Þjóðviljinn - 03.06.1972, Blaðsíða 9

Laugardagur 3. júni ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9.
Einþáttungar eftir Birgi Engilberts eru frumfluttir á mánudagskvöld
— Myndin sýnir Margréti Guömundsdóttur og Bessa Bjarnason i hlut-
verkum sinum i Hversdagsdraumi.
A sunnudag kl. 7 er opnuö myndlistarsýning I Norræna húsinu, ein af átján.
Hér cr á ferö norræn graffk. Myndin er tekin þegar veriö var aö ganga frá
uppsetningu sýningarinnar.
I
i
I
Með og móti stjörnumenningu
Á tslandi er mikið um
allskonar skáldskap og list, og
öllum er leyft að gera hvað sem
þeir vilja - orti Steinn Steinarr i
forsögn að Listamannaþingi
fyrirréttum þrjátiuárum. Þessi
orð glata ekki gildi sinu, nema
siöur sé. Og nú, þegar liður að
Listahátið með margvislegustu
viðleitni i einum sextiu atriðum,
bregður jafnvel Búnaðar-
bankinn undir sig skáldfæti og
yrkir i blöðin:
Skildingunum skjól ég bauð
i skrýtna bauknum minum.
Það er verið að tala um það
hér og þar núna rétt eins og
siðast, þegar efnt var til lista-
hátiðar, að það sé mikið um
snobberi i kringum svona fyrir-
tæki, sérstaklega er þetta tengt
við frukt fyrir alþjóðlegum
frægðarmönnum i músik.
Þessar kvartanir eru liklega
tengdar við það, að i raun og
veru hefur orðið nokkur
breyting á afstöðu manna til
þess hvað séu listir og menntir.
Ekki mikil breyting kannski en
breyting er breyting samt.
Fyrir svosem tuttugu árum var
ekki nokkur vafi á þvi, að
mennihgin var eitthvað fint og
sér á parti, og hún birtist i
stórum nöfnum með frægðar-
ljóma um allar álfur. Þessi nöfn
lærðum við skólastrákar utanað
af bernsku kappi og kunnum að
gefa þeim lauslegar einkunnir,
sem liklega byggðu oft ekki á
rýmri þekkingu en þeirri, sem
hafa mátti af plötuumslögum og
bókakápum. Þetta menningar-
ástand rifjar Vésteinn Ölafsson
skemmtilega upp i skáldsögu
sinni, Gunnar og Kjartan, sem
út kom i vetur.
Vissulega var margt i meira
lagi skrýtið við þessa stjörnu-
dýrkun. En hún. hafði fleiri
hliðar en eina eða tvær.
Mönnum lærðist aö snobberi er
i senn fyrirlitlegt og gagnlegt.
Það er með nokkrum hætti
góður hvati á listalif og bók-
mennta, einskonar fjörefna-
sprauta, sem gefur mönnum
kraft til að yfirstiga ýmsa erfið-
leika, tileinka sér verk sem
ólesin mundu liggja eða óséð ef
að viðkomandi hefði ekki i
snobbisku ofstæki sinu ákveðið,
að þetta verðihann að lesa, sjá
og heyra, vilji hann maður
heita.
En siðan þá hefur annað við-
horf sótt á, sem hefur skert
nokkuð yfirráðasvæði stjörnu-
dýrkunnarinnar. Samkvæmt
þvi vérður menningarlifið nafn-
lausara, ef svo mætti að orði
kveða. Menning er hverskonar
skapandi athafnir manna, sem
og lif það sem sköpunarverk lifa
meðal fólks, viðtökur þeirra og
viðtökuskilyrði. Umræöan er
ekki lengur bundin við djörfustu
framúrstefnuverk eða afurðir
þjóðskálda, heldur nær hún til
kerlingabókmennta, glæpa-
reyfara, poppmúsikur, au-
lýsinga, skólabl., teiknimynda-
flokka og ýmissa hliðstæðra
fyrirbæra. „Gerðu það sjálfur”
veröur eitt af vigorðum timans -
dæmigert fyrirbæri um það eru
sérstakir salir i tengslum við
listasöfn, þar sem menn geta
búið til sin eigin listaverk.
Vitanlega var það gott að fin-
heitin og hátiðleikinn voru ekki
jafneinráð og fyrr. En þessi
nýju viðhorf höfðu einnig fleiri
hliöar en eina. Það gat sýnzt
svo, að allt væri orðið að list,
eða gerði a.m.k. tilkall til að
vera list - liffræðilegar og sál-
rænar tilviljanir, meinlokar og
sérvizka andartaksins. Og þótt
aðstoð tilviljunarinnar geti
verið meira en velkomin, þá gat
ekki hjá þvi farið, að menn yrðu
nokkuð uggandi um að allt væri
orðið of auðvelt. Virðing fyrir
lærdómi i listum og skipulegum
vinnubrögðum átti i vök á verj-
ast.
Vitanlega eru þessi fyrirbæri
„stjörnumenning” og „and-
stjörnumenning” sjaldnast til i
hreinu formi, heldur miklu
laugardags
[pQg'SflDa
fremur sem almennar til-
hneigingar og liggja ýmsir
straumar á milli Ef við vikjum
að sjálfri listahátið, þá er aug-
ljóst, að hún er i sterkum tengsl-
um við fyrrnefnda fyrirbærið:
stór nöfn, sigild verk eru þó
nokkuð fyrirferöarmikil.En það
væri óréttlátt að láta sér sjást
yfir það, að það er þó nokkuð
mikil breidd á Listahátið:
Súmarar mála bæinn rauðan við
undirleik Yehudi Menuhins. Og
það er lika ástæða til að minna á
það, að mjög stór hluti þeirra
verka sem verða á Listahátiö
eru ung, sum hafa reyndar
verið fram borin áöur.
Listahátið er kannski ekki
sérlega nýstárleg þegar á
heildina er litið, og hún er held-
ur engin kollvelta, eins og Fær-
eyingar segja, engin sög á
máttarstólpa himins og jaröar.
En hún er áreiðanlega fjölbreytt
og i háum gæðaflokki. Og i
guðanna bænum farið ekki að
halda þvi fram, aö alþýðu sé
meinaður aðgangur vegna dýr-
tiðar, ódýrari aðgöngumiöar að
listum eru varla til nema
kannski hjá þeim skelfilegu
þjóðum Rússum og Svium.
Miklu hættara er við þvi, að
ástæður úr félagslegri sálfræði
geti orðið nokkur veggur milli
listahátiðar og almennings.
Arni Bergmann.
Nýtt hefti af Studia Islandica
Ritstörf Gríms
Thomsens á ensku
31. hefti safnritsins STUDIA
ISLANDICA er komiö út og fjall-
ar um ritstörf og fræöimcnnsku
Grims Thomsens á enskri tungu,
en um það efni hafa nýjar og for-
vitnilegar heimildir komið i leit-
irnar fyrir skömmu.
Aðalhluti heftisins er ritgerð
eftir Grim um sérkenm norræns
kveðskapar að fornu, en hún birt-
ist i timaritinu North British
Review árið 1867. Er hún löng og
ýtarleg og vitnar um mikla þekk-
ingu höfundar á rómantiskum
kveðskap og klassískum bók-
menntum. Tekur Grimur og i rit-
gerð þessari mið af fornkveðskap
ýmissa annarra þjóða: Grikkja,
Indverja, Persa, Rómverja og
Araba. Einnig lýsir hann einstök-
um goða- og hetjukvæðum og
ræöir eftir það um dróttkvæði i
heiðni og kristni. Ritgerðinni
lýkur svo á kafla um fornsög-
urnar.
Edward J. Covan og Hermann
Pálsson hafa búið ritgerð Grims
ti prentunar og samið ýtarlegan
formála, þar sem fjallað er utn
bréfaskipti Grims Thomsens við
ritstjóra North British Review,
David Douglas, og rakin ritstörf
hans og fræðimennska á enskri
tungu. Birtist hér m.a. ensk þýð-
ing eftir Grim á Islendings þætti
sögufróða og Guðrúnarkviðu
fyrstu. Bréf þau, sem Grimur rit-
aði Douglas, eru frá árunum 1866-
1870 og merkileg heimild um
áhugamál hans og athafnir á sið-
ustu Hafnarárunum og fyrstu
misserunum eftir heimkomuna til
Islands.
Siðasti hluti þessa heftis af
Studia Islandica er svo'ritgerð
eftir Edward J. Cowan um islenzk
fræði i Skotlandi fyrrum. Þeirra
getur fyrst á siðari hluta
þrettándu aldar, en rannsóknir á
þessu sviði eflast mjög á átjándu
og einkum nitjándu öld, enda
komust bækur Grims Thorkelins i
eigu Landsbókasafns Skotlands
og lögðu grundvöll að þeim.
Rekur Edward J. Cowan t.d.
skemmtilega áhrif islenzkra
fornbókmennta á skozku stór-
skáldin Walter Scott og Thomas
Carlyle.
Studia Islandica er sem áður
gefin út af Bókaútgáfu Menn-
ingarsjóðs og Heimspekideild
Háskóla lslands. Ritstjóri er dr.
Steingrimur J. Þorsteinsson.