Þjóðviljinn - 01.08.1970, Page 7

LaiugíapdSiglur 1. ágjúst 1970 — t>JÓÐVILJINN — SlÐA
BRAUTRYÐJANDI
LÆTURAF STÖRFUM
Um þessd mánaðamót lætur
a£ störíum, sem förstöðukona
dagbeimilis barna í Laufásborg,
Þórhildur Ölaisdóttir, eftir að
hafa stairfað hjá Bamaivinafé-
laginu Sumargjö-f í 30 ár.
Þeár sem hafa fylgzt mieð
þróun dagheimila og leikskóla
hér í borginni, vita að þar
hverfur frá daigllegri þátttöku sá
einstaklingiur, sam að öllum
öðrum ólöstuðum hefiur átt
drýgstam þátt í að giera þessar
stofnanir að þeim snara þætti,
sem þasr eru orðnar í uppeldi
reykvískra bama.
Þórfhildur tók þá ákivörðun,
sem fulMþroskiuð og vel mennt-
uð kona að helga störf sín upp-
eldismiáLum.
Hún vann þá skrifstoíustörf,
en mun hiafa reynzt þau of ein-
hæf og ólífræn til að fullnægja
starfsorku sinni og florystuihæfi-
leikuim.
Hún hélt þá til Svfþjóðar og
stundaðd nám við Social-peda-
gogiske Samemarief í Stokk-
hóilmi. Sá skóli var þá nýstofn-
aður, aðaMega fyrir forgöngu
eins kunnasta félagsfræðmgs
Svíiþjóðar, ölvu Myrdal, sem
veitti skólanum forstöðu fyrsta
áratuginn, eða þar til hún varð
sendiherra lands síns í Indlandi.
Skólinn var boðberi nýrrar og
tímabærrar stefnu í uppeldis-
málum, em einkuim bó að því er
varðaði þjóðtfélagsllegt hilutverk
dagheimila og leákskóla.
Sú stetfna, sem skóllinn boðaði
er nú ráðandi um öll Norður-
lönd.
Enginn vafi er á því að nám
Þórhildar í Svíþjóð veitti henni
ágætt vcganesti á þeirri braut
er hún síðan gekk. Það, ásamt
dugnaði hennar, stjómsemi,
skipulaigshæíini og sterkum og
heiisteyptum persónuleika, hetf-
ur geirt starf hennar svo farsælt,
sem raun hefur orðið á.
Bamavinafélaigið Sumargjöf
hatfði um þessar mundir starf-
að um hálfs annairs áratugs
skoið og gert tilimmir mieð
rekstur daigheimilla, en að eins
að sumarlagi. Heils árs starf-
semi var enn ekki hafin.
Fljótllega. eiftir heimkomuna
hóf Þórhildur störf hjá félaginu.
Fyrst sem forsitöðukonia á dag-
heimili og leikskótfa, sem félaig-
ið rak í leiguihúsnæði og sum-
airið 1941 stjómaði hún sumar-
dvailarheimili bama í Reyholis-
skóla. En þá um haustið réðst
félagið í að kaupa húsið númer
33 við Tjamargötu og fyrir
næstu áramót tók dagheimdlið
og ledkskóHinn Tjarnarborg til
starfa. Þórhildur veitti Tjamar-
borg forstöðu frá upphatfi og
allt til ársins 1952 að hún varð
forstöðuikona á nýrri og ennþá
stærri stofnun, sem félagið fékk
til s.tarfræksllu. Hún hótf það
stairf með því að sjá um þær
breytingar sem gera þurfti á
stórhýsunum Daufásvegi 53-55
og uimihverfi þei/rra fyrir rekstur
bamaheimilis. Því heimili, sem
hlaut nafnið Laufásborg, hefur
hún síðan stjórnað þar til nú
að hún lætur af störfu'm.
I Daufásborg var starfsemin
fyrst þrískipt. Dagvöggustofa,
dagheimili fyrir böm frá aldr-
inum 2ja til 6 ára og leikskóli.
En síðasta áratuginn hefúr hús-
ið allt verið nýtt fyrir dagheim-
ili. Þar divelja röskilega 100 böm
á aldrinum 3ja mán. til 6 ára og
er Xangsitærsta bamaheimilið.
sem hér starfnr.
Ég, sem þetta rita, átti þeirri
gæfu að fagna að vinna undir
stjóm Þóihildar á fyrstu starfs-
árum hennar í Tjamarborg. Það
vom ánægjuleg ár og mér ó-
metamleg. Ég kynntist þá starfs-
háttum hennar alllnáið, stjóm-
semd hennar, skipuHagslhæfileik-
um og mannkastum.
Viðhorf hennar til starfsins,
Þórhildur Ólafsdóttir,
sem nú lætur af
störfum, eftir að hafa
verið forstöðukona á
barnaheimilum
í 30 ár.
skoðun henmar á tilgangi þess
og uppeldislegu gildi var að
miínum dómd sériega uppörv-
andi. Áhuigi hennar og stórhug-
ur áhrifarikiur, sérílagi vegna
þess að hann birtist í fram-
kvæmdum flrekar en í . orða-
gjáltfiri. Stjóm henn.ar var sterk
og örugg, en nœrfærin, bæði
gagnvarti bömum og starfSfólki.
Um afstjóm eða smámunasemi
var aldred að ræða.
Hún var jafnvag á alla bsetti
starffeins. Hún var jafnfær um
að leiðbeima þeim, sem önnuð-
ust börnin oins og þeim sem
sáu um matseld í eddlhúsinu.
Reikningsháld og samstarfið
við forráðamenn Sumargjafar
fóru henni jafnvel úr hendi og
margháttuð saimskipti við for-
eldra og aðstandendur bam-
anna, sem leituðu til hennar í
síauknum mœli.
Stjóm stórs dagheimilis, eins
og Tjarnarborg var, auk leik-
skóla í tveim deildum, er mik-
ið verk og myndi flestum þykja
vinmudagurinn ásettur meðslíku
starfi. En það er ein aif skýr-
ingunum á því hve Þónhildur
kom miklu í verk og jafnframt
á því hve gott var að vinna
undir hennar stjóm, að henni
nýttist starfsdagurinn mrjög vell.
Hún er árrisul og vann skipu-
lega og martovisst, meðan vinnu-
dagurinn vanaði, — en kunni
líka að hjvílast og endumýja
starfskraiftana við önnur hugð-
arefini.
Á Tjamarborgaráruim sínum
lagði Þóihildur mdklla vinnu í
að móta og bæta starfsemina,
auk síns daglega starffe við
stjóm og rekstur heimdlisins.
Stöðugt vann hiún að bættu
skipulagi á störfum og betri að-
búnaði tíl starfa. Að hennar
frumkvæði og undir hennar
leiðsögn og stjióim var unnið að
breytingum og betri nýtingu á
húsinu og leikveOIinum. Það var
aldrei um kyrrstöðu að ræða,
þar sem Þórhildur réð ferðdnni.
Sumum þótti vafalaust nóg um
aliar breytingarnar, sýndust
þær ástæðulausar. Yfir stofnun-
inni allri hvfldi þokki sem
skapaðist af góðri umgengni og
reglusemi sem var ráðandi í öll-
um dagllegum háttum, og só
sérstaki heimilisblær, sem Þór-
hildi er svo sýnt um að skapa
í kringum sig. Mönnum fannst
þetta því harla gott eins og það
var, og engra breytinga þörf. En
Þórhildur vissi sem var, að hún
var ekki aö taka við fulilmótuðu
starfi.- fékk ekki í hendur hús
eða tækjakost, sem í upphafi
var sniðinn eftir þörfum þessa
starfs eða því bezta, sem þekkt-
ist í þessari starfsigirein. Hún
var að vinna dagheimilum og
leikskólum sess I okkar þjóðfé-
lagi og móta skipulag starfshátt-
anna. Og staðreynd er að all-
ar breytíngar hennar þjónuðu
ákveðnum tilgangi og skilluðu
jákvæðum áranigri. Enda gerðar
að vandlega ytfirveguðu ráði. I
þessari leit sinni að sem hag-
anlegastri húsaskipan fyrir dag-
heimdli og leikskóla og sem
beztum starfsháttum við um-
önnun bama á slíkum stofnun-
um öðlaðist hún svo gagngera
bekkingu og gdögga yfirsýn á
bessum etfnum, að hún gat lagt
að mörkum ómetanlegt ráðgief-
andd starf þegar farið var aö
byggja yfir þessa starfsemi á
6. áratugnum. Þá leiðsögn var
enginn Islendingur henni fær-
ari um að vedta.
Þórhildur gegndi aldrei dag-
legum fóstrustörfum.. Til þess
voru heimilin, sem hún sitrjóm-
aði of stór og stjórn þeirra of
viðamikfl. En hún hélt alltaf
Framhaild á 9. sáðu.
Ritskoðunin í austrí og vestrí
Bandarískia útvarpsfélaigið
Columbia Broadoasting
System sendd út á þriðjudag-
inn dagskrá sem tekin var
upp í Sovétríkjunum og komu
þar fnam þrír helztu andófs-
menn ríkjandi skipuiljags sem
enn fara frjálsir ferða sinna
eða ha£a gert það tíl skamms
tírna. Það voru þeir Pjotr
Jakir, sonur eins af kunnustu
herforingjum Sovétríkjanna
sem varð ofsóknum Stalíns-
timans að bráð og sjálfur
viar Pjotr fangelsaður 14 ára
gaimall fyrir þá sök eina að
vera sonur föður sins. Ann-
air var Andrei Amalrik sem
furðulengi fékk að haldia uppi
harðvítuigum árásum á hið
sovézka sfcipulag sem jafn-
vel andstæðinigum þess þóttj
á sfcundum fremur byggðar á
hetfnigirni en rökhyggju. Sá
þriðji var Vladimir Búkovskí
sem færri sögur fara af. All-
ir ífcrekuðu þeir miskunnar-
lausa gagnrýni sína á and-
legt ófrelsi í Sovétríkjunum,
ritskoðun í margvíslegum
myndum og ofsóknir, opin-
skáar eða dulbúnar, gegn
þeim sem eru á anmarri skoð-
un en þeir ráðamenn sem
með völdin fara bverju sinni.
ri'kkert betfur sjálfsagt verið
I ■l—'ofsagt í gagnrýni þeirra og
allir kváðust þeir fúslega
standa við hama fyrir rétti
og fremur fara í fangelsí en
afturkaila skoðanir sínar.
Hver heiðvirður maður hlýt-
Ur að votta hinum ungu sov-
ézku andófsmönnum virðingu
sína fyrir hugirekkj þeirra og
dirfsku gagnvart öfluigasta
ríkisvaldd ; heimi. enda þótt
þeir séu þar fyrir ekki sam-
mála öllum sjónairmiðum
þeirra.
Annars heyrir það ekki
lengur til neinna tíðindia að
ungir sovétborgarar lýsi op-
inskátt á hvaða vettvangi sem
býðst óánægju sinni með það
sem þeim þykir miður fiara í
landi sínu. en það er atfhygl-
isvert að þvá fer fjarri að
þeir hafni yfinleitt ótvúræð-
um ávinningum sósíalismans
— þeir telja sig flestir sósí-
alista — reyndar hina eimu
og sönnu í mótsetningu við
valdiamennina sem kaari sig
kollótta um hugsjónir sósial-
ismans og hugsi aðeins um
eigin völd og virðingar.
Allt öðru máli gegnir um
andófsmenn á vesturlönd-
um. Þeir hafna auðvalds-
skipulaginu afdráttarlaust og
þótt þeir séu hvorki sammála
né ger; sór fæstir ljósar hug-
myndir um hvað þeir vilja að
við taki oru skoðanir þeirra
allar mófcaðar af jafnréttis-
og manngildishuigisjón sósíal-
ismians. Það er því minna bil
en ætla mætti milli þessara
hópa sem hvor um sig ræðst
gagn ríkjandi skipulagi —
kannski jafnvel minni rnunur
en er á skipulaginu í löndum
þeinra.
Síbylj a hdns sovézka andtóð-
urs, sem vissulega er ekk; úr
lausu lofti gripi*, hefur leitt
til þess að jaímæl þeir sem
betur ættu að vita reyna að
gera sem most úr bilinu: Hinu
algera ófrelsi íyrir austan, en
óhefitu frjálsræði hér fyrir
vestan. Það má til sanns veg-
ar færa að ýmislegt leyfist
nú á vesturlöndum sem þótt
hefði óhæfa fyri mokkrum
árum, svo að ekki sé fiarið
lengra atftur í tímann, enda
þótt ýmsir íslenzkir embætt-
ismenn hafi upp á síðkastið
gerzt berir að því að bafa
ekkert hu-gboð um það.
En það er sann-arlega kominn
tímj til að kveða niður
þá skoðun að enginn höft séu
lögð á a-ndlogt firelsi mann-a
í þeim hluta hei-ms sem tels-t
til vesturlanda hvar svo sem
h-ann er á beim-skringlunni.
Eftir þvj sem undirritaður
veit bezt af þ-ví sem hann
hefur heyrt og lesið og reynt
sjálfur, mun Svíþjóð senni-
lega vera eina 1-andið í gerv-
a-llri veröldinni sem getur
státað aí því að leyfa mönn-
um að halda fram hvaða
skoðunum sem þeiix kæra sig
um á hvaða hátt sem þeim
sýnist án nokkurra afskipta
rikisvaldsins eða umboðs-
m-anna þess, — og m-unu þó
til þeir Sviar, ekk; allfáir,
sem myndu telj-a það álit frá-
leitt og geta stu-tt þá skoðun
sína dæmum sem vart yrði
mótmælt. Mér dettur t.d. í
hu-g Sara Lidman.
Ritskoðun hvers konar er
fj arri því að ver-a
sérstakt uppátæki sovézkra
eða annarra austurevxópskra
stjórnvalda. Hún er alþjóðlegt
fyrirbæri þó-tt aðferðirnar
sem við hana eru beittar séu
ekki alstaðar þær sömu. Til-
gangurinn og ajfleiðinga-rnar
eru af sama toga hvar sem
er. Ástæðulaust er að ræða
hér um hvorni-g þessum mál-
um er háttað í þeim hlutum
heims þar sem morð og pynd-
ingar á pólitískum andstæð-
ingum eða jafnvel aðeins
fólki sem lögregl-an hefur af
einhverjum öðrum ástæðum
illan bifur á, eða í fasista-
ríkj-um eins og Suður-Afríku
þar sem bók eins og „Le
Rouige et le Noix“ (Raiutt og
Svart) eftir Stendhal er bönn-
uð vegnia lýsinga-rorðsins í
bókarheitinu, eða löndum þar
sem staðnað klerkavald hefur
flest völd í sinum höndum,
svo sem á írlandi. þar sem
heita má að bönnuð séu verk
eftir hvern einasta rithöfund
eða prédikara sem ein-hvers
orðs hefur getið sér í Verald-
arsögunni fyrir u-tan Pál
postula.
Það mætti t.d. renna au-gun-
um til þess lands ssem löng-
um hefu-r verið fcalið ímynd
frjálsræðisins, Bretlands. Ekki
eru nema öríá ár síðan eitt
af nýstárlegustu og áhrifa-
mestu listaverkum kvi-kmynd-
anna „The War Game‘‘ eftir
Peter Wa-tkins var neitað u-m
sýningu í brezka sjónvarpinu
sem þó hafði staðið fyrir gerð
myndarinnar. Hringar þeir
sem annaist diredfingu kvik-
mynda í Bretlandi neituðu að
kornia nærri henni; fyrir
hragðið gátu aðeins örfáir út-
valdir notið hennar. (Bæba
má því við að danska sjón-
vairpið neitaði einni-g að sýna
þessa mynd sem birtir viðbjóð
kjarnorkustríðsins undan-
dráttarlaust). „Hið írjálsa
orð“ er þannig tryggt í Bret-
landj að hægt er að dæma í
fangel9i — og hefur verið
gert — bl-aðamenn sem ein-
hyer ráðherira telur að h-atfi
brotið gegn „lögunum um
leyndarmá! ríkisins" (Official
Secrets Act). Þar verður oft-
ast fátt um vamir. Sjálfsagt
er að t-aka fram að vald biað-
anna („The Fourth Esbate“
— eða fjórðu stéttarinnor)
er svo mikið í Bretlandi að
stjómarvöldin vei-gra sér við
að nota sér þessa heimild
sína nem-a þegar þau eru viss
um að viðkomandi blaðamað-
ur li ggi vel við högigi og ei-gi
ekki vísan stuðning starfs-
bræðra sinna.
Litast mætti um í því landi
sem með stjárnarbylting-
unni 1789 dró að húni fána
hinn-a borgaralegu frelsis-
dyggða; þá var hiin d-ramb-
sama frelsisgyðja sett á stall
í stað hinn-ar auðmjúku
Kristsmóður. RLtfnelsi er með
þeim hætti í Frakklandi að
ekki eitt ein-asta bl-að sem
ráðizt hefur gegn stefnu
stjómarvalda í mikilvægum
mál'jm undanfama ára-tugi
hefur sl-oppið undan því að
vera gert upptækt — sum
margsinnis og er síðasta
dæmið um „La Cause du
Peuple" en ritstjórar þess
eiga nú þunga fangelsisdóm-a
yfir höfði sér þótt stjómar-
völdin hafi ekki árætt að sa-k-
fella rithöfundinn Jean-Paul
Sartre sem hefur þó tekið
að sér stöðu ábyrgðarm-anns
blaðsins — í nafni ritfrelsis-
ins eins, því að hann er ó-
samþykkur mörgu því sem
blaðið hefur flutt. Þá mætti
minna á. að hverjum einasta
dugandi starfsmianni franska
sjónvarpsins, mönnum á borð
við Max Pol Fouchet, var
saigit upp starfi eftír miaábylt-
inguna 1968, og engir þeirra
hafa verið ráðnir af-tur nema
upp á þá auðmýkjandi skál-
mál,a að héðanífrá muni þeir
hlýðnast æðstu yíirboðurum
sínum skályrðisiiaust. Þá
mætti minn-a á kvikmyndirn-
ar. Hvert lisfcaverkið aif öðru
hefur verið bannað („Le Peti-t
Sokiat", „Leis Li-aisons D-ang-
ereuses", „La Reilá-gieuse“) og
þá otft aí ann-arieigum áataaðum,
eins og t.d. átti sór stað um
þá síðastnefndu sem bönnuð
var vegna rótgróins ótta
fransks klerkdáms við höf-
und söguiþráðarins, Diderot,
sem bráðum hefur legið í gröf
sinni í tvær aldir. Þegar loks
eftir áralanga baráttu var
leyft að sýna þassar myndir
var það gert með því skilyrði
að þaar yrðu ekki sýndar er-
lendis, „Le Fetit Soldat“ til
þess að erlendis fen-gju menn
ekki að kynnast hryðjuverk-
um Frafcka £ Alsír, hinar tvær
líklega til þess að menn
fengj'j ekkj þá hu-gmynd að
Fraikfcar, væru ósiðlátír, hvað
þá að nunnur gætu verið kyn-
villtar. Meistaraverk Ponte-
corvos „La Bataiile d’Alger“
sem sýnd viar sl. vetur í Hafn-
arfirði hetfur alls ekki fen-g-
izt sýnd £ Fxakkl-andi.
Eða ættum við að sky-ggnast
um í Vestur-Þýzkalandi
sem stæirir si-g af að hafa
nýtózkulegustu og frjálslynd-
usfcu stjómarskrá í heimi.
Ekki eru liðin mörg ár síð-
a-n vikuritið „Der Spiegel“
var gert upptækt af þeirri á-
stæðu einni að það hafði
komið upp um hæpið fjár-
mál-abrask landvarnaráð-
herrans Strauss, þótt önnur á-
stæða væ-ri til fundin. Einn
miaðux, Axel Caesar Springer,
ræðux yfir megninu af blaða-
og tímaritaútgáfu 1-andsins og
hef-ur notað þau yfirráð ó-
spart til að halda fram skoð-
unum kalda stríðsins, löngu
eftír að það tók að volgna.
Eða á að minna á að þegax
land-amæri hinna tveggj-a hluta
Berlínar voru staðtfest með
múmum fræga voru við-
brögðin í Vestur-Þýzkalandi
E)Æi@©
[FDgTTDILIL
m.-a. þau að hveirt ©in-asta
leikhús í landinu tók verk
höfuðs-kálds Þýzkaiands á
þessari öld, BertoltB Brechts,
aí sýningarskrám sínum.
Hér er ekki rúm tíl að
nefna fleiri dæmi; það mætti
kannski aðeins minnast á að
John Steinbeek skýrði firá því
að ,rftstjóri“ forlags bans
hefði gert miklar breytingar
á bók hans „The Winter otf
Our Discontent". sa-gði það
altítt þ-ar fyirir vestan og
kvaðst hann harla ánægður
með það. Þær breytíngar eru
ekki „pólitísks“ eðlis, heldur
gerð-ax tfl þess að bækurnar
verði útgengilegri á m-ark-að-
inum. En hver er eiginlega
munurinn á Steinbeck og öðr-
um slíkum band-arískum höf-
undum og þeim sovézku höf-
undum sem langflestir sætta
síg við ritskoðunina til þess
að koma sér vel við þá sem
völd-in bafa? í Bandaríkjun-
um hafa peningarnir völdin
sem k-unnugt er.
En þurfum við að leita langt
yfir skiammt. Minnast
menn þess ekiki að tveir eða
jafnyel þrir atf færustu blaða-
mönnum Morgunblaðsáns voru
ýmist hraktír þaðan eða bein-
linis sagt upp og hafa eftir
það verið himdeltir á síðum
blaðsins, m.a. fyrir að vera
ekk; á sama máli og einn rit-
stjóranna um ágæti ritverka
hans. svo að ekki sé á annað
minnzt? Eða var ekki Magnúsi
Torfa Óla-fssyni bolað burt
frá hljóðwarpinu, a-ðeins vegna
fortíðar sinnar, þótt hann
hefði í dagskrám sínum jafn-
an gæ-tt fullkom-ins hlutíeys-
is og hl-utíæigis? Og var vel á
minnzt sú gáskiafullaog alvöru-
þrungna bók „Roðasteinninn"
e-kki bönnuð á sínum tíma og
var reyndar ékki verið að
banna bók um d-aginn að
skipan saksóknara sem kunn-
airi er fyrir annað en bók-
vitið? ás