Þjóðviljinn - 05.05.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 5. mai 1972 — Í'JÖÐVIUINN — SlÐA 0
Jóhannes úr Kötlum
Framtiald af 7. síðu.
haldizt þótt samfundum oikikar
haifii mLsjafnlega oft horið sam-
an eftir ástæðum.
Þótt Jóhannes væri ekki
framgjarn maður í þess orðs
venjulega skilningi, tóik fljótt
að bera á honum í skiólalifinu.
Var hann skörulegur ræðumað-
ur og þá farinn að yrkja og
flutti stundum ljóð á skóila-
skemmtunum. Mundu sum
þeirra ljóða sóma sér enn, en
ekki birti hann þau í ljóöa-
bókum sínum, enda var hann
á sinn hátt vandlátur á það, er
bann lét frá sér fara. Höfðum
vér skólasystkin hans bá þeg-
ar miklar mætur á honum og
æ síðan. Við höfðium talsvert
mikið saman að sælda, vorum
m.a. í ritstjóm skódablaðsins og
í fleiri nefndum.
Áður en Jóhannes kom í
Kennaraskólann, hafði hann
stundað nám í lýðskóla í
Hjarðarholti í Dölum, og mun
hafa hlotið þar hæstu einkunn.
Ekki sótti hann némið í kenn-
arasikólanum af neinu ofur-
kappi, enda laus við allaeink-
unnarsýki, en var þó námsmað-
ur í betra laigi og skarpgreind-
ur. Hafði hann og mörg hugð-
arefni önnur en námið. las
ljióð margra skálda og kynnli
sér aðrar bókmemntir. Eftirlæc-
isskiáld hans í þá daga var
einkum Stefán frá Hvítada'l, en
lítilla áhrifa frá Stefáni gætir
þó í ljóðum Jóhannesar. Man
ég eftir einum máifundi í skól-
anum, þar sem rætt var um
samtímaskáld, að Jóhannes hélt
fram Stefáni, en ég einkum
Jakobi Thorarensen, en þeir
höfðu þé fyrir skömmu komið
fram á sjónarsviðdð. — Jóhann-
esi fannst líkia námið á stund-
um heizt til þurrt. Sagði hann
í ljóðabréfi til mín skömmu
eftir kennarapróf: „J>ú varst
bolnari við það þurrmetisát..
Síðar vi,ðurkenndi hann þó, að
kennaraskólinn hefði á marg-
an hátt verið góður skóili. Eink-
um dáði hann kennslu og upp-
eldisáhrif sr. Magnúsar Helga-
sonar, enda segir hann í „Sex-
tíu ljóðlínum“, er haotin fliutti
Magnúsi á sjötugsafmæli hans:
„Þaðan dýpsitu fræ eg finn
fallið hafa í jarðveg minn“. Sr.
Maignús hafði lika mikið álit d
Jlólhannesi, og ekfci felldi hann
verð á honum, eftir að hann
gerðist allróttækur í Ijóðum,
þótt traiuðlia hafi hann verið
sömu skoðunar, en til þess var
sr. Magnús of skynsamur og
víðsýnn.
Fyrsta ljóðabéfc Jólhannesar
„Bí bí og blaka“ — kom út
1926 (og tófc hann þá uop
sfcáldanafnið Jóhannes úrKötl-
um). Ekki var beinlínis slegið
Vinum og velunnurum, samlöndum og sveitung-
um, svo og félögum, menntastofnunum og stjórn-
völdum, þakka ég af alúð rausn og veglyndi við
mig í orði og verki á afmœiisdegi mínum siðast-
liðnum 23. apríl 1972.
HALLDOR LAXNESS
ORDSINDINS FRA
VCRILUN H. TOFT
Eftirleiðis verður búðin ekki opin á laug-
ardögum.
.Verzlun H. Toft
Skólavörðustíg 8
TIL SOLU
Vauxhall Vicfor station árgerð 1969 ekinn
57 þús. km. Skipti á ódýrari bíl koma til
greina, einnig skuldabréf.
Upplýsingar í síma 17500 kl. 9—6, og í
síma 51860 á kvöldin.

Höfum ávallt fyrirliggjandi allar stærðir skraut-
hringja á hjólbarða, bæði alhvíta og hvíta meS
svartri rönd.
Sendum gegn póstkröfu hvert á land sem er.
GÚMMfVINNUSTOFAN H.F.
Skipholti 35 — Reykjavík.— Sími 30688
mjöig á nýja strengi í bókinni.
Höfundur er aiirómantískur, og
geðblær sveitasælu og ung-
mennafélagsainda sveif þar
ncktouið yfir vötnunum. Þó var
hann vitanlega noikfcuð snort-
inn af andblæ hiins nýja tíma,
og mörg kvæðanna voru firna-
vei ort, og auðsóð var, aö mdkið
gat orðið úr hinum unga höf.,
og sóma marg tovæðanna sér
alltaf vel í ísilenztoum bók-
menntum. Ég var svo hepp-
inn, að ég mun fyrstuir manna
hafa ritað lofsamiegan dóm um
þessa vænlegu byrjandabóic:.
Birtist dómiurinn í Iðunnd, sem
var virt timarit, á þeim ár-
um meðal frjáislymdra og
vimstri mauna í bókmenntum.
Virinst mér, að Áma Hall-
grímssyni ritstj., sem var hinn
mesiti fagurkeri, fyndist jafn-
vel kenna oflofs í dómnutn.
Síðar sagði hann mér, að ég
hefði reynst forspár. Næsta'
bók Jóhannesar var mjög of
Ihið sama far, nema þarspreytti
hann sig á dýrum héttum, sem
honum var leikur eimn.
Þegar Jöhamnes var í skóla
og er hann gaf út tvær fyrstu
bætour sínar, hefur hann lítt
gaumgaeft gerð og eðli þjóð-
skipulagsims og lifir énn all-
mjög í draumheimum sveita-
sælunnar. „Þú yrkir alitaf um
liindarhjal og lækjarnið“, sagði
ég einihvem tímá í stríðni,
„þótt það sé gott í sjálfu sér“.
En svo vaknar skáldið einn
góðan veðurdag af sælum
draumi. Það er barið harka-
lega að dyrum hjá honum. Nú
kallar lífið með heimtufrekju
í hann Kreppan kemur nær
mjög örðugri afkomu. bæði hjá
honum og öðrum. Fyrst er
hann í svefnrofum. En í „Ég
læt sem ég sofi — kveður við
nýjan tón að noldcru. Þar eru
t. d. kvæðin „Sonur götunmar“
og „Fyrsti maí“. Bókin hefst
á samnefndu kvæði. í því eru
nokkurs konar reikningsskil við
samtíðina og hið liðna ogbend-
ir á straumrof í lífi hams og
ljóðum. í beirri bók er líka
„Karl faðir minn,‘‘ — sem
lýsdr vel tilgangslausu og von-
litlu striti kotbóndans. Eftir
þessa bók verðux Jóhannes
mjög vinstri sinnaður í ljóðum
sínum, beinlínis róttækt skáld.
En alltaf er bann í með Ijóð-
rænn, jafnvel á stundum róm-
antískur. Innian um öll „óljóð,“
hans bregður oft fyrir hinum
gamla ljóðræna tón.
Það er ekki ætlun mín í
þessum fáu orðum að taka
skáldskap Jóhannesar til með-
ferðar. En eitt vísit: Með hinu
nýja lífsviðhorfi fékk hann
nýjan himin yfir höfuð sér og
nýja jörð undir fætur. Án
þessa hafði hann aðeins orðið
miðlungsisfcáld í betra lagi.
Jóhannesi gekfc noktouð erf-
iðlega framan af að Mjóta
verulega viðkeinningu, og mun
hann þar hafa goldið skoðana
sinna á stjórnmálum. Fyrir
lönigu hefur hann þó verið við-
á mála, þar sem stooðun hans og
réttLætistilfdnning hefði orðið
að lúta lægra haldi fyrir skdp-
unum yfirboðara hamis; héldur
hefði haen soitið. Ekfci hefði
heldur flöfcrað að honum að
beygja hné sín og leggjast
flatur í svaðið fýrir framan
gamla andstæðinga sína, er
reymdu að ófrægja hann og
rit hans meðan bess var kost-
ur, eims og skáld og rithöfumda
hefur stundum hient. Til þess
var skapgerð hans nógu heil-
steypt. Ég veit ebki hvort ég
á að meta meir manminn eða
skáldið, réttlætistiltfinnángu
hans og mammkosti eða skáld-
skap hans, og oss samferða-
mönnum hans eru manmkostirm-
ir enigu síður ógleymanlegir.
þótt sfcáldsfcapurinn verði
meira vegnesti fyrir framtíð-
ina. Ég er honum innilega
þakfclátur fyrir þá samfylgd.
sem við höfum átt á þessu
situtta mannlega ævdskeiði, en
þótt ég sakni hans, veit ég,
að dauðinn var bonum kær-
komin lausn eftir margra ára
þiámingar. En Jóhamnes var
að sumu leyti lánsmaður þrátt
fyrir veikindi og annað mót-
læti. Hann eignaðist úrvals-
konu og mennileg börm. Kona
hans, Hróðný Einarsdóttir. var
honum traustur ævifélagi, sem
styrkti hann og studdi í hverri
raun. og efast ég ekki um, að
þióðin eigi henni mikið upp
að imma. — Læt ég svo þessd
orð mín enda. B'lessuð veri
minning Jóhannesar. Votta ég
ekkju hams. börnum og nán-
ustu vamdamönnum mína
dýpstu samúð.
Sátum vlð saman;
sól var í austri.
Hló bá hugur
í heitu br.jósti;
bregðum af mærum
IWfmis lindum.
Lítið þá létti geðið.
smátt bó að væri
í vösitm.
Sortnar mér sól
á sumri nýju.
Fallinn. ert I>ú.
er frcmstnr stóðst.
Mannkost.a bínna
minnast flestir.
en liáð bau tifa.
bótt látinn sért
Jóhann Sveinsson frá Flögu.
Jóhannesi úr Kötlum þakkað.
Hinn rauðasti rauðra penma
er fallinn, sá er ætíð var reiðu
búinn til baráttu meðan kraft-
ar entust og lengur þó. En
verk hams stamda afligjafi og
vopn okkar allra sem eigum
drauminn um frjálst land. um
stéttlaust þjóðfélag. Hamn var
oldcar skáld, okkar félagi.
Jóhannes, í siyrk þínum sá-
um við þor sósíalistans, reisn
mannsins. Jafnt viðvörun þín
sem hvatndng máði eyrum okk-
ar. Megum vió þakfca þér.
urkenndur sem mikið sfcáld. vMegum við enn hrópa: öreigar
meira að segja af andstæðing-
um síinuim í þjóðmálum. Tvisv-
ar hefur hann hlotið verðlaun
fyrir hátíðaljóð sín. bæði á
alþingis- og lýðveldishátíðinmi.
Hann féfclc tiltölulega seint
skóldalaun, en nú um nokkurt.
árabil hefur hann verið á
heiðurtslaumum.
Jóhanmes hefur við margtS^
fengizt um ævina. Hann varð
að sjó fyrir sér og sínum, oft
við kröpp kjör. Hanm stundaði
kennslu alllengi, gaf út fjöida
Ijóðabóka og allmargar skáld-
sögur, gaf út safnrit ýmiskon-
ar býddi útlendar þæfcur o.
fl Hann var lífca að störfum
uppj um fiöll og firnindi, m.
a. á Þórsmörk. Annars er það
ekki ætflum mín að birta skrá
yfir rit hans. En allt sem eftir
hann liggur. sýnir,. að hann
var mjög starfsamur. Jóhann-
es var allmikið við bjóðmól
riðinn, sat meðal annars á
þingi um hríð og befur tals-
vert slcrifað um siómmál. En
bað er heldur efcki ætlun mín
að rekia feril hans í þedm
málulm.
Jðhannes var mikill dreng-
skaparmaður, er ekki mátti
vamm sitt vita. Honum hefði
aldrei dottið í hug að ganga
allra landa sameinizt og forð
ast að sogast „inn í allsnægt-
arþriðjuniginn / sem'liggur á
meltunni eins og kynkislanga 7
meðan hinir tveir þriðjungarnir
svelta“.
Fylkingin —
Baráttusamtök Sósíalista.
íþróttir
Fnamhiald af 8. sáðu.
í tilkynningunni skal greina nöfn
keppenda svo og varamanna.
Mótsnefnd Glímusambandsins
skipa: Sigurður Ingason, Tryggvi
Haraldsson, Garðar Erlendsson,
Sigurður Geirdal og Guðmundur
Freyr Halldórsson.
BORGARSJOÐUR -
ÆSKULÝÐSRÁÐ
REYKJAVÍKUR
Æskulýðsráð Reykjavíkur auglýsár eftir umsókn-
um um lán til nátns í æskulýðsleiðsögu við er-
lenda menntastofnun á komand'i skólaári.
Umsækjendiuir skulu hafa náð 18 ára aldri, hafa
stjórmmarreynslu í æskulýðsstarfi og vera reiðu-
búnir að skuldibinda sig til starfa á vegum Æsku-
lýðsiráðs Reykjavíkur í 4 ár að námi loknu, enda
breytist lánið á þeim tíma í óendurkræfan styrk.
Umsóknarfrestur er til 1. júní 1972.
Veitt verða lán til tveggja umsækjenda.
Umsóknareyðublöð og nánari upplýsingar í skrif-
stofu Æsfculýðsráðs, Fríkirkjuvegi 11, sími 15937,
kl. 8,20—16,Í5.
Tilkynning
um lóðahreinsun í Kópavogi vorið 1972.
Samtovæmt 26., 40. og 42. grein heilbirigðisreglu-
gerðar, útg. af heilbrigðisráðuneytinu þ. 8. febrú-
ar 1972, er lóðareigendum og öðrum umráðamönn-
um lóða skylt að halda lóðum sínum hreinum og
þrifalegum.
Ennfremur ber þeim að sjá um að sorpílát séu
af tilskjlinni gerð og að snyrtilegt sé umhverfis
þau, og þeir sem hafa sorpgeymslur, 'en hafa enn
ekki geragið frá þeim á fullnægjaradi hátt. eru
hvattir til að ljúka þvi sem fyrst.
Umráðafnönnum lóða skal bent á dreifibréf frá
rekstrarstjóra Kóoavogsfcaupstaðar, en það verð^
ur borið í öll hús í Kópavogi, en þar segir nánar
fyrir um brottflutning á öllu því, sem til fellur
við hreinsun lóða í Kópavogi á þessu vori.
Að því er stefnt að þessari lóðahreinsun verði lok-
ið að fullu 26. maí n. k., en eftir þann tíma verður
gerð athugun á lóðunum og þar sem hreinsun er
ófullnægjandi. mega húseigendur búast við að
hreinsun verði framkvæmd á kostnað og ábyrgð
þeirra, án frekari viðvörunar.
KÓPAVOGSBÚAR!
Margar lóðir eru mjög snyrtilegar en ekki
allar. Sameinumst í að hreinsa rækilega
lóðir og lendur þannig að Kópavogur verði
öðrum til fyrirmyndar.
Heilbrigðisnefnd Kópavogs
Heilbrigðisfulltrúinn
LISTAHÁTÍÐ 1
REYKJAVÍK 1972
Tekið á móti pöntunum aðgöngumiða í síma 26711
í dag, föstudag fcl. 4—7 og á morgun, laugardag,
kl. 10—14.
Dagskrá hátíðarinnar liggur frammi í
Norræna Húsinu.
Inguim Bjarnadóttir,
Laufskógum 4, Hveragerði
sem anclaöist 29. apríl, verður jarðsungin frá Kotstrand-
arkirfcju, Ölfusi lauigardiaginn 6. maí kl. 2 e. h.
Börn, tengdabörn og barnabörn.
VIKTORÍA HALLDÓRSDÓTTIR,
frá Stokkseyri.
sem andaðist í Landspí'talanum 29. apríl, verður jarð-
siungin frá Stokkseyrarkirkju laugardaginn 6 maí
ki. 2 e.h.
Börnin.