Þjóðviljinn - 26.11.1970, Blaðsíða 7

Örn Bjarnason, héraðslæknir:
Hópstarf lækna
og læknamið-
stöðvar
f upphafi máls míns vil ég
þakfea fyrir, að fulltrúum
Laeknafélags íslands hefuir
verið boðið til þessairair ráð-
stefnu. Lít ég á það sem við-
urkenningu á þeisrri viðieitni
læknaíéLagsins að stoðiLa að úr-
bótum á læknaskorti drejfbýl-
isins, jafnframt þvú að vinna
að því að koma á bættiri og
auikinnj þjónustu í samræmi
við kröfuir tímans.
Það vandamál, sem hór verð-
ur rætt, er tvíþætt: í fyrsta
laigi er nauðsynlegt að finma
leiðiir tjl að bæta úr bráðum
læiknasfcorti, og í öðiru lagi
þari að ræða framitíðarskipu-
lag læknaþjónustunnar á svœði
því, sem næst liggur ísafiirði.
Læknaskortur
Mikil þversöign felst í því,
að í'Slendingar, sem eiga hiuit-
falisleiga fleiri læiknisiærðia
en nokkur önnur þjóð (ef £rá
eru taidir ísraelsmenn), sfculi
búa við læknaskort, og að
fjöidi hé-raða er læknisiauis.
Raunar hefur al}a tíð gienig-
ið ilia að fuUskipa héruðin, en
aldrei sem nú.
Nýliðun í hóp hénaðslækna
hiefur verið hverfandj undan-
fari-n ár, og flestiir þeirra,
sem til staria hafa farið í hér-
uðum, hafia aðeins verið
skamman tíma. Þá hefur það
aukjð á vandræðin að lækna-
stoortur, sem var í Reykjnvíte
fyrir 4-5 árum, leystist þann-
ig, að 9 héraðsiæknair hættu
störium og tófcu upp heimilis-
lækniisstörf í höfuðborginnj.
Talandi tákn um ástandið er
það, að nú vanta-r læfcni til
starfa á Afcuireyri, og hefur
enginn ungur læiknir fenigizt
til starfsins, og hefur því
þnautalendingin orðð að reyna
að fá einhvern úr hópi yngri
héraðsiæikn,a týl að leysa bráð-
an vanda.
Enn má geta þess, að á næstu
tveimur árum munu 5 læknar
hætta héraðsiæknissitörfum,
þar sem þeir haf a náð 70 ára
aldri. Blæs því ekki byrlega,
ef svo fer fram um nýliðun
í hóp heimilislaakna, sem ver-
ið hefur.
Nú munu vera um 190 lækn-
ar við brá’ðafoirgðastörf og nám,
þar af um 140 erlendis. Könn-
nn, sem gerð var 1964 á veg-
um læknafélagsins, benti til
þess. að úr hópi þeirra, sem
erlendis dveljast, sé fárra eða
engra að vænta í hóp he’jmil-
islækna. Aðeins einn þeima,
sem könnunin náði tii, kvaðst
ætla að gerast heimiliislækni-r,
og hefur hann nýverið setzt að
á Norðuirlandi.
Ekki er ágreiningur um það,
hva’ð veldur þessrj, að yn-g-ri
læknar kjósa firekar að gerast
sérfræðingar en heimilisiækn-
ar. Helztu orsakirnar eru:
N-ámsuppeldi, sem be-inir lækn-
urn að sérhæfingu, léleg starfs-
skilyrði heimilisiækna og fa-g-
leg ein-angrun.
Bætt
vinnuskilyrði
En hvaða skilyrðum þarf þá
að fullnægja tii þess að ungjx
læ-knar vilji koma til starfa á
landsbyggðinni ?
í stottu m-áli má segja, að
gera varður vinnuskilyrðjp
siem likust því, sem stúdentar
kynnast í námi og vinna sí'ð-
an við að námi loknu á stóru
sjúkrahúisunum í Reykjavík.
í þessu sambandi vil ég
vitna til sitefnusfcrár Brezka
læknaféliagsins frá 1965 (Char-
ter for The Famiiy Doctor
Service):
„Til þess að sjúklimgar verði
aðnjótandi beztu almennr-ar
læknisþjónustu þurfa heimdlis-
læknar að:
1. hiafa nægan tíma til að sdnna
hiverjum sjúklingi, er tíl
þeirra leitar.
2. hafa tækifasri tii að haida
við þefckinigu sinni.
3. hiafa fullfcomið frelsi við
læknjnigar.
4. hafa nægilegt og hentugit
húsnæði fyrir starfsemi
slna.
5. hafa yifir að ráða þeim
tækj'um til rannsókrua, þeirri
íélagslegu aðstoð og því að-
stoðarfólM vi-ð læiknissitörf
og rannsóknir, sem þörf er
fyrir.
6. veria hvjattir tii og gert
Meift að aflia eér aukinniar
menntunar Og aukinnax
hæfnj á sérsviðum læknis-
fræðinnar.
7. hafia nægj anlegar tefcjur,
sem greiddaæ eru á þann
hiátt, að það hivetji tii að
gert sé eins vei við sjúk-
linga og frefcast er kiostur.
8. hafa þannig vinnudiag, að
nokkur tímj sé aflöigu til
tómstonda."
Hér er rótt að vefcja aithygld
á því, að þó fyrst og fremsta
sé miðað við að baeta vinn-u-
skilyrði lækna, eiru það haigs-
munir sjúMjnga, sem settór eru
á oddinn, og það eru þeir, sem
njóta betri þjónustu. Vinnuó-
lag á læknum verður sízt
minna, en með bættri vjnnu-
aðstöðu verða afkösitin og gæði
þjónustonnar meiri, jafnframt
því sem vinnutíminn styttisit.
E-n hvernig má koma á slík-
um vinnuskilyrðum?
Með læknaskipuniarlögunum
frá 1965 vax opnuð leið til
sameiningar héraða og þar
með rnyndun starfshópa í direif-
býli.
Hópstarf lækna
Hópsiamstarf almennra lækna
(group practice) merkjr, að
heimilisdækningiar eru stond-
aðar af almennum læknum,
sem starfa mjög náið sam-an,
leita ráð hver h;j/á öðrum um
rannsóknjr og meðferð og h-afa
sameiginlega spjaldskrá yfir
sjúMinga, en sjúklingi ex hedm-
ilt að 1-eika til þess læknis
sem hann óskar. Hópurinn
hefur sameiginlegt húsnæði fyr-
i,r starfsemina í læknam-iðstöð
(medical centre) og stjórna
þeirri s-tofnun sjálfir.
Slíkux hópur nýtur aðstoðar
sérþj-álfaðra aðila:
I Einkaritari sér um að vél-
rita öll bréf, vottarð oe
skýrslur og að spjaldiskrá sé
i röð og reglu, og rita-rinn er
tengiliður milli aðstoðar-
Fiiiramitudagur 26. nóvearaber 1970 — ÞJÓÐVTLJINN — SÍÐA
fólksin-s og læknanna jnn-
byrðis og sér um skipulagn-
ingu hins daglega starfs.
2. Sé vinnuálag ekki mj-Mð,
getur ritarinn ann-azt mót-
töku sjúMinga og síma-
vö-rzlu ella verður að ráða
stúlku tíi þeiæira starfa.
3. Hjúkrunarfconur aðstoða
læknana við störf þéfnra,
svo sem við siys og smæriri
aðgerðir og við sk-oðanir,
sem etoM verða framkvæmd-
ar án hjiálpar eða nærveru
hj úkrunarkonu. Artniairis vdnn-
ur hún sjálfsitætt, skiptir á
sárum, gefur flestar spraut-
ur, sér um alla sótthireinsun
og sér um ýmsar einfalðari
rannsoknir.
4 Læknamiðstöðvar, sem ligigja
fjarri stórjm rannsókna-
stofum, þurfa að geta ann-
azt slíka þjónusto og h-atfa
því á að skipa sérþjálfuð-
um aðila í þessum efnum,
meinatæknj.
Þannig eru heimilislæknum
búin lík vinnuskjlyrði og
sjútorahúsiæfcnar bafa.
Heilsugæzlu-
stöðvar
En breytíngarn-ar þurfa að
vera víðtækari, ef þær eigia
að koffi-a að fullu gagni, því
lækningar eru aðeins einn
þáttor. læknisþjónustunnar. Til
nýtist véi og öli læfcnisþjon-
usta komi að sem beztom not-
um, þarf hópsamvinna heimilis-
læknanna að ná til aiirar al-
mennrar lækniisþjóniusitiu, sem
fram fer uitan spítala. Fyrir
siífca starfsemi þarf að fcoma
upp sérstökum stofnunum,
heilzu-gæzlustöövum.
Slíkar heilsugæ zlustöðvar
eru þannig upp by-ggðar, að
þæx sameina undix einu þaki
læknamiðstöð, eiras og að fram-
an er lýst, og heilsuverndar-
stöð fyrir mæðnaeftiriit og
baim-aiskoðun. sjúikdómavarnir
o.s.frv. Þá þarf og að ætla
rými fyrir aðstöðu fyirir sór-
fræðinga, sem kæmu ööru
hvoru tú að rannsiafca sjúk-
lingia að tilvísun beimiljslækn-
annia. Að þessu atriði verður
vikið nániar síðar.
Hedmfærf á ísafjörð er eðlj-
legast a® slík heilsugæziusitöð
væri nátengd sjúkrahúsd á
staðnum og röntgenþjónusita,
rannsóknastofia og slysav-arð-
Stofa sé sameiginleg fytrir báð-
ar stofnanir.
Vegna stærðar þess þjón-
ustusvæðis, sem að ísafirði
liggux, þarf hór að vera vel
búið sjúfcraihús með lyflæknis-
og handlæknisdeildium, og þar
með einum séirfræðingi á hvorri
deild. Þessum sérfræðingum
þarf a0 búa góða vhmuaðstöðu
og þedr ganga inn í starfs-
hópinn í læknamiðstöðinni sem
sérfiræðingar, enda óeðlilegt, að
sérfræðjngar þurfi að vinna
heimilislæknisstörf, þegar naag
sérfræðiverketfni eru fyrir
hendi.
í þessu sambamdd er réfct að
benda á, að eifct það fyrsifca,
sem gera þarf til að hægt
verði a0 koma á læknamið-
stöð á ísafiirði, ex að fella nið-
ur svonefndiar númeraigreiðsi-
ur og tafca í þeirra sitað upp
greiðsiu fyrjr hivert unnið
læknisverk.
Skipulag starfsins
Mjög misjafnt hlýfcur að vera
á hvaða tíma starfsfólk bedlsu-
gæzlustöðvar er við vinnu, og
hlýtur siíkit að mófcast á hiverj-
um stað atf staðháttum og
samgön-gjm. Skal þá gerð tii-
raun tjl að lýsa bugsanlegu
skipulagi í stórum dráttum.
í ka-upstað má hugsa sér. að
stöðin sé opin frá M. 8 að
morgni til M. 6 að bveldi.
Símaþjónusta hefst M. 8, en
M. 8.30 eða 9 byrja Lekhar að
tafca á móti sjúkMngum. Kl.
ll hittast þeir á sfcrifsfcotfunni,
bera saman bæfcur sínar og
skiptast á upplýsimgum. Aðþví
búnu fara þei-r í vitj-anir og
ljúka þeim fyrir næsta sfcofu-
tím-a, sem gæti verið frá M.
14.
Símaviðtaisitími er álifcafhinn
sami hjá toverjum læknj.
Endranær er læknirinn aðeins
ónáðaður í aðfcaliandi raauð-
syn og sámastúikan tefcur njð-
ur ött skilaboð, t.d. beiðnir um
endurnýjunariyfseðla fyrir lyf,
sem sjúkMngur á a0 nota að
sfcaðaldri, beiðnir um vitjaiv
ir og viðtöl á stofu.
Þriðji stofutíminn gaeti verið
miMd M. 6 og 7 á kvöidin, og
gæbu læknar skipzt á um að
vera við á þeim táma, enda
skipta þeir með sér kvöld- og
næturvöktum.
T ímapantanakerf i
Til þess að losna vjð alla
þá sóun á tíma sjúklinga, sem
nú tíðfcast, verður viðhötfð
tímapöntun. Er þá hægt að
panta tóma daginn áður eða
sama dag. Sé upppantað hjá
þeim lækni, sem sjúMingurinn
kýs helzt að tala við og við-
kam-andi læknir getur ekM
stootið honum inn á milli, á
sjúfcMngurinn þess völ að bíöa,
þar tdl læknirinn getur sinnt
honum, t.d. næsta dag, eða
ann-ar læknir úr hópnum tek-
ur að sér að leysa vandia hans.
Komi í Ijós, að sjúkMngur
þurfi á ýtarlegrj rannsókn að
halda en tíminn leyfir, er hann
látinn koma atftur sarna diag
eða næsfca, og þá ætlaður ríf-
legri tími.
Vel uppbygg-t timapantana-
kerfi tryggir það, a0 sjúMing-
ur kemst að á réttum tiraa,
læknjrinn hefur næði til þess
a0 tala við hann, skoða og
skrá athuigasemdir á spjald
hans, enda er hann laus við allt
óþarf-a fcvabb.
Spjaldskrá
Flytji sjúMingur burf, eru
öil piögigin send til viðkom-
andj heilsugæzlustöðvar.
Áður var vikið að því, að
sérfræðingar kæmu öðru hivoiru
til þess að rannsafca sjú-KLiraga
að tílvísun heimiljslækna. Er
það því augljóist hagræði fyr-
ir aila aðila. í fynsta lagi hitt-
ir sérfræðingurinn sjúkMnginn
við beztu skilyrði. Hann fær
aðgang gð öllum upplýsingum
um fyrxi rannsókni,r og með-
ferð, og bann nýtur aðstoðar
beimilislæknisins, sem að
jafnaði þefckir sjúklinginn bet-
ur en noktour annar.
í öðru lagi væri hæ-gt að
komast hjá að sendia nerna
mjög fáa sjúMinga til Reykja-
víkur miðað við það, sem nú
er, og má þannig spara sjúfc-
lingum óþiarfa útgjöld og
vinnutap.
Síðast en ekki sízt sfcal vilk-
ið að sjútodómavöimium. Æ
meiiri áhexzla er nú Iiögð á
Pramhald á 9. síðu.
Örn Bjarnason héraðslæknir flytur erindj sitt á fundinum um
heilbrigðismál á ísafirði 1. nóvember sl.
□ Þjóðviljinn hefur áður skýrt frá fundi þeim um
heilbrigðismál, se’m haldinn var á ísafirði 1. nóvember
sl. og birt (sl. fimmtudag) ályktun fundarins í heild.
Meðal framsögumanna á fundi þessum var Öm Bjarna-
son, héraðslæknir í Vestmamnaeyjum. Ræddi hann um
læknamiðstöðvar og hópstarf lækna. Hefuar Þjóðviljinn
fengið leyfi Arnar til að birta framsögiuerindið, sem vakti
athygli fundarmanna.
þess að starfstoraftar læknanna
»