Þjóðviljinn - 31.12.1971, Blaðsíða 9

FSKfcutíatgiuir 31, desember 1)971 — (ÞlíöÐVliLJmN — SÍÐA $
II. Vinstri meirihluti í 200 daga
Lygafyrirsagnir ársins, báðar teknar úr „bezta fréttablaðinu“. í báðum tilvikum er ekki eástu
sinni brot úr sannleik, sem liggur til grundvallvr fréttinni. Hins vegar viðurkenndi Morgnnblað-
ið, hvað snertir ræðn Einars Ágústssonar, sem iann aldrei hélt, að fréttin hefði verið „viHamfi"!
hraðari endumýjunar og aukniög-
Um leið og tesotingaúrslit lágu
fyrir að morgni hins 14. júní,
blasti það við, að á þessum þrem-
ur flokkum, sem fylgt höfðu sam-
eiginlegri stefnu í landhelgismál-
inu og hlotið höfðu hreinan meiri
hluta í kosningunum, hlaut að
hvíla sú skylda að mynda stjórn
saman, með eða án Alþýðuflokks-
ins, og bera 50 mílna landhelgina
fram til sigurs. En flokkarnit þrír
áttu fleira sameiginlegt, og á
næstu vikum náðist samkomulag
um ýtarlegustu stefnuyfirlýsingu,
sem gerð hefur verið hér við
myndun stjórnar.
Nú við áramót eru 200 dagar
liðnir, síðan úrslit alþingiskosn-
inganna lágu fyrir. Hvað hefiir
áunnizt á þessum 200 dögum?
Útfærsla landhelginnar í 50
mílur er tvímælalaúst stærsta og
örlagaríkasta viðfangsefni stjórn-
arinnar. Sá sem kynnir sér hin
ýmsu ummæli forystumanna frá-
farandi stjórnar um landhelgis-
málið á síðasdiðnum vetri, mun
ekki þurfa að efast- um, að hefðu
þeir ráðið ferðinni eftir kosning-
ar, hefði alls engin útfærsla verið
áformuð næstu 3 eða 4 árin. Að-
eins 8 mánuðir eru liðnir, síðan
ráðherrar fráfarandi stjórnar köll-
uðu einhliða útfærslu landhelginn-
ar „ævintýrapólitík" og „siðlaust
athæfi". Þeir töldu sig rígbundna
af brezka samningnum og vildu
ekki segja honum upp.
Hitt er svo annað mál, að nú
hafa þeir algjörlega snúið við
blaðiou. Úrtöluiraddirnar eru
þagnaðar, en yfirboð komin í
staðinn. Enn hefur þó ekki tek-
izt að toga það upp úr þeim, þrátt
fyrir ítrekaðar fyrirspurnir, hvort
þeir geti nú fallizt á, að samn-
ingunum við Breta og Vestur-
Þjóðverja verði sagt upp. Nú slá
þeir úr og í. Þeir vita sem er, að
uppsögn þessara fráleitu samn-
inga er algert skilyrði fyrir frek-
ari útfærslu landhelginnax, en þó
kunna þeir ekki við það frammi
fyrir alþjóð að hlaupa svo algjör-
lega frá fyrri gerðtun. Líklega eru
ekki mörg dæmi þess í íslenzkri
stjórnmálasögu, að menn hafi
flækt sig svo herfilega í eigin
neti.
Af hálfu Breta var samningur-
inn að sjálfsögðu gerður til að
reyna að hindra, að sagan frá
1958, þegar íslendingar færðu
Iandhelgina út í 12 mílur, gæti
nokkurn tíma framar endurtekið
sig. Af hálfu íslenzkra valdhafa
byggðist hins vegar saronings-
gerðin á gamalkunnum undir-
lægjuhætti gagnvart NATO.
Bretar hafa sjálfsagt vænzt þess,
að samningurinn stæði um aldur
og ævi. Af marggefnu tilefni er
þp ástæða til að minna á, að frá-
■úeitt er að saka nokkurn um
„samningsbrot" eða það „að vir'ða
ekki gerða samninga", þótt hann
segi upp gerðum samningi með
löglegum fyrirvara. Þessir samn-
ingar við Breta og Vestur-Þjóð-
verja hljóta að teljast uppsegjan-
legir rétt eins og aðrir samningar,
jafnvel þótt syo lævíslega væri að
þeim staðið, að í þeim er ekkert
uppsagnarákvæði.
í landhelgismálinu verðum við
að sigra. Aðeins þetta eina mál
væri nægilegt til að réttlæta líf
þessarar ríkisstjórnar. Og stað-
reynd er, að á fáum mánuðum
hefur meira: verið gert til að
kynna málstað íslendinga í öðrum
löndnm en ájöllu valdaskeiði frá-
farandi stjórnar.
Umbylting stefnunnar t efna-
hags- og kjaramálum hefur verið
annað mesta viðfangsefni hinnar
nýju stjórnar til þessa. Á því sviði
varð að byrja á því að leiðrétta
mesta misréttið í þjóðfélaginu og
bæta hlut Iáglaunamanna og
leggja þannig grundvöll að sæmi-
Iegum vinnufriði. Ororku- og elli-
laun voru hækkuð mjög verulega
þegar í sumar og síðan enn frek-
ar nú um áramótin, og nemur
hækkunin til þessa fólks minnst
32% og allt að 104% frá því að
stjórnarskiptin urðu. Aðrar trygg-
ingar hafa einnig stórhækkað, og
hefur annað eins átak ekki verið
gert í tryggingamálnm í áratugi.a)
Við myndun ríkisstjórnarinnar
var því heitið, að stjórnin myndi
beita sér fyrir verulegum kjara-
bótum til láglaunamanna og ann-
arra, sem við hliðstæð kjör búa,
m.a. styttingu vinnuvikunnar,
lengingu orlofs, leibréttingu á
vísitölufölsunum fyrri stjórnar og
aukningu kadpmáttar launa á
næstu 2 árum. Þessi loforð hafa
nú þegar verið efnd. Jafnframt
var það eitt fyrsta verk Lúðvíks
Jósepssonar, sjávarútvegsráð-
herra, í samræmi við máiefna-
samninginn að bæta kjör sjó-
manna á fiskiskipum og togmum
og fengu þeir um 18% launa-
hækkun þegar í sumar og vænt-
anlega enn frekari hækkun á
næstu vikum.
Viðbrögð fráfarandi stjórnar-
flokka við þessari stefnubreytingu
ríkisvaldsins í kjaramálum hafa
verið hin kynlegustu. „Furðulegar
ráðstafanir," sagði Morgunblaðið
í ritstjórnargrein 21. júlí s.1. um
hækkunina til sjómanna, og blað-
ið bætti við: „Það er augljós
stefna ríkisstjórnarinnar að slá
upp veizlu í þjóðarbúinu og út-
deila öllum tiltækum föngum
þegar í stað."
Lengi var reynt að telja fólki
trú um, að frumkvæði hinnar
nýju stjórnar í kjaramálum tor-
veldaði samninga. Sannleikurinn
er auðvitað sá, að með smðningi
ríkisvaldsins tókst verklýðshreyf-
ingunni að brjóta niður andstöðu
vinnuveitenda, áður en til verk-
3) Örorkulaun og ellilífesrrir hsekkuðu
nokkru eftir stjórnarskiptin um 20% úr
4900 kr. í 5880 kr. og nú um áramótin
hækka þessar greiðslur enn um 10%
og verða 6468 kr. Samtals er því hækk-
unin á hálfu ári 32%. Til viðbótar
þessu er öldruðu fólki og öryrkjum
tryggðar lágmarkstekjur kr. 10.000 fyrir
einstaklinga og kr. 18.000 fyrir hjón,
og nemur því hækkunin til hinni
tekjulægstu allt að 104%, frá því að
stjórnarskiptin urðu. Barnalífeyrir og
meðlög hafa hækkað úr 2149 kr. í 3310
kr. eða um 54% í tíð nýju stiómarinn-
ar.
falla kom. En undanfarin ár bef-
ur beinn eða óbeion stuðn ingur
ríkisvaldsins við samtök arvinnu-
rekenda stappað í þá stálinu og
egnt þá til að halda úti í verk-
föllum vikum saman. Nú er
tryggður vinnufriður hjá verka-
fólki og iðnaðarmönnum í nasstu
tvö ár. Ríkisstjómin mun við
stjóm efnahagsmála hafa náin
sarnráð viS stéttasamtökin í land-
inu, og jafnframt hefur hún þegar
beitt sér fyrir úrsögn ríkisfyrir-
tækja úr samtökum vmrmveit-
enda.
6
Borgarstjórnarmeirihlud Sjálf-
stasðisflokksins í Reykjavík ákvað
nú fyrir jólin að hækka hitaveitu-
gjöld um 13,5%, rafmagnsverð
um 16,6% og fargjöld með stræt-
isvögnum um 20%. Þessar miklu
hækkanir em fyrirhugaðar, um
leið og verðstöðvunarlögin falla
úr gildi um áramótin, og þær sýna
svo glöggt sem verða má, hvað
gerzt hefði, ef Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði fengið að ráða: flóð-
bylgja stórfelldra verðhækkana á
öllum sviðum hefði skollið yfir
þjóðina, eins og svo oft átti sér
stað í tíð fyrri stjórnar.
En hvað mun þá gerast nú um
áramótin í Iok verðstöðvunar?
Hitaveitji- og rafmagnsgjöld
munu ekki hækka að þessu sinni
og strætisvagnafargjöldin ekki
heldur. Borgarstjórnarmeirihlut-
inn mun einfaldlega ekki komast
upp með að demba slíkum stór-
hækkunum út í verðlagið. í sam-
ræmi við nýsett lög, sein þing-
menn Sjálfstæðisflokksins snerust
hart á móti á seinusm dögum
þingsins fyrir jól, verður áfram
haldið uppi ströngu verðlagseftir-
Iiti og hamlað gegn hvers konar
verðhækkuntun, sem ekki eru
vandlega rökstuddar. Verðhækk-
unaráform Reykjavíkurborgar eru
óröksmdd og hljóta að bíða betri
tíma eins og svo margt annað.
Hins vegar verður auðvitað ekki
hjá því kornizt að leyfa einhverjar
hækkanir, en ríkisstjórnin mun
af alefli sporna gegn því, að flóð-
bylgjan skelli yfir.
Hér er að glíma við geysierfitt
vandamál, sem nýja stjórnin tók
í arf frá hinni gömlu og verður
aðeins leyst með marghátmðum
aðgerðum og lagni. Einhver verð-
bólga er alltaf óumflýjanleg, hér
eins og í öðmm, nálægum lönd-
um, en mesm máli skiptir að
koma í veg fyrir stóru stökkin og
kollsteypurnar, sem fyrri stjóm
gerði að sérgrein sinni.
Hægt og þért er nýja stjómin
að þoka sér út úr vítahringnum.
Trygging vmnufriSar hjá iðnað-
armönnum og verkamönnum í
tvö ár er mjög mildlvægt skref
á þeirri leið. Lækkun niSwr-
greiSslna um tæpar 400. miljónir
króna er annað mikilvægt skref.
Umbylting skattakerfisins er svo
þriðja skrefið; þar er verið að
framkvæma stórfellda tilfærslu á
fjármunum með því að afnerna
nefskatta (almannatrygginga- og
sjúkrasamlagsgjöld), sem er mjög
mikil búbót fyrir lágtekjufólk og
með því almennt að lækka skatta
fulltrúa atviuuureltenda.
á lágtekjum og hækka skatta á
fasteignum, háum tekjum og
nettóeignum yfir einni miljón.
Fyrirhuguð breyting skattakerf-
isins er sú mesta, sem gerð hefur
verið í marga áratugi. Stefnt er
að því aS gera skattakerfiS ein-
faldara, skipta verkum á skýrari
hátt milli ríkis og sveitarfélaga
og gera innheimtu jafnari og
öruggari fyrir sveitarfélögin. Með
þessari breytingu er þó ekki verið
að Ieggja á hlutfallslega meiri
skatta en áður var; byrðin á skatt-
greiðendur verður samanlagt
mjög svipuð og verið hefði, ef
gamla skattakerfið hefði verið
notað, en byrðin dreifist á þjóð-
félagsþegnana með réttlátara
hætti.
Hins vegar verða skattar í
krónutölu talsvert miklu hærri en
áður vegna aukinnar peningaveku
og tekna. Auknar ríkistekjur
verða notaðar til að stórauka fé-
lagslega þjónuku og verldegar
framkvæmdir. Einkum munu
framlög til skólabygginga og
sjúkrahúsmannvirkja aukast mjög
verulega, svo og framlög til
íþrótta og samgöngumála*'1
7
í atviwnumálum má þegar sjá
mjög verulega stefnubreytingu.
Aðaláherzlan er nú lögð á að
breikka undirstöðu efnahagslífs-
ins og stórauka framleiðsluna.
Milliliðakerfið og yfkbygging
þjóðfélagsins hefur hömlulaust
og togarafloti landsmanna hefur
verið að drábbast niður, frystihús
víða verið illa nýtt og ýmsar iðn-
greinar, sem miklar vonir eru
bundnar við, hafa hjakkað í svip-
uðu fari ár frá ári.
Samhliða hinni nýju sókn í
landhelgismálinu er loksins að
komast verulegur skriður á end-
urnýjun togaraflotans. Fyrir-
greiðsla ríkisvaldsins var í sumar
bætt mjög verulega með því að
hækka lán til kaupa á skuttogur-
um, smíðuðum erlendis, úr 72%
af kaupverði í 85% og lán til
smíði á togskipum innanlands úr
85% í 90% af byggingarverði.
Þegar er sýnilegt, að hin nýja for-
ysta í sjávarútvegsmálum og stór-
aukin fyrirgreiðsla mun leiða til
4Í Á eárlögum 1972 nemur hækk-
unin miSaS viS fjárlög 1971 til byes-
ingar
barna- os gaenfræSaskóla .... 37 %
héraðsskóla .................... 80 —
iðnskóla ....................... 90 —-
Kennaraskólans ................. 103 —*
til sjúkrahúsbygginga og
gœzluvistarsjóðs .............. 62 —
til íþróttasjóðs .............. 160 —
til hafnarmannvirkja ........... 63 —
til flugvalla ................. 142 —
til rafvæðingar í sveitum ...... 56 —
til Vegasjóðs _____ 113 —
ar á togskipaflocanum en nokkur
þorði að vcma fyrir hálfu ári. Er
þegar búið eða verið að semja um
srrúSi rúmlega 30 skuttogara til
viðbótar þeim 8, sem samið hafði
verið um smíði á, þegar stjórnin
var mynduð.
í máiefnasamningnum er sér-
stök áherzla lögð á, að frystihúsa-
reksturirm verSi endurbættur og
útvegað verði fjármagn rii að
koma upp öflugum sölusamtökvm
í niSursuSuiSnaSi. Að þessum
málum hefur verið uimið af foU-
um krafti að undanförmi, og er
þess að vænta, að frumvarp um
niðursuðumálin verði lagt fyrir
þingið innan skamms.
Mjög ' mikilvægar ákvarðamr
hafa verið teknar í raforkumálum.
Unnið er að 150 MW stórvirkjum
viS Sigöldu og stefnt að sam-
tengingu orkuveitusvæSanna fyrir
norSan og sunnan. Hafin verður
rannsókn á Dettifossvirkjun, en
jafnframt gengið út frá því, að
ekki verði leyfðar frekari virkj-
anir í Laxá. Samningar um lausn
Laxármálsins eru langt á veg
komnir, og allt útlit fyrir, að
náttúruvemdarsjónarmiðið sigri
og þingeyzkir bændur megi vd
við una.
Ákvarðanir í raforkumálum
eru nú teknar með hagsrmini inn-
lends iðnaðar fyrir augum, en
ekki til að útvega erlendum auð-
hringum orku á kostnaðarverði.
Gerð verður áætlun um upphygg-
ingu fjölbreytts iSnaSar í eigu
landsmanna sjálfra og stefnt að
húsahitun í stórum stíl með raf-
orku, þar sem hún er hagkvæm-
ari en varmaorkan.
Samþykkt hafa verið lög á Al-
þingi um Framkvæmdastofnun
rtkisins og þannig sköpuð aðstaða
til að skipuleggja fjárfestingu í
landinu að vissu marki og hefja
víðtæka áædunargerð, bæði til
uppbyggingar mikilvægustu at-
vinnugreina og einstakra lands-
hluta. Stofnunin mun fara með
stjórn Framkvæmdasjóðs, sem er
einn af þremur stærstu fjárfest-
ingaxsjóðum Iandsins, og stjórn
Byggðasjóðs, sem fá mun tekjur
Atvinnujöfnunarsjóðs og eitt
hundrað miljón króna ríkisfram-
lag árlega.
8
Eins og fyrr er nefnt, hafa þeg-
ar orðið veigamiklar breytingar á
Framhald á 10. síöu.
þrútnað út ár frá ári, á sama tíma
Við lok liinna langrvinnu samningra verkalýðshreyfingarinnar við