum bókstaflegia allt,
sem hægt var að sýna okkur.
Við fórum m.a. í heimsókn að
Bessastöðum í gær, og ég lét
verða af því að bjóða forseta-
hjónunum til Færeyja. Ég
sagði. að auðvitað hefði ég
ekkert umboð til þess, en mér
fyndi'St kominn tímd til, að for-
seti íslands kæmii í heimsódcn
til Færeyja. Raunar kom
Sveinn Björnsson einu sinni
þangað. en það var áður en
hann varð forseti, og Ásgeir
Ásgeirsson kom eftir að hann
lét af embætti. En okkur lang-
ar líka til þess að sjá forseta
í fúnksjón.
— Af hvaða tilefni var þetta
boð Flugfélagsins?
— Þetta er nokfcurs konar
þakklætisvottur fyrir afstöðu
okkar í garð Flugfélaigsins. Það
hefur verið óhemjulega vin-
sælt í Færeyjum, því að það
hefur innt af hendi þjónustu,
sem við vorum ekki færir um
að annast sjálfir, og SAS ekki
vildi., a.m.k. ekki fram að
þessu. Nú er þetta víst eitt-
hvað að breytast, sennilega af
því að SAS sér, að það er eitt-
hvað upp úr þessu að hafa.
og það er aJltaf sama siagan.
— En þessum móttökum Flug-
félagsins verðuir sem sagt ekki
með orðum lýst, dagaimir hafa
liðið í aivöru og gleðskap.
Heyrðu, má ég ekki bjóða þér
sígairettu? Þetta eru ísienzfcar
sígairettur, það eina sem ég
hef keypt héma. Allt hdtt hef-
ur verið borgað fyrir mann.
Síðam berst talið að mönn-
um og málefnum í Færeyjum.
Kunningi minn einn saigði mér
eiitt sinn, að hollasta barna-
uppeldi í heimi vaari stundað
í Færeyjum. Ef krakkar væru
með leti og óþægð væru þau
hara send á Graenilamdsimið, og
ef þeiir kæmu latir þaðan, yrði
þeim ekki við bjargandi, en
þeir væru nú ekki margir. Ég
spyr Erlend, hvort þetta sé
satt, en hann skellihilær. og
segir: — Ég held ékki, ég held
að þetta sé ekki satt. Annars
sögðu dönsku kerlingarnar í
Erlendur Patursson
— Hvað veiðist aðallega við
Fæmeyjar?
— Það er ednkum þarskiur og
ýsa.
— Er grindiadmápið alltaf
jatfnvinsæit?
— Það er mikið til sport
núna- Jú, það er ailtaf mikið
um að vera, þegar grindin
gengur á land.
„Yið erum svo miklir
individúalistar,
Færeyingar“
— Ykfcar afkoma byggist
ailtaf langmest á sjónum, er
það ekki?
— Jú, jú, og það verður
sjálfsagt svo í framtíðinni líka
vegna aðstöðu okkiar. Okkur
er mdkið í mun að færa- út
landhelgina úr tólf milum í
sextán og friða allt landgrunn-
ið. Við það myndi aflinn stór-
aukast, útfæmslan í 12 míJnr
hiefiur þegar liiatft mjöig jáfcvæð
álhrif.
— Er mikið um að erlend
skip stundi veiðar við Faareyj-
ax?
— Það var einn bátur teldnn
í landhelgi nýlega, en það
Skeður nú ekki ofit. En þessi
bátur var raunar færeysikuir.
Þegiar lögin um landhelgisbrot
voru sett, vorum við ekki faim-
ir að stunda veiðar á togbát-
um og þess vegna var hvergi
kveðið á um það, Jwernig setti
að bregðiast við, ef þessháttar
bátar ættu í hlut Það endaði
með því að skipstjórinn var
dæmdiur, en efcki í fuJla seikt
á þeim forsendum, að veiðar-
færin liefðu verið óbúikuð.
Þetta var nokkuð ddplómatísk-
uæ dómur.
— En hvað um póliitíldna hjá
yklkur? Þið edeið víst ednihvem
Rætt við Erlend Patursson, formann Fiskimannafélags Færeyja
gamla daga við mennina sína,
þegiar þeir voru óþekkir: „Ef
þú ert fullur, Petersen, og hag-
ar þér ekki skiikkianlegia, þá
verðurðu sendur til Klakkisvík-
ur“.
„Kaupa sinn kassa
af brennivíni fjórum
sinnum á ári“
JJr því að við erum komin
út í þessa sálma, er ekki úr
vegi að inna Erlend eftir Vær-
eyjum leitaði hingað. Það hafa
sennilega varið svona 1500 til
1600 manns, sem störfuðu hér,
sumir aðeáms á vetrarvertíð, en
aðrir allt.árið. Það gekk raun-
ar á ýmsu með kaiupgiredðslur,
því að þá voru íslenddngiar í
gjal deyrishraki, en um síðir
varð þó vandinn leystur. og
Lúðvík Jósepsson þáverandi
sj ávairú tvegsm ál aráðherra átti
sinn stára þátt í því.
— Ég veit satt að segja ekki,
hvað hefði gerzt, ef mennim-
ir hefðu ekki getað fengið
þeix á sparisjóðsbækur. og
stotfnuðu hLutaféiög til skipa-
kaupa.
— Þeir eru hyggnari en við.
— Já, Fæireyingar eru • ökom-
ómískir. Menn kaupa að vísu
sinn lcassa af brennivíni fjór-
um sinnum á ári. En þeir fara
yfirleitt vei með peningia, og
gróðinn frá þessum áirium heí-
ur nýtzt vel, og átti drjúgan
þátt í endumýjun fiskveiðiflot-
ans. Hlutatfélögin starfa ýmist
sjálfstætt eða í sambandi við
verklýðs- og bæjarfélög.
Frá Þórshöfn.
/
ingjatímiabilinu í Færeyjum, þá
er færeyskir sjómenn komu
hingað til lands hundiruðum
saman og réðust á ísienzka
bátaflotann.
— Þetta var á tímaibilinu
1954 til ’60t Um 1954 hatfði
verið mikil kreppa í Færeyj-
um, skipin okkar voru fá og
úr sér gengin, og atvinna mjög
lítil. En þá stóð einmdtt svo
heppilega á. að ísiendingiar
áttu mörg skip en otf fáa menn,
svo að fjöldi manns frá Fær-
vinnu hér, — lieldur Erlend-
ur áfram. — En hitt er víst,
að þetta bafði ótrúlega mikið
að segja fyrir atfkomu okkar,
og við búum að því enn. Þess-
ir sjómenn voru litlu vanir í
tekjum, og þeir vissu ekki al-
mennilega, hvað þeir áttu að
gera við alla þessa peninga,
sem þeir unnu sér inn hér.
Þeir dyttuðu að húsum sinum.
keyptu sér útvarpstæki og ís-
skápa og nýja kjóla banda
konunum, en atfganginn lögðu
— Og er afkotnan þá góð
núna?
— Þessi fiskisikip eru orðin
gömul núma, og sjávarútvegur-
inn hefur gengið bálferfiðlega
að undanfömu vegna atflaleys-
is og rekstrarkostn aðar. En við
höfum verið að gera tilraunix
með skuttogara og eigum nú
íjóra. Þetta eru nokkurs konar
fljótandi verksmiðjur, vinna
fiskinn og pakka og fullgera
fyrir utanJandsmairk'að. En þeir
kosta beil óhemju ósköp.
mýgrút atf stjómmáJiaílokkum,
— álika marga og sértrúar-
sötfnuðimir eru.
— Já, þeLr eru áUs 6, við
erum sivo miklir individúaldsit-
ar, Fæneyingar. Sósíialdemó-
krataflokkurinn er stærstur,
hann á 7 menn á þimgi. Sam-
bandstflokkurinn og Fólkatflokk-
urinn edga 6 menn hvor og Þjóð-
veldistflokkurinn 5. Hinir fldkk-
arnir eiga samtals 2 menn á
þinigi. Þótt flokkamir eigi 1
ýimsum deilum, þá eru flestir
mestu niátar og skemmta sér
samtam. Við gerum eins og
danricurinn segir „god mine
til et siet spil“.
— Flökkur okfcar, Þjóðveld-
istflokkurinn, sitefnir að aliger-
um aðskilnaði við Dani, og er
auk þess flokkur sjómanna og
verfcamanna, þ.e.a.s. vinstri
flokkur. En sjálístæðismálin
eru jafnan efst á dagskrá hjá
okkur, — að sjálfstæði stefn-
um við og sjálfstæðl fáum við,
það hlýtur að fara svo í lok-
in.
„Annað hvort fulla
aðild eða enga“
— Annars er frernur dauft
í pólitíkinni um þessar mund-
ir. Það er þá hélzt þetta með
aðild okkar að Norðurlanda-
xáði, sem hefur verið á döfinnL
Við sóttum um aðild, eins og
þú kannski veizt, og það var
meiningin að flá sjáifstasifct um-
boð, en það var nú ekki hægt,
og var talað um að Álandseyj-
ar væru í sömu aðstöðu og
við. Þetfca endaði með því, að
okkur var boðið að fá þrjá
menn í ráðið, tvo kosna af
lögþdnginu og þann þriðja atf
landsstjóminni, og að þedr yrðu
hluti dönsku netfindarinnar.
Þetta samþykbti lögþingið með
naumum meirihluta. Það var
Sambandsflokkurinn, sem kom
þessu í gegn, hann vill ekki
og hefur aldrei viljað neitt
sjálfstæði fyrir Færeyjar. En
ég vil ekki sjá þessd mélalok,
— annað hvort fúHa aðild eða
enga. Við getum alveg orðið
okkur úti um aðra vini.
— Hvemig tók aHmennimgur
Jxessu?
— Sumir hafa sjálfsagt litla
bugmjmd um sfcarfsemi Norð-
urlandaráðs, og halda að þefcta
séu bara kokteilpartí og svo-
leiðis, — segir Erlendur og
fcímir. — En ég er ekki í vafa
um, að mildll ávinningur hetf-
ur orðið af starfsemi Norðun>
landaráðs, og við Færeyingax
erum mjög norrænt þenkjandi,
einkum erum við blynntir nán-
ara samsifcarfi við íslendiniga
og Norðmenn.
— Já, vel á minnzt. Þú munt
einhverntíma hafla komið fram
með þá tillögu, að íslendingar,
Færeyingar, Norðmenn og
Grænlendingar tækju upp aiuk-
ið samstarf í fiskveiðimálum.
— Já, já, og þessu hefur ver-
ið hreyft svona við og við, en
ekkert betfur verið firekar gert
í málinu. Hugmynd min er sú,
að þesisar fjórar þjóðir eigi
að haf a samstöðu í útvíkkun
landhelginnar, geti veitt í lamd-
hieilgi hver annarrar og bafi
löndunarrétt hver hjá anmarri,
og efcki sízt að þær standd sam-
an í sölupólitík út á við. í ÖJI-
um þessum löndum, er sjávar-
útivqgur langstærsti þájfctur aik
vinnulífsins, en gengur þó mik-
ið með styrkjum, og ég sé lí1>
inn annan grundivöll en þann
til að koma Jionum á réfctan
JgjöiL
„Maður verður að
þrauka“
— Nú, og svo við snúum
okfciur aðeins að mennimgunni,
— lieifur ékkí háskólinn ykk-
ar, Fróðskaparsetrið, gengið
vel?
— Það er ed-ginlega otf
snemrnt að tala um háskóla,
þefcfca er noJdours konar visir
að liáskóla, okkar æðstia
menntastofnun, sem við erum
mjög ánægðir með. Þama eru
einloum kennd fæneysk, norræn
og íslenzk feæði, og þar fyrir
uitan eru fluttir fyrirlestrar
um ýmis efni, m.a. JöigfiræðL
jarðfræði, haigíræði, verklýðs-
hreyfingu, samvinnuhreyfingu
o.fl. Og þaima er uinnið að visi-
indailegri færeySkri orðalbók,
sem verður mtfkil að vöxtuim,
þegax ÖJI kurl eru komin til
graifiar. Á Fróðskaparsetrinu
eru herbergi fytrir erlenda
firæðömenn,' sem fcoma til Fær-
eyja. Þar vann Gils Guð-
mundsson að J>ók sinni, sem
er ágæt, ein sú bezta sem ég
bef lesið um Færeyjar.
— Það hefur mildð verið
talað um sjónvarp hjá ykkur?
— Jú, jú, miangir era spennt-
ir fyrir þvi, en ég er liáJf
hræddur um að það sé einum
oí mifcið fyrirtæki fyrir okk-
ur, eiinkum eftir að ég sá, hvað
þefcta er mikið bákn hjá ykk-
ur. Mér finnst að við ætfcum
frekar fyrst í stað að reyna
að J>æta olckar útvarp, en
kannsld er ég tvara íhaldssam-
ur, ég er orðinn svo gamaJL
— Er eJdci tókaútgáfa í Fær-
eyjum nokkuð gróskumikil?
— Jú, jú, menn era aJltatf
að skrifa, enda þótt það sé
ekld milrið upp úr því að bafSa.
Ég bef fengdzt dálítið við þefcfca,
aðallega slcrifað um atvinnu-
mál. Nú kemuir bráðlega á
markaðinn nýtt bindi atf heil-
miklu riti í mörgum bindum
um siiglingasögu Færeyja, það
er ',Páll Nolsöe sem hetfiur tek-
ið' það saman. Og það er allt-
af verið að gefa út smásögur
og ljóð, einlcum Ijóð. Það er
til heil herdeild af Ijóðskáld-
um í Faareyjum.
Meðan við hötfúm verið að
tala saroan og xeykja íslenzku
sígarettuimar. hetfur síminn
stöðugt verið að hringja, hað
er í mörgu að snúast, og ég
held að hyggilegast sé að Jxypja
sig, og tefja elcki manninn
meira en orðið er. En að lok-
um get ég eldd sitillt mig um,
að spyrja hann. hvort lxann sé
alveg hættur í pólitikinni.
— Nei, nei, nei, ég ætla að
Jxalda áfeaxn, ég er álveg á-
Jcveðinn í þvá. Maður verður
að þrauka og reyna að berjast
við að Icoma aðalmálunum í
gegn. Ef lífið er ekkj barátta,
þá er ekkert gaman atf þvi.
Og með því Jcveð ég Erlend
Patursson. sem á áreiðanlega
eftir að bæta allmörgum blað-
siðum við stjórnmálasögu Fæov
eyinga, og á voniandá efttr að
sjá fyrir endann á sjálfstatáis-
barátfcu þjóðar sinnar. — gþe.
i