Þjóðviljinn - 25.11.1969, Blaðsíða 1

HOMNN
Þriðjudagur 25. nóvember 1969 — 34. árgangur — 260. tölublað.
Vélstjórafélagið boðar
Verkfall hja Laadsvirkjun
Vélstjórafélag Islands boöadi í
gærkvöld verkfall hjá fcands-
virkjun frá og með 2. desembeir,
takist samningar ekki fyrir þann
tíma. Verður verkfallið fram-
kvæmt í rafstöðvunum til skipt-
is, þannig að ekki mun koma til
almenns rafmagnsleysis.
Að því er Ingölfur Ingólfsson
framkvæxndastjóri Vélstjórafé-
lags íslands sagði Þjóðviljanum
í gærkvöld fer Vinnuveitenda-
samiþandið með samniniga af
hálfu Landsvirkjunar og hefur
staðið í sairqningaþófi frá því í
vor- Eru kröfur vélstjóra fyrst
og freanst um alilverulegar launa-
hækkanir og hefur Vinnuveit-
endasambandið gert gagntilboð,
en það gekk svo skammt, sð
ekki kom til mála að ganga að
því, sagði IngólÆur,
Þar sem verkfiallsaðgeröir í öli-
Framhald á 3. siðu.
Sf'iórnarflokkarnir felja íslendinga of fáa fil efnahagslegs sjálfstœÓis
Markviss áætlunarbúskapur
efnahagslegt sjálfstæði íslands
tryggir
□ Innan stjórnarflokkanna ber mjög á því að
reynt sé að afsaka ófarnað stjórnarstefnunnar með
því að íslenzkt þjóðfélag sé of lítið til þess að hægt
sé að stjórna því sem sjálfstæðri efna'hagslegri
heild, og þess vegna verðum við að tengjast stærri
heild. Þannig eru átökin um hagstjórnarstefnuna
komin í bein tengsl við sjálfa framtíð hins íslenzka
þjóðfélags. Að slíkri uppgjöf er stefnt með samn-
ingunum við svissneska álhringinn og með fyrir-
ætlun um fleiri slík fyrirtæki inn í landið. Og það
er ein meginástæðan til ásóknarinnar í inngöngu
í EFTA.
□ Andspænis þessum viðhor’fum er aðeins einn
valkostur annar. Að við förum þá leið sem ein get-
ur tryggt okkur efnahagslegt sjálfstæði: Sú leið
er að taka upp markvissan áætlunarbúskap. Sjálf
reynslan hefur vísað íslendingum í þá átt á ómót-
stæðilegan hátt á undanförnum áratugum. Það er
sú stefna sem mörkuð er í frumvarpinu um áætl-
unarráð ríkisins.
□ Á þessa leið mælti Magnús Kjairfcansson í fram-
söguræðu um frumvarpið um áætlunarráð ríkis-
ins, en frumvarpið og hin ítarlega greinargerð þess
hafa verið birt hér í blaðinu fyrir skemmsfcu.
★ Krafizt jákvæðrar
áætlunarstefnu
Magnús sýndi fram á að af-
skipti ríkisvaldsins voru fram-
kvæmd af borgaraflokkum og
voru að mestu leyti neyðarráð-
stafanir og höft til að bjarga því
sem bjargað yrði. Hins vegar bar
verkalýðshreyfingin og verka-
lýðsflokkarnir fram kröfur um
jákvæða áætlunarstefnu í stað
hafta. Ekki endalaus viðbrögð
við ótíðindtim heldur mairkvissa
framfarastefnu undir forystu rík-
isvaldsins. Þessi stefna var skýrt
mörkuð af Alþýðuflokknum í 4
ára áætluninni 1934. Rifjaði
Magnús upp aðaldrætti hennar
og taldi þessa stefnuskrá Al-
þýðuflokksins hafa haft mikil á-
hirif, enda þótt sú heild'arskipan
sem ráð var fyrir gert kæmist
ekki til ínamkvæmda.
-Ar Nýsköpunarstefnan 1944
En haustið 1944 samþykktu
Sósíalistaflokkurinn, Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn lögin um Nýbyggingarráð,
sem fóliu í sér veigiamikiX spor
til áætlunarbúskapar. Og ríkis-
stjórn þessara flokka, sem setti
sér að framkvæma þessa stefnu,
hugðist endurnýja atvinnukerfi
þjóðarinnar gersamiega.
Magnús rifjaði upp frum-
kvæði og framkvæmdir nýsiköp-
Fyrsti jólabögglapósturinn úr landi
Við gleymum því oft, að að-
staeður hér á landi eru á marg-
an hátt ólíkar því, sem tíðkast
í flestum löndum öðrum, og eng-
an veginn er víst að kenningar
sem geta gefið góða raun í ann-
arskonar þjóðfélögum geri það
einniig hjá okkur, saigði Magnús
í Uþphafi ræðu sinnar; og var-
aði við að ætla að gleypa við
erlendum kenningum og beita
þeim við íslenzkt efnabagsiíf.
•k Kapítalisminn dugði ekki
Þróun hins íslenzka þjóðfélags
var um margt sérsitæð og ólík
því sem varð annars staðar í
Vestur-Evrópu. Hún varð mjög
ör á vissum sviðum, 1927 var hér
í Reykjavík einn togari á hverja
1000 íbúa, hliðstætt hlutfall nú
væru 80 togarar í Reykjavík, ef
annað hefði ekki breytzt.
En þrátt íyrir þessa öru þró-
un á ýmsum sviðum kom brátt
í ljós að óheftur kapítalismi
dU'gði ekki sem efnahaigskerfi til
að tryggja atvinnuöryggi og
samfiellda þróun í efnahiagsmál-
Fundurum
EFTA í Keflavík
Alþýðubandaiagið á Suður-
nesjum heldur almennan
fimd um Friverzlunarbanda-
lag Evrópu, EFTA, miðviku-
daginn 26. nóvember n.k. kl.
20,30 í Matstofunni Vík, uppi,
Keflavík-
Framsögumienn eru Gils
iGuðmundsson, Sigurður Brynj-
ólfsson, Lúðvik Jósepsson og
Magnús Kjartansson- Fyrir-
spumir og frjálsar umræður
að ræðum loknum.
um. Hér varð að taka tilMt til
fámennisins og hins að hinir
einhæfu atvinnuvegir voru háðir
veðráttu og breytilegu verði á
erlendum mörkuðum. Á þetta
reyndi sérataklega þegar heims-
kreppan dundi yfir um 1930 og
hafði í fiör með sér hrun fyrir-
tækja, ógnarlegt atvinnuleysi,
þungbæran skort og raunar ful'l-
komið neyðairásfand á mörgum
sviðum. Þá þegar var gripið til
þesis ráðs að hefita hin kapítal-
isfcísku lögmál sem menn höfðu
áður haít tröl'latrú á-
★ „Þjóðnýting" gjaldeyris
Stjórnarvöld gripu þá þegar
til innflutningshafta vegna þess
að gjaldeyrisframleiðsl'an var
miklu minni en eftdrspurnin. og
til þess að unnt væri að fram-
kvæma höftin var útflytjendum
skipað með laigaboði að afhenda
bankastofnunum gjaldeyrinn, en
hann hafði áður verið eign
þeirra sem öfluðu hans. Þessd
þjóðnýting á gjialdeyrisöfluninni
hefur síðan haldizt alit til þessa
dags, og þau þöft sem þarna
voru tekin upp hafia aftur og
aftur skotið upp kollinum í hin-
um fjölbreytilegustu myndum.
Þegar á árunum fyrir síðustu
heimsstyrjöld var aðild ríkisins
að efnahagskerfinu orðin mun
meiri en í nokkru landd Vestur-
Evrópu- Allir bankamir vom í
eigu ríkisvaldsins ásamt mörgum
meÍTiháttar fiskiðnaðárfyrirtæk.i-
um og meginverkefni Alþingis
var ár eftir ár beinar íhlutanir
um atvinnumál og efnabagsmál.
Reynslan sjálf var að sanna að
þau sérstöku vandemál sem stöf-
uðu af fámenni og fjármagns-
skortj Ísiendinga vom ekkj leys-
anleg með aðferðum hins
„frjálsa" kapítalisma. Riíkis-
valdið hafði sívaxandá hlutverki
að gegna.
Myndin er tekin á Bögglapóststofunni í gær og sýnir fyrsta jólapóstinn sem fer héðan til útlanda.
Nánar tiltekið fara bögglar þessir með Brúarfossi i dag til Bandaríkjann% og Kanada. (Ljósm. A.K.)
unarstjórnarinnar og minnti á
að eftir þau umskipti, sem verið
hafa undirstaða efnahagskerfis-
ins á þeim aldarfjórðungi sem
liðirun er var hér komið á efna-
hagskerö einstætt í sinni röð í V-
Evrópu. Ef ailt kerfið er tekið,
kemur í ljós að hlufcur einika-
auðmagnsins í framleiðslukerfi
þjóðarinnar er ekki nemia um
það bil þriðjungur. Þar við bæt-
ist að á íslandi er niaumasit um
að ræða nokkuð einkafj ármagn
í peningum til fjárfestingar.
Hinn félagslegi þáttur í at-
vinnu- og efnahagslífinu er því
mikiu umfangsmeiri á íslandi en
í nokkru öðru Landi Vesfcur-E.vr-
ópu. Og í rauninni þyrftu engar
meiri háttar breytin.gar á núver-
andi kerfi til þess að taka unp
fullgildan áætlunarbúskap. Kerf-
ið hefuir sprottið upp vegna þess
að þetta litla þ.ióðfélag hefur
gert kröfur til þess að þannig sé
á máLum haldið. B o r gar aflok k-
arnir hafa verið knúðir til þess
af aðstæðunum að koma á þessu
félagslega kerfi . gegn vilja sín-
um og gegn fræðikenninigum sín-
um.
-Ar Pólitisk yfirráð einka-
fjármagnsins
En þetta hefur kostað það að
hinn félagsiegi þáttur efnahags-
lífsins er undir stjórn manna
sem eru andvígir félagslegum
rekstri. I átökum við verkalýðs-
hreyfinguna hafa atvinnurekend-
ur t.d. aðeins haldið velli méð
því að baignýta sér pólitísk yfiir-
ráð yfiir hinum félagsLega þætti.
Og ein meginaðferðin hefur ver-
ið samfelld og mjög stórfelld
verðbólga.
★ Komið að þáttaskilum
Það hefúr verið ljóst alllengi á
Islandi, að þessi andstœða fengi
ekki staðizt til frambúðar. Hag-,
kerfið var kallað kapítalistíslkt, en
var í rauninni haldið uppi af fé-
laigslegum þæfcti og opinberu eft-
irliti á flestum sviðum. Þess
vegna varð ekki hjá því komdzt,
að ísiendingar gerðu það upp
við sig, hvert þeir ætluðu að
stefna, hvaða stjórn'araðfieirðir
þeir vildu taka upp.
Framhaid á 9. siðu.
Langvarandi láglaunatímabil
háskaleg efnahagsþróuninni
- jafnvel enn frekar ef ísland samþykkir aÓild aS EFTA
★ Sambandsstjómarfundur Al-
þýðusambands fslands var hald-
inn í Lindarbæ í Reykjavík dag-
ana 21—23. þ.m. /
★ Fundinn sóttu 43 of 45 sam-
bandsstjómarmönnum viðsvegar
af landinu- Slíkir fundir ém
haldnir a-m-k. einu sinni á ári
milli þinga, en 15 manna miS-
stjórn hcldur jafnan fundi viku-
lega.
★ Fjöldi mála var á dagskrá
fundarins- Fór mestur tími hans
í umræður um lífeyrissjóðsmál
verkalýðssamtakanna, en um þau
mál var sérstaklega samiið við
lausn kjaradeilunnar í maí s-1-
★ Þá var staðfest reglugerð um
fræðslu- og menningarmál sam-
takanna og þannig stofnað Menn-
ingar- og fræðslusamband alþýðu-
Hófst fyrsta fræðslunámskeið á
þess vegum í morgun.
★ En höfuðmál fundarins var þó
að sjálfsögðu kjara- og atvinnu-
málin, og var um þau gerð svo-
hljóðandi ályktuo:
A þvi starfiséri, sem liðið er firá
síðasta þingi Alþýðusambands Is-
lands, hefur miðstjórn samtoands-
ins utnuið að kjara- óg atvinnu-
málum í beinu framhaidi af álykt-
uminum, sem þingið gerði um
þessa tvo stærstu hagsmunáþætti
hreyfingarinnaa’-' Helztu stefnumál
31- þingsins um brýmusfcu verk-
éfinin — annarsvegar vemd þá-
gildandi ákvæða um verðlagsbæt-
ur á laun, hins vegar um skjótar
og virkar aðgerðir til útrýmingar
atvinnuleysinu — mótuðu alla
hina erfiðu baráttu samtakanna,
sem í raun stóð nær óslitið frá
þinglokum í nóvember 1968 og
til 19. maí þessa árs, er samningar
um launamál loks voru undir-
ritaðir-
Enda þótt þessi lanigvinna toar-
átta undir forusfcu Allþýðusam-
bandsins við ein erfiðustu skilyrði
skilaði ótvíræðum árangri, miðað
við það yfirlýsta og augljósa
markmið stjórnarvalda og sam-
taika atvinnurekenda, að aifinema
að fuilu verðlagsbætur á laun
vegna þeirra gífurlegu verðhækk-
ana, sem af gengisfellingumni
leiddi, er augljóst, að samtökin
voru neydd til að fallast á launa-
skerðingar, sem þau geta ekki
unað stumdu lengur en til loka
sampingstímans. Sjálft eðli sarrrn-
inganna frá 19- mai sl- er og
þannig, að skerðingin verður því
meiri og tilfinmanlegri, sem lengra
liður, og óbreyttir samningar
standa lengur.
Varðandi atvinnumálin er ljóst,
að samkomulagið frá 17- jan. s-1-
hefur reynzt spor í þá átt að
draga úr atvinnuleysimq. En enn
ríkir í þeim efnum hið alvarleg-
asta ástand all víða um land og
horfur allar eiru ótryggar og næsta
uggvænlegar, þegar á heildina er
litið.
Einstök landissamtoönd og
svæðasamtoönd innan ASl hafa að
undanförnu gert ýtarlegar álykt-
anir um kjara- og atvinnumál og
lagt mat sítt á stöðu verkalýðe-
hreyfingarimnar og næsfcu verk-
efni henmar í þessum höfiuðmál-
um- Stjóm Alþýðusambandsins
lýsir fullu samþykki sínu við öll
höfuðatriði framangreindra álykt-
ana, sem leiða til þeirrar niður-
stöðu, að óumflýjanlegt sé, að
öllum kjarasamningum verði sagt
upp, svo fljótt sem verða má, í
þeim tilgangi að tryggja emdur-
heimt þess kaupmáttar, sem tap-
azt. hefur á síðustu tímum, og
jafnframt varanleik þeirra kjara-
bóta, sem tekst að knýja fram, í
stað þess kerfis, sem nú er í gildi
með ákvæðum samninga um
skertar verðlagsbætur. 1 annan
stað er sú krafa samtakanma, að
fuil atvimma verði tryggð, ófrá-
víkjanlega-
Stjómarfundurinn sfcaðhæfir:
1) Að kaupmátfcur verklauna hafi
verið skertur um fimmta til
fjórða hluta ú si- 2 árum og
sú staðreynd sé að leiða til
neyðarástands • um afikomu
lágiaumafólks. Fnh- á 9- síðiu