Þjóðviljinn - 04.12.1970, Side 9

Fötstudiagur 4. diesemfoer 1970 — ÞJÓÐVIiLJINN — SlÐA 0
Ræða Þrastar Ólafssonar, 1. des
Framhald af 7. siíðu.
Inntaki og eðli stríðsins hef-
ur verið snúið við með orðum
Orð eins og morð. árás, kúgun
eða vörn eru hér merkingar-
laius. Þess vegna geta orð ver-
ið óvinir okkar. því þau hindra
útsýnið. koma í veg fyrir að
við getum yfirunnið firringu
okkar.
Námsmanna- og andófshreyf-
ing nútímans hefur mótazt
verulega af þessari staðreynd.
Að vissu marki má segja, að
þessi nýja hreyfing hafi ímu-
gast á orðum, jafnvel óttist
þau, en reyni að yfirvinna
firringu sjálfsins í gegnum
skynjun og tilfinningar.
Allt þetta leiðinlega kjaft-
aeði og einskisverða þras stjórn-
málaspekinga, fjölmiðla. pró-
fessora eða kennara — allt
þetta snertir aldrei vandamál
líðandi stundar. Þess vegna
kemur þetta okkux ekki við,
er okkur leiðigjarnt og fyllir
okkur réttlátrj óþolinmæði.
Heimur okkar er barmafull-
ur af trega, en vonin er heim-
anmundur hans.
Við erum sprottin upp úr
hjóðfélagi. sem leysir einstak-
lingana upp ; smá a-gnir og af-
nemur þá þar með sem ein—
staklinga þegar það neyðir þá
til að neyta sömu hlutanna
og sömu lýjunnar daglega.
Frægur njósnari
Framlhald af 7. síðu
þýdd saga eftir Viotoriu Holt,
sem Hildur hefur áður gefið út
bækux eftir. Þar segir frá
ungrj konu sem giftist kast-
alagreifa einum, en veit fátt
af því er hún kemur í svo
rómantískt húsnæði, að innan
veggja þess dyljast „hræðileg-
ir leyndardómar og skelfingar"
eins og segir í bókarkynningu.
*
Dætur bæjarfógetans heitir
bók eftir norsku skáldkonuna
Margjt Ravn sem hefur orð-
lið' vinsæl eneðal stúlkna hér-
lendis um langan aldur. Þetta
er sa@a um þrjár systur sam
<byrja sfálfstæða tilveru í
Osló, og er hér um endurprent-
un að ræða á þýðingu Hélga
Valtýssonar.
Handknattleikur
Framhald af 5. síðu.
hörmulegt. Ein stúllka ber af
öðrum í liðinu og heitir sú
Choen og bar töluna 8 é bak-
inu. Skorað: hún 6 a£ II miörk-
um liðsins og var eánnig sú
bezta í vöminni ásamt stúlku
að naifni Mualen, er bar töluna
9.
Dómaramir voru béðdr norsk-
ir og dasanidu rétt þokkalega.
Voru forráðaimenn ísraelska
liðsins mjög óánægðir með þá
og kvörtuðu við þá eftir leikinn.
Ekki tófcu dómaramir þetta al-
varlaga, því að þeir brcstu að-
eins og bönduðu frá sér.
— S.dór.
FATNAÐUR
Barnafatnaður.
Unglingafatnaður.
Kvenfatnaður.
Lítið inn fyrir jólin.
SAUMASTOFAN
Hverfisgötu 82, 3. hæð.
(Skóhúsdð)
Slíkir einstaklingar eru ekk-
ert svo lengi sem þedr eru
einir, aðeins samhygðin gefur
þeim form og styrkleika.
Til er fólk sem segir okfcur
ekki vita hvað við viljum og
telur það okkur til lasts.
Vissulega höfum vi’ð enga
formúlu fyrir lífinu, sem lækn-
ar allt og alla.
Hreyfing okkar er ekki fyrst
og fremsi sprottin sem vöm
gegn hungri, neyð eða ör-
birgð, heldur sem viðbrögð við
alhæfum vandamélum frelsis-
ins og skynseminnar.
Sósíalismi okkar er efcki sósí-
alismi neyðarinnar, heldur sósí-
alismj næigtaþjóðfélagsins —
þegar heimur nauðsynjar verð-
ur að heimi írelisis.
En sósiíalismi er ekkj bara
pólitísk stefnuskrá heldur
einnig lífsiform. Við megum
ekki falla í sömu gryfju og
aðrir, að halda aÚ allt sé bara
innihald — formið skipti ekki
máli. Form og innihald eru
óaðstkiljanlegir hLutir og em
gagnkvæm í áhrifum sínum.
III.
Manneskjan er lifandj vanda-
mál — er algjört og tvísýnt
ævintýri. Lífið er drama, það
er þrungið ástríðum, áhættum,
tilviljunum og margs konar á-
tökum. Lífið hefur ekki annan
tilgang en þann sem við gef-
um því, nema þá þann að við-
haida sjálfa sér.
Lífið er breyting, aldrei
stöðnun. Maðurinn sem slíkur
er óskilgTeinanlegur — því
hann getur ekki skilgreint sig
öðru vísj en í því umhverfi,
sem hann lifir í. Eitthvað, sem
ka-Uað er eðli mannsins er ekki
til — ef við afneitum tilveru
Guðs — sem við geruin.
Maðurinn og þar með við —
eruxn það sem við gerum úr
okkur. Dostojefskij sagði: „Ef
guð er ekki tál, þá er allt leyfi-
legt“.
1 reynd er þetta rétt. Ekkert
er fyrixframákveðið, manneskj-
an er frjáls. Manneskjan er
frelsið sjálft, þesis vegna er-
um við ekfci manneskjur í
þessium skilndngi, ef við erum
ófrjáls; því er ofckur frelsið
svo mikilvægt. Þar af leiðandi
erum við ábyrg verfca okkar og
höfum enga afsötoun, hvað sem
við gerum. En freilsi er það að
vera maður sjálfur. Sé ég
háður öðrum, þá mið,a ég sjálf-
an mig við einhvem annan.
Þess vegna er frelsi ektoi
tilgangur í sjálfu sér, heldiur
það sjálfsaigðasita og eðlileg-
asta, sem til er. Fredsd er hlu-t-
ur sem mannkynið á og þarf
efckd að láta gefa sér, ef ekfci
væra til menn.
Mannskepnan sjálf hefur
rænt mennina frelsi sánu. Ó-
vinur mannsins er maðurinn.
Það sem hindrar og heftir frelsi
fólks eru þau tæki, sem menn-
imir bafa fundið upp, til að
ráða yfir öðrum — til að
þrúga og fcúga, arðræna og
pína.
Fyrsti des. er mdnndngardag-
ur frelsisins — að vísu löngu
tilgangslauis og dauður — því
flóttinn frá raunverjleifcanum
og vandamálum daglegs lífs
gerði þennan dag að heimtu-
fretou skurðgoði, þar sem orða-
gjálfur og steinrunnin hugsun
réðu ríkjum. Okkar viðfangs-
efni er etoki fortíðin, helduir
nútíðin og þó meir framtíðin.
Frelsi er oktoar staarsta vanda-
mál, við viljum meira frelsi
en valdhafar landsins vilja
veita okfcur, því frelsd er efcki
bara að fá að kjósa til Al-
þdn-gis a£ oig til.
Til er nokfcuð sem heiitir
f-reilsi allra til náms. í því er
fólgið efn-ahagslegt jafnrétti og
í reynd afnám stéttarþjóðfé-
lagsins. Til er nofcfcuð sem
heitir frelsj undan húsaleigu-
okrurum, undan óttanum við
atvdnnuleysd, og undan auglýs-
ingafargani og ídeólígisfcum
lygum.
Eða:
frelsi undan fargani þjóðfé-
lagskerfisms. Þjóöf-relsi er ein
tegund frelsis. Allar sm-áþjóð-
ir eiga hér í vök að verjasit.
StórkostLegasta dæmi um
sjálfsvöm þjóða er Vietnam.
Fátt hefur mótað h-ugj okfcar
meir en þetta strið og sá hrand-
ingjahátfcu-r, sem stjórnmála-
menn okfcar flestir sýn-a þar.
Einkenni nútímans er of-
beldi og brútalitet, og höfuð-
stefna okfcar tím-a er kanni-
balismi — er mannfyrirlitning.
Þessi stefn-a afhjúpast í atburð-
um eins og Vietnam, Kamfoód-
íu, Téfcfcóslóvafcíu, í ólverinu í
Straumsvík og Gljúfurveris-
virkjun. Hún afhjúpast um leið
í mönnuim eins og Johnson,
Nixon. Brésnef og Jóhanni
Hafstein.
Á móti þessari stefnu berj-
umst við af alefli. Við viljum
setja manninn í hásœtið og að
þarfir h-ans séa mælikvaxði
allra hluta. Við viljum að
fólkið sjálft ráði og meti, hvað
því sé fyrjr beztu, en að eikki
sé þröngvað upp á það þörfum
valdhafanna.
Við viljum líka að nemendu-r
ráði í skólunum — og gleym-
um því aidirei, að það eru nem-
endumir, sem verða að þola
kennarana og að nemendur
verða að drasiast allt sitt Hf
með þá fordómia-innrætingu
sem fer fram í íslenzkum sfcól-
um.
Eða vitið þi'ð til þess, að
nokkur skóli hafi nokkurn tím-a
imprað á einhverjum vanda-
málum, sem einkenna okkar
daglega líf? Meðhöndla skól-
armir yfirleitt ejtthvað, sem
máli skiptir, fyrir u-tan að
fcenna okfcur að sitauLast fram
úr bók eða draga til staifs?
Ekkj höfum við beðið um
uppfræðslu, sem reynir að gera
okkux að stofnunum til stuðn-
ings ríkjandi þjóðskipulagi, þar
sem heimsku-legur þjóðrem-b-
ingur og sveitarómantík fylla
sáður kennsdubókanna.
Við erum á móti þessu
skólakerfi, sem auk þess er
bara fyrjr s-um ofctoar — og
meinar stó-rum hópum íslenzkr-
ar æsku aðgang.
Við viljum skólafcerfi, þar
sem pláss er fyrir okkur ÖU,
við viljum uppfiræðslu, sem
gerir okkur að meiri mann-
eskjum — breikfcar sjóndeild-
airhringinn og örvar sköpunar-
gáfuna. Við erum Htoa á mófci
þeim manni, sem stjó-mað hef-
ur þessu kerfi í hart nær 15
ár og er orðjnn fcnynd þess
— Gylfa Þ. Gíslasyni.
ViS viljum lýðræði, sem
grundvalla-st á beinni þátttöku
ailra — en efcki bHndri játn-
ingu og heimskulegri tilbeiðslu.
Við viljum m-annúðiegt þjóð-
félag, þar sem ofctour lan-gar
tdl að lifa í — efcki þar sem
vdð verðum að lifia í.
IV.
Maður þefckir borga-rann á
því, að hann afneitar tjlveiru
stétta, einkrjm tilveru borgaira-
stéttarinnar.
Stétt er hópur fólfcs, sem
hefur sörnu aðstöðu x fram-
leiðsluferlinu — eða sem ei.g-
andi eða efcki ei-gandi fram-
leiðslutækja. Ei-gnairréttur á
framieiðslu.tækjum er einkenni
stéttarþjóðfélags. Stétit mynd-
ast við forréttindi í einhverri
mynd.
Eignariréttutr er forréttindi,
því hann grundvállaisit á mis-
ræði.
Ekkert hugtak er orðið eins
þokuik-ennt og óskýrt eins og
eignarréttarhiuigtakið, og fiáltt
hindrar mönnum meir póHtískt
útsýni en það.
Eignarrétt'jirinn er — eins og
fcýmar á Indiandd — firiðhelg-
VIL LE/GJA
ágætt herbergi góðri og vandaðri koniu sem vill
taika að sér að elda og hirða um eldri 'mann. —
Nánar við samtal.
Tilboð sendist af-greiðslu blaðsi-ns fyrir 8. des. n.k.
merkt: HAGKVÆMT.
ur, og lögbundinn samfcvæmt
stjómarskránni. Flestum finnst
það sjálfsagt. Eignarrétturjnn
er fyrst og firemst félagsleigt
fyriirbærd.
En athugum þetta ögn nán-
ar.
Hver á réttilega einhvem
hlut. segjum íbúð? Sá sem
þarfnast hennar mest? eða sá,
sem græðir mest á henni?
Ef hugtakið réttlæti hefur
yíirleitt ejnhverja meiningu, þá
er ek-kert til sem er óréttlát-
ara en sú staðreynd, að örei-gi
Og auðkýfingur lifa hHð við
hlið. En við erum orðn-ar slik-
ar rolur, að við tokum ekki
lengur efitix þvií óréttlæti og
mi'srétti, sem ríki-r alls staðar
í fcringum oktoux. Við höf-um
aðlagað okkur a’Sstæðunum.
í stéttaþjóðféla-gi á sér allt-
af stað kúgun og ofbeldi. Mis-
rétti og forréttindi eru þar
lögfest. Og þessu til viðhalds
falla þau í faðma, hið ver-
aldlega og geistlega vald.
Vinnuveitendiasambandið og ís-
lenzka þjóðkirkjan. RSkjandi
þjóðskipulag er lögbundi’ð of-
beld-i, er þjóðfélagsleg stiga-
mennska. En getum við breytt
þessu, við sem stöndum að
þessum fundi — við sem er-
um hér?
Við tölum um róttækni og
jafnvel byltingu, án þess að
vita ailtaf bvað við mein-
um.
En á tímum þjóðfélagsLegs
masókisma og merkingarleysis
hugtafca er þetta efcki svo
undarlegt.
Við erum hætt að tatoa orð-
in alvarlega, við leikum okk-
ur með þau. — í slífcu and-
rúmsLofti er pólitík oxðanna
eingöngu forvitnileg uppá-
koma.
Það eina sem ekki er hægt
að misskilja er verknaðurinn,
því hann baxfnast ekki orða.
Verknaður er þriðja skrefið
í vissum þróimarferli. sem allt
róttækt fólk hefur orðið að
fara í gegnum, og sem hefst
á tilfinnin-gu sjáLfsfirrin-gar.
Maður passar ekkí inn í heim-
inn, tómleikj og tilgangsieysi
fylia hugann. Sem afLeiðing
þessa hverfum við inn í oiklk-
ur og hugsum — búurn til hug-
myndir um hlutina og hvernig
við getum ráðið yfir þeim.
Ró-mverjar kölluðu þetta vita
eon-templa-tiva — þetta er teórí-
an og myndun hennar. Þriðja
skrefið er að snúa sér aftur
að umhverfinu og fram-kvæma
hu-gsunjna — teóríuna. Þetta
er ver'fcnaðurirm — vita activa
— Praxísinn.
Engin róttæk breyting verð-
ur gerð án þess-a þróun-arferils.
f raunverulegum byltdngum
er valdbeiting smæsiti hluiti
þeirra. Það er að vsu ósenni-
legt, en þó ekki óhugsandi,
að bylting geti orðið án blóðs-
úthellinga.
Bylting er ekkj götuvigi og
byssustinigir, heLdur viisst hug-
arástand, Bylting bargarastétt-
a-rinnax tók 500 ár, og hún
hafði löngu sigrað í hugum
manna og 'athöfnum áður en
síðustu hindrunum var rutt úr
vegi með valdi.
Bylting er í reynd póLMsk
róttækni. En hvað mein,a ég
með pólitisfcri róttæfcni? Ég
meina að póHtísk róttækni er
efcki uppbaflegt hugarástand,
heldur afleiðing. Ró-ttæfcur í
pólitík er miaður ekkj af því
að maður hafi róttækar
stjóimmáLastooðanxr, heldrar af
því að maður er fyrst ró-t-tæk-
ur í hiugsun. Þetta verðum við
að vita. Róttækni í póliitík —
en stöðnun í hugsun — er geð-
klofningur, sem leiðir tíl un-
aðslegrar sjálfspíningar og
skemmtilegra happenings, en
breytir engu. Höfum við það
hugtflast, að þjóðfélagsbylting
byrjar alLtaf meS sjáLfsbylt-
in-gu?
Ég sagði hér að framan, að
hinn framsækni hluti æskunn-
ar væri í andstöðu við æstou
fyrri tíxna.
Það er rótt, en gerum ofck-
u-r það Ijóst, að svo lengi sem
við finnum efcki nýjar baráttu-
aðferðir erum við ekki i neinni
algjörri andstöðu við fyrri
tíma. Höfaxim þefcta hugfiasit.
Nég að gera í
Stykkishólmi
Styktoishóllimd 1/12 — Gott at-
vinnuástand ’ hefur verið hér í
HóOminum á þessu ári. Hafa 20
verkafconur unnið við vinnsLu á
hörpudxski undamfamar vikur hjá
SfceL h.f. Þá hafa 20 menn vxnnu
við ruggustálastrruíði hjá Aton-
verksmiðj unni. Þeir smíðuðu
ennfremur stóla fyrir Loftílieiða-
hóteHð.
Skipavdk er að byggja 1700 til
1800 fermetra hús fyrir sína
starflsemi. Vinna 50 manns þar og
í jámsimið'junni. E.V. •
Leyniskýrsla
Framhald af 1. síðu
ert frétzt um þessa síðustu toönn-
unarferð hans til Suður-Vietnams
fiyrr en „N.Y. Titmes" silcýrð: firá
henni í daig. Blaðið segij- að
skýrslunni sé haddið leyndri af
þvl að hún gangi í berhögg við
yfirlýsingar ráðamanna í Was-
hington og herforingja í Saigon
um bætta aðstöðu Sadgonstjómar-
innar og þverrandi stytrk Þjóð-
frelsisfylfcingarinnar. Stefna
Bandarikjastjómar er því byggð
á alröngium forisendum.
Enda þótt talsmenn Banda-
i'íkjastjórnar hald: áfram að lýsa
bjartsýni sinni á gang máLa í
Suður-Vietnam, segdr ,.N.Y. Tim-
es“, að margir emfoættismenn
hennar eéu efcki aðeins á sömu
skoðun og sir Robert, heLdur hafi
látið í ljós þá skoðun að- Saigon-
stjómin myndx vera völt í siessi,
jafnvel þótt bandajrfslki herfnn
yrði þar áfram hennd til stuðn-
ings.
Blaðið segir að bandlaríslka
ieyniþjóinustan CIA hafi skýrt
Nixon fiorseta frá því að í sfcjórn-
arfcerfi og her Saigömstjómarinn-
ar séu starfandi a.mi.k. 30.000
„erindrefcar komimúnista“. Nixon
er sagður hafa neitað að taka
mark á þeiiri staðhæfirxgu CIA
og sakað leyniþjónustuna um til-
hæfxxiausa bölsiýni.
En sir Robert virðisfc hafa
fcomizt að sömiu niðurstöðu og er-
indrefcar CIA, og hann er þeirrar
sfcoðunar að þesis muni langt að
bíða að Bandaríkjin gietó filutt
herlið sitt frá Suður-Vietnaam.
Útsvörin
FramhaLd af 1. sxðu.
milj .fcr.), arður af fyrirtækjum
er áætlaður um 37 milj. fcr.,
framlag jöfnunarsjóðs sveitairfé-
laga 188,5 milj. fcr., en áaetlun
1970 var 140 mdlj. tor., aðstöðu-
gjald áætlast 284 milj. kr. (227
; milj. fcr.). AIls eru tekjur booig-
arsjóðs áætlaðar 1700 miljónir
króna.
Rekstrargjöid borgarstjóðs eru
áætluð 1444 milj. fcr., en á eiigna-
breytíngareiknimg færasfc um 290
milj. kr. Stærstí útgjaldaliður
borgarsjóðs er félaigsmál 555
milj. kr„ þá gaitmagerð 316 miLj.
fcr., fræðslumál 187 mjlj. kr. og
hreinlætis- og heilbrigðisonáL 129
milj. kr.
Fynrd urnræða um fmmvairp-
ið til fjáxhagsáætLunar borgiar-
innar var á dagisfcrá borgar-
sfcjómar í gær, en siðar} uanræð-
an verður eftdr hálfian miánuð.
Góði dátinn Svejk
Fraonhald af 6. síðu.
tfirna var á allra vömum í hinu
bæheimstoa konungsríki.
, Mér þyfcir afar vænt uomgéða
dátann Svejk, og þegar égsegi
frá ævintýruon hans f hedans-
styrjöldinni, er óg sannlflærður
um, að aLlir munu hafa samúð
með þessari yfir'laetislausu hetju.
Hann fcveiifcti ekfci í iiruusiteri
gyðjunnar í Efesus, eins otgfífil-
ið hann Herostrates gierði, til
þess að sín yrði gietið í bLöðun-
um og skónabófcunum"
[T‘>_ 3.25^
•Q <a> <a> V
§»go|L

AVAXTAKAKA
(Geymlst vel)
250 g smjör
200 g sykur
5 ogg
200 g hveitl
| 100 g rúsínur (holzt steinlausar
^ konfektrúsínur)
D 100 g saxaðar döðlur
o 100 g saxaðar gráfíkjur
° 200 g saxaöar möndlur
5 2 msk. koníak, porlvín oða shony.
3 Hrærlð smjör og sykur mjög vel, setj-
£ ið eggln I, hálft C einu, hrœrlð vel á
gf milli. Blandið óvöxtunum ( hveitið
og hrœrið þvf sem minnst saman vlð
ásamt vínl.
Setjið delgið í smurt kringlótt eða af-
langt mót (VA—1)4 l) og bakið við
175°C f 1—1 Va klt. Kakan or betrl
nokkurra daga gömuU
SMJÖRIÐ
GERIR
GÆÐAMUNINN
Gtea-cgAm/cléa/an
VIPPU - BlfcSKÚRSHURBIN
LagerstærSir miðað víð múrop:
Hæð: 210 sm x breidd: 240 wn
- 210 - x - 270 am
Aðror stærðir.smíðaðar eftir beiðhL
GLUGGASMIDJAM
SiSumila 12 - Sími 38220
Auglýsingasími
Þjóðviljans
er 17500
BIBLÍAN
ctJÖLASÚÍON
nd I njm
lallsou bandi
IvamiteUa
— bókaverzlunum
— kristUaou
fólögunum
— Ðiblfuíéiaglnu
HIÐ ÍSL. BIBLÍUFÉLAG fíkólavörOuhæð Rvík
fíkólavörBuhæð Rvík
Sfml 17805
1
Hjartkœr eiginmaðiir minn og £aðjir <yköcar,
AEI EINARSSON,
húsgagnasmíðameistari, Sandgerði,
verðuir jarðsiuniginn firá HvatLsnesskirkjiu laugairdtaginn 5.
desemiber naststkomiandi Mukktan 2 eÆtir hádegi.
Erla Thorarensen og börn.
*