Þjóðviljinn - 04.12.1970, Blaðsíða 7

FöBtkndagitr 4. desarruber 1970 — ÞJÓÐVTLJINN — SlBA J
Ræður frá 1. desember
Verðandi, SÍNE og Iðnnemasamband fslands efndu til samkomu
í Sigtúni á þriðjudaginn, 1. desember. Þar fluttu nokkrir náms-
menn ræður og birtir Þjóðviljinn hér á eftir kafla úr einni þeirra,
og svo aðra ræðu í heild. Það er ræða Þraistar Ólafssonar, for-
manns SÍNE. sem er birt að hluta, og ræða Gests Guðmundsson-
ar, menntaskólanema er birt í heild, en báðar verða þessar ræður
að líkindum birtar síðar í blaði námsmanna.
Frá Verðancli-fimdinum í Sigfúni á fullveldisdagiun, 1. desember.
Gestur Guðmundsson:
Hér hðfum við möguleika til að ná
skjótari árangri en unnt er erlendis
Félagar. í>að þyíkátr mörgtum
undtairtegit að áritegtuir hátíðds-
dagntr stúdenta sikiuli vara 1.
des., dagur sem tengduir er
s.'jálf stæði sbaráttunni. Það þyk-
ir mörgum enn undarlegtra, að
þennan dag skuli róttækir
stúdentar velja tíl að láta leið-
ir skilja með þeim stúdentum
sem þjóna vilja óbreyttu á.-
standi. Er 1. des. ekki dagur
þ j óðernisrombings og froðu-
snakks utm menningairaxf og fs-
lendingasögur? Er það ekki þá,
sem ofaliji velferð'arbö'm mi'kl-
ast af því að vera afkometnd-
ur sjóræninigja sem þitu í
skjaldarrendur áður en þeir
hjíiggú konúr og böm í stpað?
Liggja verkefni róttækrar nem-
endabreyfingar ekk; utan við
hið útjaskaða tal um sjálf-
stæði og fullveldi þjóðarinnar
og fjallkonuna fríða?
Til aff svara þessu þurfum
við fyrst að svara atnniarri
spumingu: Hvað er róttæk ís-
lenzk nemendahreyfing, og er
hún yfirhöfuð til?
ísienzkir stúdentar bafa
lengí verið aðhlátursefni rót-
tækra manna; akademískur
rembingur og streð til að
tryggja sér framtíg innan kerf-
isirus hafa einkennt þá meir en
fersk gagnrýni og róttækur
þjóðfélagssikilningur. En nú eiru
ýmis teikn á lofti um að þetta
sé að breylast. Fyrst fór að
brydda á einhverjum vísj að
andófshreyfingu meðal stúd-
enta erlendis og menntaskóla-
nerrua hér heima, og 1. des. má
með sanni kallast upphafsdag-
ur andófshreyfingar meðal
stúdenta. Hreyfingin er að vísu
enn fá'liðu'ð og stefnumál og
barátta óljós, en skjlin við
fyrri pólitík íslenzkira náms-
manna eru þó svo skörp, að
raunhaeft er að tala um nýja
hreyfingu.
En hvers vegna tekur þessi
hreyfinig þá upp tal um sjálf-
stæði og fullveldi þjóðarinnar?
Á ekki baráttan hér sem með-
al samherja okkar í Veistur-
evrópu og Bandarífcjunum að
beinast fyrst og fremst að hug-
myndafræðile>gri kúgun kerf-
isins í skólum, einokuðu og
einvíðu þjóðfélagi og öðrum
ásteytingsefnum vesturevr-
ópskra og bandairískra stúd-
enta?
Það hefur sjaldan reynzt
happadrjúgt að flytja inn skjl-
greiningar frá öðrum þjóðfélög-
um og beita þeim hráum. Eitt
fyrsta verioefni róttækrar nem-
endahreyfingar á ísiandi hlýt-
ur að vera að taka fyrjr kenn-
imgar erlendra stúdenta op
vinsa það ú,r þeim, sem á við
íslenzka staðhætti og aðlaga
þær þeitm. Og oérisitaða ístondö
er einkram í því fólgin, að við
verðum að heyja stöðuga ba,r-
áttu fyrir lífi þjóðarinnar,
srjálfstæði hennaæ og fullveldi.
Og þessi barátta samtvinnar
einmitt og krislallar aðra þætti
baráttu sósíalista.
Þjóðskipulag Vesturianda,
síðfcapítaliisminn, birtist annars
vegar í yfirráðum auðhiringa
yfir íramleiðslunnd og stöðuigri
útvíkkun markaða í formi auk-
innar neyzliu, hins vegar í dul-
búinni nýlendukúgun, þar sem
airðránið er vafíð í dulargervi
leppstjóma, óhagsttæðra mark-
aðsaðstæðua og yfjrráða banda-
rískra og vesturevrópsikra auð-
hringa yftr auðlindunum.
Hvorttveggja hefur orðið námis-
rnönnum að ásteytingsefni. Til-
búin neyzla, stýrðar þarfir,
ópersónuleg ráðskun auðhringa
með menn og mannleg verð-
mæti, þjóðfélag féJaigsltegr'ar
firamleiðslu sem þó sttefnir að-
eins að þjónkun við bagsmuni
mikils minniihluta, allt eiru þettia
hlutír sem við þekkjum firá
baráfitu eriendra námsmanna,
og við hfffium hrósað happi yf-
ir því, að yfiiwáð þeirra yfir
lífi okkar er efcki eins mikið
og meðal þróiaðri þjóðfélatga.
Nýlendukúigunin og barátta
þjóða þriðja heimsins fyrir að
fá að náða sjiáifiair auðlindum siín-
um eru okkur vel kunnar og við
höfam tekið þar undir, minn-
ug eigin barát'tu. En þeitta hafa
verið fjarlægir hlutir, og sinnu-
teysi og afskiptaleysi hafia ein-
kennt afstöðu meirihluta þjóð- I.
arinnar.
Nú berast okkur binsvegar
ýmsir fyriirboðar þess, að hluit-
skdpti hinna hugsunarlausu
framleiðsluþræla og/eða hlut-
skipti arðrændr,a og kúgaðra
nýlendubúa geti fyrr en varir
orðið hiaitskipti fstendinga.
Innlenddr atvinnuirefcen-dur bafia
sýnt merki um að þeir séu að
gefast upp á að arðræna is-
lenzka alþýðu einir og óstudd-
ir og keppist um að bjóðaheim
útsendurum alþjóðtegra auð-
hringa, líkt og portkonur sem
bjóða blíðu sína á torgum. Ör-
lög grísku þjóðarinmar og þjóða
Tékkósióvafcí u sýna betur stöðu
smiáþjóða í hemaðarbandaiöig-
um með stórveldum en bundr-
að yfirlýsingar um frjð og ein-
drægni þjó'ða í milli.
íslenzkjr sósíalistar hafia ver-
ið hálf vagviiltir undanfama
ánatuigi. Þeir hafia hamazt við
að tafea þátt í lýðræðisskrípa-
leik borgaralegs þjóðfélags, á
þeim hefiur helzt mátt skjlja,
að stefna þeiirra sé eömkum í
því fólgin að þeir geti rekið
þrotabú íslenzks kapífcalisma
betuir en gj aldþrota eigendur
þess. tJngsósLalistar hafa hinis
vegar verjð iðnari vi@ drykkju-
sfcap og níhílisma en að sjnna
jafnlágkúrulegum hlufc og póli-
tík.
Nú höfum við ekki tíma aflögu
til að gæla við dauðann
Allt er betra en að velta sér
i feigðarhrolli
Við gætum til dæmis reynt
að frelsa heiminn
sagði A-ri Jósiefsson. Nú er tími
til kóminn fyrjr ístenzka sósí-
alisfca að hæfcta sínum hásfca-
tega teik og taka til við alvöru
lífsins.
Kapítalíiskt þjóðfélag lýtur á-
kve'ðnum lögmáium sem segjia
Þröstur Ólafsson
Félagar, og annað gott fólk!
Við viljum, þess vegna erum
við til. Að vilja er áningair-
staðoir einhveirs staðar á leið-
inni frá hugsun til verknaðar.
Við getum haldið áfram og
sagt við erum það sem við
viljum gera úr okkur. Að gera
eitthvað úr sér — að gefa
sér tilgang og takmark — er
verknaður.
Einmitt þetta viljum við.
Við erum hér tjl að gera eitit-
hvað úr okkur sjálfum. Við
höldum enga haUelújiamessu
eða boðum fráviHtri alþýðu
fagnaðaxboðskapinn.
Við nofcam þetta tækifæri —
1. desemiber — til að hugsa
— til að gera úfctekt á okkur
— ekki þjóðjnni, heldur okkur
sjálfum í þvi uimhverfi sem
við köilum íslenzkt þjóðfélag.
Það sérstaka við okkar tíma
og þar með ofcfcur sjálf, er
löngun okkar til að skapa aUt
út firá eigin tilfinningum og
hugmyndum. Við forðumst það,
sam aðrjr hafa gert, því þeir
hafa svikið vonina svo ofl.
Saigan og fortíðin er okfcur efck-
til um stefnu þess. Auðhringar,
efnáhagsbandialög og heims-
valdastefna, allt eru þetta þætt-
ix í sögulegri framvindu þess.
Að ætla að viðhalda kapítal-
isma og afneita samt þessum
hlatum er að neita söguþró-
un og álífca fjarstæfct og að
ætla sér að hverfa aftur til
baðstofulífs og tóvinnu. Við
stöndum nú á þeim tímamót-
um að .velja á milli hlutskiptis
nýlendunnar, að vera ósjálf-
stæðrr einstaiklingar og til-
beyra ósjálfistæðri þjóð. eða
tafca upp stefnu sem leiða
mundi til sósíalisma.
Eriendax andófshreyfingair
sfcúdenta hafa jafnan reynzt lít-
ils megnugax í þróuðum auð-
1. desember:
ert sérstakt, heldur sjálfsagð-
ur grandvölliur nútímans.
Við viljum fcaka eigið tíf i
eigin hendur — treystum eng-
um betur til þess, en okkur
sjálfum. En hvað erum við?
Við erum varla stétt, því við
stöndum utan við aíla fram-
leiðslu. Eða erum við bara
æskufólk, eins og æska fjnri
tíma, sean gerði uppstejrt til
þess að ýta þeim eldrj til hlið-
ar, til að gefca setzt í stóJa
þeirra. Þaff var óþolinmæði
aeskannar, sem bjó tii þennan
fræga kjmslóðamun. Stólar og
virðing feðranna eru okfcur
hins vegar lítils virðj; við and-
æfum öllu kerfinu.
Æskan í dag er ekkj öfund-
sjúfc vegna tífis foreldra sinna
— heldur gagnrýnir hún þá —
jaínvel nemúr hún eklq einu
sinnj aff gagnrýna þá, svo inn-
antómt, vólrænt og tilgangs-
laust virðist hennj líf þeirra.
Fánýti nútímia Iífs kemur fram
alls staðar, í vinnumni, á vinnu-
stað, allt er fyrirfram mótað
og okkur skipað á bás.
Frelsi okkar ea- það að fá
að þiggja líf sem okkur er
lítils virði. Vifji okkar er
breytímg en hreyting er það
valdsiöndum, þar sem tekizt
hefur að njörva nær sérhivern
einstakling í ákveðinn bás á
framleiðsiufieriinum. Rarátta
þeiirra hefur þannig ekki mið-
að að því að ná skjótum ár-
angri, heldur að því a0 búa í
haginn fyrjr öfliugri byltingar-
hreyfingu og jafnfiramt hafia
þeir rejmt að veita þjóðskipu-
laginu ýmsax skmáveifar til að
veikja hinar sterku, þungu og
þrúgandi skorður sem þagnar
þess esru fangar í. Sá þjóðfé-
lagssannleifcur sem við okkur
blasir er hins vegair allt ann-
ar. fslenzkt auðvaldsþjóðfélag
er ekki sterk heild á hægiri og
öruggri hreyfingu efitir þróun-
airferli kapítalismans. Öðru
nær. Það er óþróað og ungt og
með ýmis séreinkenni, sem lítt
era áberandli í öðrum auðvalds-
þjóðfélöguim. Enn hafa forsvars-
menn þess veigrað sór viff að
taka hið mikla stöfck inn í
þjóðfélagshætti nýbapiítatísm-
ans, enda mundj það stökk hér
jafngilda glöttan sjálfistæðis og
fuilvsldiis a.m.k. í verki. En
nú rekur óðum að því að þessi
breyting verðj tífsnauðsyn ís-
lenzkum bapítalisina. fslenzbt
þjóðfélag stendur nú á kross-
götum, á næstu árum vetrður
tekizt á um það, hvort hér
eigi að vera ósjálfstæff hálf-
nýlenda með nýkapítaláska
sem er, en var ekki, það sem
var, en er ekhi.
II.
Að hsugsia er að hverfa jnn í
sig — er að einangra sig firá
amhverfinu, — er að komast
i samband við sjálf an sig þann-
ig aS okkur verðj það ljóst,
hverju við trúum og hverju
ekki — hvað við metum ejn-
hvers og hvað við fioröktum.
Sé okkiur þetta ekki ljóst, er
ei'gin ófcvörðun okkar óljós, þá
erum við það, sem ballað er
fiirrt.
Við arum ekki við sjálf,
heldur eitthivað utanaðbomandi.
Efitir því sem meira utan-
aðkomiandi verðrar hlutj þess,
sem við köJLum okkur sjólf —
þeim mun fátæfcairi erum vdð
af okbur sjálfium. Við höfium
tapað þvf dýrmætasfca sem við
eigum — eiginleitoa oJdtoar
sjálfra.
Mannstoepnan getur öðru
hverju Josað sig firá umhverf-
inu, snúið bafcj við heáminum
— i heimspekilegri merfringu
— og kafað inn í sjálfa sig.
Hugsun er firelsistjiáning.
Orð, sem eru útriáián eins og
firamieiðsJuhiæitti, þar sem böf-
uðstöðvar efhahagsMfisdns verða
á skrifstofam auðhringa í
Bandaríkjunum og í ríkjium
EfnahagsbandaJagsins, eða
hvort hér eigi að tatoa upp
stefnu sem leiði til sóisíiaJisma.
í þessu er fóiginn helzti mun-
ur sem er á miltí aðstöðu ís-
lenzkrar andófsihreyfingar og
andófshrejrfingar í Vestureivr-
ópu og Bandaríkjunum. hér ber
okkur skylda og hér höfium við
möguleitoa á að ná stojótari ár-
angri en erlendir siamherjar,
ýmis atriði mranu vera áþetok
og giagnrýni okkar í höfuðait-
riðum sú sarna, en snertipunkt-
ux alls þessa hlýtur að vera
sj álfstæð isbar áttan.
En þessá sérstaða teggur
okkuir jacfnframt skyldur á herð-
ar, okkur duigar enginn sof-
andabáttur og hálfikæringur í
baráttunni, áUir einsitaklingiar
hrejrfingarínnar veaiSa að leggja
si/tt af mörkum. Við námsmenn
megum ektoj láta nám ototoar,
þ.e. undirbúnin.jT undir sitöirf í
þjónustu kerfiisvns og aðlögun
að reglum þess og verðmæta-
mati, hindra störf ototoar í þágu
baráttunnar, á næstu árum
verður sikorið úr um öriög ís-
lenzkrar þjóðar i náinnj firam-
tíð. og þá má enginn liggja á
liði sánu.
göamd birók og sem etoki geta
sagt okkuir meS neinmi ná-
kvæmni hvað þau meima —
eru þau tæki sem við notum
þegar við hugsum. Þess vegna
eru orð svo fánýt, að þau eru
rænd afflri skýrri skiJgireindngu
og afimörfcuð'a innáhaldi.
Orð eru þvi vandmeðfSarin,
og við verðum að temja okfcur
að nofca ekfci huigtök, siem við
Skiljum ekkj sjálf. Við verð-
um að geira þá Jágmiarkstoröfiu
til okkar, að við skjljum, hivað
við erum að segja. Mannkynið
talar um fátt meira á oktoar
dögum en lög og réfct, um ríki
og þjóðir, um alþjóðabamdalög
og efnaihagskerfi, um fjölmiðla
og átonenningisálit, um opin-
bert ofbeJdd og siðspillingra, um
góða eða vondia pólitík, um
stríð og árásir, um áróður og
sannleika, mannúð og grimrnd,
um þjóðfélagsiegt réttlæti og
óirófitlæti, um samhyggju og
ást, um toapitalisma, fasisma,
sósdalisma og kommúnisma og
margs toomar fyrírbaari rnann-
legs lífis.
Allt eiru þefcta hugtök eða
orð, sem tákna eiga viss fyr-
irbrigði — eiigia að auðvelda
skilning miJli manna. en eru
svo ofnofcuð og afibökuð að
fæstir vdta hvað hinn medniar,
þótt þessi Orð séu nofcuð. Sem
stórkostteigt dæmi um þennan
m álfræðilega hórdóm, era þau
orð. sem fjölmiðlar nofca til að
endursegja atburði ems og
striðið í Vietnam.
Framhald á 9 sáðu.
ViS viljum lýiræði, er grundvallast
á beinni þátttöku allra,
- ekki blindri játningu og heimskulegri tilbeiðslu