Þjóðviljinn - 26.05.1970, Blaðsíða 6

g SfÐA —. EOÖÐVffiÉirati1N — t>ri)ðjuí3a@ur 26. maí 1970.
Skólamdlin
eru helzt
aökallandi
Rætt við frú Þórgunni
Björnsdóttur, efsta mann á lista
Alþýðubandalagsins í Hveragerði
Þörgunnur Bjömsdóttir kenn-
ari er efst á framboðslista
Alþýðubandalagsins til hrepps-
nefndarkosninga í HveragerSi
á sunnndaginn kemur. Blaða-
maður Þjóðviljans kom að
máii við hana i siðustu viku
og fara aðalatriði samtalsins
hér á eftir.
— Hefur þú, Þórgunnur, gef-
ið þig mikið að félagsmálum?
— Nei, ég get ekrki sagit, að
ég hafi tekið þátt í nokikrum
félagsskap nema það som ég
hef verið í mínum stéttarsam-
tökum. Sem félagi í samtökum
framhai dsskól akennara hef óg
maett á þmgutm í tvö skipti
sem fuUtrúi ken narafélagsi n s
við Gagnfræðaskúlann í Hvera-
gerði og áður hafði ég mætt á
Þórgunnur Björnsdóttir,
þingum barnakennara sem fuD-
trúi féLaigs bamakenn-ara.
— Og nú eirbu efst á lásta í
kjörd til hreppsnefndar?
— Ég veit nú varla, hvemig
þat-ta hefur atváfcazí. Þegair
stofnað var Alþýðubandalaigs-
félag Árnessýsílu skráðd ég m-ig
þar siern félaga og var svo með
í stofnun Aiþýðubaindalagsfé-
lagsdns í Hveragerði s.l. baust.
Þegar tekið var að undirbúa
íramboð tii breppsnefndiafcosn-
inganna, var samþyfckf í félag-
inu að viðhaifa próflkjör, og þá
vildi svo til að ég hiíiut flest
atfcvæði til að sfcipa efslia sæt,-
ið. Þá vildi óg efcki skorast
undan.
— Hygigur þú, að þú hafir
verið valin í efsta sætið, af
því að kjósendur bafi haft sér-
stafcan áhuiga íyrir að fó konu
í það sœti?
— Það veit ég ekki, þvi þá
það? Það er vitfaus þessi ár-
átta að dnaga fólk í dilka eftir
kynjum og aldri. Það er vist
annars mín kynslóð, sem á
mesta sök á því, en þróunin
þyrfti að vera sú, að aðskiln-
aður kynjanna og aldursflokk-
anna í störfum og heimilisJiífi
minnkaði. Ég hef það miikið
álit á karlimönnum, að óg tel
að þeir eigi að bafa meiri dag-
leg afskipti og fyrirhöfn af
börnum sínum. Krakkarnir
hefðu gott af því, feðumir þó
enn betra. Atvinnuhættir þyrftu
að breytast í það horf, að merra
jafnvægi gaeti orðið í heimil-
islífinu, feðurnir meira heima,
en mæðumar þyrftu ekki alla
tíma að vera innan veggja
heimilisdns. Og húsm'æðumar
þurfa að kamiast út í atvinnu-
lífið.
— Hver eru aðaláhugamál
þín í sambandi við sveitar-
stjómarstörf?
-— Síðan áfcveðið var, að ég
yrð; í kjöri, hef ég verið á
fcafi í prófum, sivo að ég tel
mig ekki viðbúna að gefa
skýrt svar við þessari spum-
ingu. Þó þarf ég ekki að velta
vöngum yfir því, hvar mér
hefur þótt skórinn kreppa fast-
ast að hór ; Hveragerði, og
það er í sambandi við mitt
starf. Húsakostur skólanna hér
er mjög ófullnæK.iandi,. og ég
get ekki skiiið, að nokkur gild
ástæða getj verið .fyrir þvi að
ráðast ekki þegar til úrbóta
á því sviði. Aðbúnaður við
fimleikafcennslu er með ódæm-
um ófullkominn. Skólalæknir
hafði við orð fyrir meira en
tíu árum að banma þá kennslu
við þær aðstæður sem hér eru,
og síðan hefur engin hreyting
orðið þar á. Þá býr gagnfræða-
skólinn að ýmsu öðru leyti við
mjög slæmar aðstæður, hús-
næði, sem ætlað er til allt ann-
arra hluta en kennslu. Stofur
eru óhentU'gar, gangar of þröng-
ir og takmörkuð aðstaða til
útivistar í frímínútum.
— En hvað er að segýa um
önn,ur mál, sem sveitarfél agið
varða? Hér em mikiir mögu-
leikar. sem enn eru ónýttir.
— Hér eru óteljandi mögu-
leikar og hinir fjölbre.ytileg-
U'Stu. Hveragerð; er þegar orð-
ið hei'lsuvemdarþorp í fremstu
röð. og þó eru enn efcki nýtt-
ir nema að litlu leyti þedr
möguleikar til þeirra hlute
sem eru fyrir hendi. Þá eru
mikil skilyrði til að koma hér
upp þjónustu fyrir ferðafólfc,
sem gæti orðið dirjúg tekjulind
fyrir sveitarfélagið, ef rétti-
lega væri á haldið. Þá er jarð-
orfcan ennþá lítið notuð til iðn-
aðar, og bíða mifcil verfcefni á
því srviði. — En fjölbreytileik-
inn í möguleikum héma skap-
ar líkia vandamál, og þarf að
taka á málum með nokkurri
gát, ef ekki á að koma til á-
rekstra. Það þarf að gæta
þess, að mengun frá iðnaðar-
verum spilli ekki aðstöðu fyrir
heisuverndarstöðvar. Því leng-
ur sem það dregst að gera fast-
mótaða áætlun um framtíðar-
stefnuna í málefnum þorpsins,
því erfiðara verður að fá far-
sælia lausn um þróun þess, og
vanræksla um þau efni að
undanfömu hiýtux að valda
nokfcrum erfiðleikum nú fyrst
um sinn.
— Þú virðist þegar hafa
gert þér alisfcýra grein fyrir
því, hvaða verkefni bíða þín
í sambandi við væntanleg sveit-
arstjómiarstörf.
— Við skuium nú ekki tala
um það sam sjáLfsagðan hlut,
að ég nái kosningu.
— En þú hefur þó hugleitt
málin með þann möguleifca
fyrir augum?
— Það get ég ekki sagt. Ég
hef minnzt á það eitt, sem ligg-
ur í augum uppi. En það er
mjög takmiarkað, sem ég hef
tekið afstöðu til einstakra við-
fangsefna. Hvaða störfum ger-
um við okkur svo glögga grein-
fyrfr, að við getum myndað
fyllilega afstöðu fyrr eft við
lendum í að fást við þaiu
sjálf? Ef það lendir í minn
hlut að fást við viðfangsefni
Hveraigerðis á einbvem hátt
sem fulltrúí þorpsbúa. þá er
að taka þvd eins og öðru, sem
að höndum ber.
Að svo mæltu þökkum vdð
Þórgunni fyrir góð og giid
svör og óskum henni og Hvera-
gerðishreppi góðs gengis í
kosnmgunum, sem eru fram-
undan.
Verðlag og kaupgjald
Verðlagsbætur á kaup 1967-1970
Það er á hvers manns vit-
orð; að ísland er verðbólgu-
land. Á síðustu þrem áratug-
um hefur almennt neyzluvöru-
verð ; landinu 35-faldazt, eft-
ir þvi sem næst verður komizt.
Þetta nemur um það bdl 12%%
verðlagshækkun á ári bverju
að meðaltadi.
Þegar verðlag hreyfist ört
til hækkunar, getur kaup efcki
staðið í stað n«ma launamenn
Eftir
HJALTA
KRISTGEIRSSON
hagfræðing
3. grein
fómi sífellt af kjörum sínum.
Á það hefur verkalýðshreyf-
ingin ekki faliizt, en til þess
að þuirfia ekki sífellt að end-
urnýja fcaupgjialdssamninga,
hefur verið samið um fylgni
kaupgj alds við breytiiegt verð-
lag. Þannig er til komin sú
visitöluibinding kaups, sem hér
verður gerð að umræðuefni.
Kaup er vísitölubundið á
þann hátt, að með ókveðnum
fresti er bætt aukagreiðslum,
verðl'agsbótum, ofan á umsam-
ið grunnkaup, í Mutfaili við
hækfcun á framfærslukostnaði
samkvæmt vísitölu.
Dýrtíðaruppbót eða verðlags-
bætur var fyrst farið að greiða
hér á landi árið 1940, og stóð
svo samfleytt til 1960. Fyrstu
10 árin voru vorðlagsbætur
reiknaðar á mánaðar fresti, en
síðan á 3ja mánaða íresti, og
er svo enn. í upphafi „við-
reisnar“ sinnar árið 1960 á-
kwað núverandi rikisstjórn að
banna allar verðlagsbætur á
kaup (4. grein efna'hagsmála-
laga). Með júnísamkamul'aigi
1964 var ákveðið að taka að
nýju upp verðtryggingu liauna,
og var greidd verðlagisuppbót
eftir því fyrirkomulagi flrá
marz 1965 til nóvemberloka
1967.
Seirit í nóvember 1967 setti
ríkisstjórnin lög, sem afnámu
verðtryggingu launa „þar til
annað hefur verið ákveðið með
samningum stéttarf élaiga og
samtaka vinnuveitenda“. Jafn-
framt var kveðið á um aukn-
ingu verðlagsuppbótar í sama
hlutfalli og vísitala vöru og
þjónustu á nýjum grundvelli
hafði hækkað frá 1. áigúst til
1. nóvember 1967 (að öðru leyti
var nýi grundvöllurinn ekki
tekinn upp fyrr en 2. janúar
1968). Þess; ráðstötfun þýddi
3,39% hækfcun kaupgj alds 1.
desember 1967, og hélzt það
fcaup fram til 18. miarz 1968,
er nýir kjarasamningar voru
gerðir.
Rétt er að staldra ögn við
þessi 3,39%, því að batevið þau
er talsverð saga, og þar er
upphatf að þeirri þróun kjara-
mála, sem síðan hefur orðið.
Eins og áður hefur verfð að
vikið var verðlagi haldið í
skefjum á „verðstöðvunartíma-
bilinu“ frá hausti 1966 til
hausts 1967 með miklum og
sívaxandi niðurgreiðslum á
vöruverði. Sumpart upphófu
þær verðhækkanir, en duldu
þær sumpart, þannig að þeirra
gætti ekki í vísitölu fram-
færslukostnaðar. Þetta var því
aðeins hægt, að vísitalan var
úrelt orðin og grundvöllur
hennar mjög skakkur miðað
við neyzluvenjur. Á „verðstöðv-
unartímabilinu“ var því um
kjararýmun að ræða hjá laun-
þegum, þótt kaupgreiðsluvási-
tala væri i sambandi, því að
engin hækkun mældist. Þegar
hinar sérstöku „verðstöðvun-
ar“-niðurgredðslur voru felldar
niður haustið 1967, stökk
vísitalan úr 195 stigum í 206
(1. nóv.), og hækkaði þannig
um 5,64%. Þetta var raunveru-
leg verðhækkun. að nokkru
komin fram áður þótt dulin
værf, og bana hefðu launþeg-
ar átt að fá að fullu bætta að
verðtryggingarlögum. Nú vóru
þau lög felld úr gildi, og hækk-
unaráhrif af niðurfellingu nið-
urgreiðsina bætt með annarri
visitölu en þeirrf. sem mældi
lækkunaráhrifin er þær voru
settar á. Launþegar fengu
3,39% kauphækkun í stað
5,64% (bið minnsta). og þann-
ig tapaðist þeim um 2%% í
kaupi.
Verðlagsbætur eftir marz-samninga 1968 og síðan
Reiknað Vísitala Hækkun Marg- Hækkun Frádregin
eftir verð- framfærslu- framfærslu. földunar- framfærslu- prósentu-
lagi í: kostnaðar kostnaðar stuðull1) kostnaðar stig Verðlagsuppb.
i % írá í % frá
jan 1968 nóv. 1967 % Timabil
a b c d e f s h
febrúar 1968 101 1,02 1,0428 5,34 2,34 3,00 18/3—31/5’68
maí 1968 106 3,00 1,0428 7,40 3,02 4,38 1/6—31/8 ’68
áigúst 1968 105 4,51 1,0428 8,98 3,19 5,79 1/9—30/11 ’68
nóvember 1968 109 9,35 1,0428 14,03 2,68 11,35 1/12 ’68—18/5 ’69
febrúar 1969 121 20,86 1,0428 26,03 2,70 23,33 2).
mai 1969 125 25.45 1,0428 30,81 7,46 23,35 3)19/5—31/8 ’69
ágústf 1969 131 30,98 1,0428 36,58 9,73 26,85 1/9—30/11 ’69
nóvember 1969 134 33,97 1,0428 39,70 10,83 28,87 1/12 ’69—28/2 ’70
febrúar 1970 137 36,80 1,0428 42,65 11,81 30,84 1/3—31/5 ’70
maii 1970 141 41,20 1,0428 47,24 11,92 35,32 4)l/6—31/8 ’70
‘) Margföldunarstuðull þessi byggist á því, að hækkun á framfærslukostnaði samkvæmt nýjum grtmd-
velli taldist vera 4,28% frá 1. nóvember 1967 til z. janúar 1968. Vísitala framfærslukostnaftar er nú
einmitt reiknuð frá 2. janúar 1968, en stuðullinn brúar þetta 2ja mánaða bil.
-) Verðlagsuppbót 23,33% vair aldrei greidd, þar eð atvinnurekendur (og fjármálaráðherra) neituðu
að greiða hærri uppbót en 11,35% án nýrra samnínga.
3) 1 almennum kjarasamningum 19. maí 1969 var samið um verðlagsuppbót 23,35%, og einnig
var samið um frádráttarpróeentur á verðlagsuppbætur síðari timabíla. Eftir verðlagi í maímánuði
hafði samkvæmt eldri reglum itm frádráttarprósentur verið reiknuð út verðiagsuppbót frá 1. júni
27,99%, en hún kom aldrei til framkvæmda.
4) Verðlagsuppbót 35„32% kemur væntanlega frá 1. júní næstkomandi á kaup þeirra Iaunþega, sema
ekki hafa uppi kröfur eða semja um annað, Framhald á 9. siðu.
i
I