Þjóðviljinn - 10.10.1971, Page 5

Sunnudagur 10. ofebóber 1971 — ÞJÓÐVrLJXNN — SlBA g
Fyrir nserri átta árum,
2. des. 1963, [falaði
Sverrir Kristjánsson
sagnfræðingur
Um da'ginn og veginn
í Ríkisufvarpinu.
Sumar staðreyndir
þessa erindis eru að
sjálfsögðu breyttar,
en helztu
viðfangsefnin sem þá
var drepið á, eru
enn óleyst, og
Þjóðviljinn telur því
ekki fjarri lagi að
birta það í fyrsta
skipti á prenti.
Erindið er óbreytt og
óstytt.
Góðir hlustendur!
Viljl mannsms er hans
himnaríki — Des Menschen
Wille ist sein Himmelreich.
Þessi orð Marteins Lúters
fljúga mér oft í hu.g þegar ég
geng upp Skólavörðustíginn og
stefni í flasið á Leiíi
heppna. Him særokna sjóhetja
krækir fótum í steinstöpulinn
og það er landlþrá farmanns-
ins í augum hans en að baki
honum rís af grunni mesta
kirkjusmíð á Islandi að fomu
og nýju, kerand við Hallgrim
Pétursson. 1 júlíménuði síðast-
liðnum, nokkru fyrir Skól-
holtshátíð, las ég það í blöð-
um, að Hallgrímssöfnuður ráð-
gerði að ljúka við smíði þess-
arar skrautkirkju fyrir árið
1974 og minnast þannig 300.
ártíðar hins mikla trúarskélds.
Slík ákvörðuin ber vott nm
bj^rtsýni^, og mikinn stórthug
saÆnaðarins, og því minnist ég
orða Lúters: mainnsins vilji er
hans himnaríki. Það þarf á-
reiðanlega stálsoðinn vilja til
þess að reisa slíka kirkju á
einum áratug, ekki sízt þegar'
litið er á kastnaðarhliðina.
Mér hefur verið sagt að kostn-
aðarásetlun kirkjunnar muni
uudir lokin nema rúmlega 40
miljónum króna. Við vitum að
byggingar á Islandi standast
sjaldan áætlun svo senntlegt
er að þessi fari einnig nokkrar
miljónir fram úr því sem ráð
er fyrir gert. Og í annan stað
vaknar sú spurning: hvernig
lítur krónan okkar út eftir
tíu ár? Mun henni elna tær-
ingarsó-ttin eða mun hún rétta
við? „Hvað er eiginlega milj-
ón?‘‘ er haft eftir gömlum o-g
reyndum íslenzkum fjármála-
manni, sem nú er nýiátinn.
Hva§ íslenzk miljón verður
eftir tíu ár — það veit enginn
nema hinir vísu veðurguðir ís-
lenzkra fjármóla og þeir hylja
sig þögn þessa stundina. Það
er því allra veðra von þe-gar
t'ramkvæma á þessa djörfu
byggingaráætlun, en raunar
engu ii-B^gt að spá þar sem
staðfastur vilji er að baki. Eg
sé að lývenfélag Hallgríms-
kirkjusafnáðar hefur gefið 250
þúsundir kr. í byggingarsjóð-
inn á þesáu ári, og er e-kki að
bví að spýrja þar setm kven-
i'ólkið leggur sig fram, þar
verður eitthvað undan að láta.
Kannski tekst söfnuðinum að
reisa þessa kirkju sína á næsta
áratug og mundi ég te-lja það
eitt rnesta afrek í sögu kristn-
innar á íslandi
Annars v||-ðist mér hafa verið
aeði mí|:il grózka í kirkju-
byggingum ’ síðustu tíu árin,
hér í Reykjavík telst mér svo
til að sex kirkjur hafi verið
byggðar séu í byggingu og
ér þá Hallgí'ímskirkja meðtalin.
I sama mund ber að fagna því
innvirðulega hve milril grózka
Gamalt erindi og gleymt
EFTIR SVERRI KRISTJANSS0N
er í þeim byggin-gum, er bera
framar öðru vott um velmegun
landsins og efinalega viðreisn:
verzlunarhallir, bankar og
bankaútibú risa upp um allt
la-nd og í flestum hverfium
Reykjavík-urborgar, og þannig
höfium við ek-ki látið hallast
á redðingnum og gjöldum
réttlátlega keisaranum það sem
keisaran-s er og guði það sem
guðs er. Kannski mætti kalla
þetta jafnvægi í húsbyggin-ga-
málum.
Þegar Hallgrímskirkjusöfn-
uður ætlar að. minnast
skálds Passíusálmanna með
svo mikilli rausn árið 1974,
þá er kannski ekki úr vegi að
geta þess, að íslenzka þjóðin
hefur ekki síður ástæðu til að
minnas-t þessa árs. Á því ári
eru 11 aldir liðnar frá bygg-
ingu Islands, eða svo töldu Is-
lendingar er þeir héldu sfna
fyrstu þjóðhátíð árið 1874 og
fengu sína fyrstu stjórnarskrá
í afimælisgjöf úr hendi Dana-
konungs, gefna af „frjálsu full-
veldi“, svo sem það var o-rð-að.
En á árinu 1974 má islenzka
þjóðin ekki aðeins miranast 11
alda tilveru sinnar. Hún má
einnig minnast þess, að þá eru
11 aldir liðnar síðan fyrstu
bækurnareyðilögðust á Islandi,
og var það upphaf mikillar
sögu. Svo segir Ari fróði í Is-
lendingabók: „Þá voru hér
menn kristnir, þeir er Norð-
menn kalla Papa, en þeir fóru
síðan á braut, af því að þeir
vildu eigi vera hér við heiðna
menn, og létu eftir sig bækur
írs-kar, bjöllur og bagla“. Hvað
varð um þessar bækur? Það
veit enginn. Kannski hafa for-
mæður okkar notað bókfellið
íreka til að bæta brækur
bænda sinna, en hvað sem því
líður þær eru horfnar. Og nú
Safnhúsiö við Hverfisgötu.
er það tillaga min, að við
minnumst 11 alda byggðar
landsins með því, að þá verði
fullbyggð Ríkisbókhlaða handa
aðalbó-kasafni íslenzúcu þjóðar-
innar.
Eitt hús er það í ættborg
minni Reykjavík sem ég
heimsæki oftar en önnur hús:
það er Landsbókasafnshúsið
við Hverfisgötu. Mér þykir
þetta hús fegurst allra. húsa í
bæraum, stílhrei-nt, traust og
tígulegt. Landsbókasafnið flutt-
ist í þetta hús á öndverðu ári
1909 og hefur nú dvalið þar
í rúmlega hálfa öld. En áður
en það flutti í þau salarkynni
átti safinið sér langa sögu.
Það er d-álítið furðulegt, að
hugmyndin um stofnun lands-
bókas-af-ns á íslandi er ekki
upprunnin meðal Islendinga
sjálfra. Þessarar hugmyndar
verðum við að leita allar göt-
ur til Munchen á Suður-Þýzka-
landi. Friedrich Schlichtegroll
hét maður og var ritari kon-
unglegu bajersk-u akademíunn-
ar í Munohen. Árið 1817 ritaði
hann dönsku-m ma-nni ag gö-ml-
um háskólabróður þréf og bar
fram þá h-ugmynd að stofn-
að yrði á Islandi eins-kon-
ar museum, er hefði að .,geyma
bó-kasafn £ öllu-m vísindagrein-
um“. Þessi tigni þýzki mennta-
maður mundi vel Napóleons-
styrjaldirnar er Frakkakeis-
ari fór ránshe-ndi um söfin
Evrópu og þvi lét hann sér
detta í hug, að „þarna lengst
norðu-r á Thu.le eiga vis-indin
að gera sér hæli, sem vera
kann að lifi hinar ágætustu
Sverrir Kristjánsson.
stofnanir annarsstaðar í álf—
unni.‘‘ Þessi skemmtilega hug-
mynd dó að vísu með höfundi
sínum sem andaðist stuttu síð--
ar. En sé sem gerði hugmynd-
ina um bókasafn á Is-land-i að
veruleik-a var enn annar er-
lendur maður, danskur að kyni,
og hét Carl Christian Rafn,
sá er stofnaði norræna Fom-
fræðafélagið ásamt nokkrum
Islendingum. Hann skrifaði Is-
lenzka Bókmenntafélaginu 1818
og hvatti það til að skipa
nefind til að koma upp stifts-
bókasafni á Is-landi og með
bréfi hans var listi yfir 20
bækur, er hann ætlaði að gefa
hinu tilvonandi bókasafni og
er bókagjöf hans því fyrsti
stofninn að Landsbókasafninu
okkar. Islendin-gar bæði í
Kaupmannahöfn og Reykjavfk
brugðust vel við tilmælum-
Rafns, og stofndagur bóka-'
Framhald á 6. síðu'
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
KÓPAVOGI
SÍNil
40922
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
KÓPAVOGI
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
KÓPAVOGI
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
KÖPAVOGI
PANELOFNAR HF.
hafa opnað skrifstofu á sama
stað og verksmiðjan að
Fífuhvammsvegi 23
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
PANELOFNAR
KÓPAVOGI
SÍMI
40922
PANELOFNAR