Þjóðviljinn - 20.06.1973, Page 5

Miðvikudagur 20. júni 1973. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Ingólfur Sverrisson:
Vitið þér enn eða hvað?
Ekki orkar tvímælis, að
andstaðan gegn þátttöku
Islands í hernaðarbanda-
laginu NATO hefur farið
hér dagvaxandi á síðustu
vikum, enda hefur innrás
NATO-flota Breta sýnt
mörgum þetta „varnar-
bandalag" í nýju og réttara
Ijósi.
Sem sýnishorn af þeim
mörgu greinum um NATO,
sem birzt hafa að undan-
förnu, tökum við okkur það
bessaleyfi að birta hér
kafla úr grein eftir Ingólf
Sverrisson, en hún birtist í
„Degi", blaði Framsóknar-
manna á Norðurlandi þann
14. júní s.l. Grein Ingólfs er
að nokkru svar við grein
eftir Stefán Kr. Vigfússon,
er birtist í sama blaði
nokkru áður.
I.
Árið 1949 samþykkti Alþingi að
Island skyldi ganga i Norður-
Atlanzhafsbandalagið (NATO).
Astæðan fyrir stofnun þessa
bandalags var sögð sú, að
„siaukinn vigbúnaður Rússa
sýndist ógnun við hinn vestræna
heim” eins og Stefán segir i grein
sinni.
Eitthvað fer nú á milli mála hve
skelfileg þessi ógnun var, a.m.k.
sagði John Foster Dulles fyrr-
verandi utanrikisráðherra
Bandarikjanna þetta sama ár:
„Ég veit ekki um neinn fulltrúa
stjórnar Bandarikjanna, hvorki
frá hernum né meðal borgara-
legra embættismanna, né neinn
fulltrúa úr stjórn nokkurs annars
lands, sem álitur að Sovétrikin
séu að undirbúa hernaðarlega
árás.”
En hvað sem þessum skoðana-
mun Dullesar og Stefáns liður, þá
taldi meirihluti Alþingis að
ástæða væri fyrir tsland að ganga
i þetta bandalag. En áður en til
þeirrar samþykktar kom hafði
bandariska stjórnin gefið út yfir-
lýsingu i fjórum liðum, þar sem
segir m.a.: „Ekki kemur til
mála, að erlendur her verði á
tslandi á friðartimum.”
Fjölmargir lögðu litinn trúnað
á þessa yfirlýsingu, en hún varð
þó áreiðanlega til þess, að margir
þeirra, sem áður höfðu talið óráð-
legt að tsland gengi i NATO
breyttu afstöðu sinni, þegar þvi
var hátiðlega lofað, að sú þátt-
taka leiddi alls ekki til þess, að
hér yrði erlent herlið á friðar-
timum. En þessir góðu menn
vöknuðu upp við vondan draum
tveim árum siðar, þegar hér var
kominn bandariskur her grár
fyrir járnum. Þá var sagt, að
hann yrði hér aðeins stuttan tima,
þ.e.á meðan átökin i Kóreu stæðu
yfir. Og enn trúðu margir að her-
setunni lyki innan tiðar og litu á
dvöl herliðsins sem skammvinna
neyðarráðstöfun. Þá vildi al-
menningur heldur ekki sætta sig
við hersetu til frambúðar og
teljandi voru þeir menn á fingr-
um annarrar handar, sem töldu
að ekki bæri einhver skylda til aö
leyfa dvöl erlendra herja á
tslandi. Þvert á móti sögðu máls-
varar NATO við vantrúaða, að
vera okkar i NATO væri höfuð-
tryggingin og þess vegna engin
nauðsyn að hafa hér herlið á
friðartimum.
Nú er hins vegar búið að snúa
blaðinu við, sbr. orð Stefáns:
„Mér finnst ekki hægt undir þess-
um kringumstæðum að leggja
okkur það til ámælis, þó við höf-
um viljað leyfa timabundna her-
setu i landi voru, og leggja meö
þvi fram okkar hlut til sameigin-
legra varna”. (Leturbreyting
min).
tslendingar gengu hins vegar i
NATO með þvi skilyrði, að hér
yrði ekki her og við þyrftum ekki
að leggja fram neinn hlut til sam-
eiginlegra varna, nema þvi
aðeins að ófriður brytist út. Stóru
„bræður okkar (Bretar með-
taldir) myndu hafa auga með
okkur ef hugsanlegir fjandmenn
gerðu sig liklega til að hremma
tsland. A þeim forsendum gekk
tsland i NATO.
Kaflar úr grein
um NATO.
Greinin birtist
fyrir stuttu
i „Degi\ blaði
Framsóknar-
Einn sprettinn er þátttaka Is-
lands i NATO sögð fyllsta trygg-
ing fyrir frelsi, þar sem árás á
eina NATO-þjóð skoðast sem árás
á allar hinar. Næsta sprettinn
dugar litið að vera i NATO ef ékki
fylgir herlið að auki, og ef herliðið
hverfur, þá er vera okkar i NATO
tilgangslaus og það sem meira er,
við erum að svikja bræður okkar i
tryggðum (Bretar enn með-
taldir).
II.
Eftir heimsstyrjöldina siðari
skiptu Bandarikin og Sovétríkin
Evrópu hreinlega á milli sin og
raunar öllum heiminum. Siðan
hafa þessi stórveldi einskis látið
ófreistað til að halda aðstöðu
sinni hvort á sinu svæði og notað
til þess hinar viðurstyggilegustu
aðferðir. Nægir þar að nefna að-
gerðir Sovétrikjanna i Ungverja-
landi og Tékkóslóvakiu og
styrjaldarrekstur Bandarikjanna
i Vietnam og valdatöku fasista i
Grikklandi, sem Bandarikin
studdu bæði leynt og ljóst.
Auðvitað tala bæði þessi stór-
veldi fjálglega um elsku sina á
smáþjóðum og frelsi þeirra. En i
hvert skipti sem frelsi þjóðar
innan áhrifasvæðis þessara risa-
velda hefur að þeirra dómi
hugsanlega getað leitt til
röskunar á veldi þeirra á
svæðinu, hafa þau ekki hikað við
að beita ofbeldi og koma leppum
sinum til valda (tran — Eistland
— Guatemala — Tékkóslóvakia
— Grikkland).
Það er hins vegar mikil söguleg
einföldun og hreinn barnaskapur
að telja aðeins upp ofbeldisað-
gerðir annars þessara stórvelda
og láta eins og hitt sé með öllu
saklaust i þeim efnum.
Bæði Sovétrikin og Bandarikin
eiga blóði drifna fortið i viðleitni
sinni að halda völdum og áhrif-
um. Bæði þessi riki hafa beitt
smáþjóðir ótrúlegum niðings-
verkum og yfirgangi og þá auð-
vitað I nafni „frelsis”.
En stórveldin gæta sin jafn-
framt á þvi að fara aldrei inn á
yfirráðasvæði hvors annars, og
hvað sem öllum fagurgala liður,
þá er það staðreynd, að tilvist
NATOs og Varsjárbandalagsins,
sem bæði lúta forsjá þessara risa-
velda, er engin trygging fyrir
frelsi þess fólks, sem byggir
löndin, sem eru aðilar að þeim.
Um það vitna dæmin. Ekki rikir
frelsi i Portúgal, Tyrklandi eða
Grikklandi og þvi siður i lepp-
rikunum i austri, þó þessi lönd
séu i ofangreindum hernaðar-
bandalögum, sem bæði þykjast
vernda frelsi og lýðræði.
III.
Til þess að tryggja stöðu sina i
Evrópu hafa Sovétrikin og
Bandarikin haldið uppi gifurleg-
um herafla i Mið-Evrópu báðum
megin við Járntjaldið.
Vegna hins óhemju kostnaðar,
sem af dvöl þessara herja leiðir
eru nú að komast af stað viðræður
um gagnkvæma fækkun i her-
aflanum á þessu svæði.
Stefán segir i grein sinni að
vegna þessara viðræðna megi alls
ekki á þessu stigi visa bandariska
herliðinu frá Islandi. Þá
myndaðist skarð i varnarlinu
vestrænna þjóða, sem leiddi jafn-
vel til árásar. Hvað sem þýðingu
herstöðvarinnar hér á landi liður,
þá er hitt útbreidd skoðun, að
þegar þeir stóru setjast við
samningaboröið til að endur-
skipuleggja uppstillingu herafla
sins, þá verði tilhneigingin sú að
fjarlægja herliðin hvort frá öðru,
þ.e. að koma þeim fyrir sem
fjarst mörkum austurs og
vesturs.
Þá leiðir af sjálfu sér, að svæði
eins og ísland kemur mjög til
álita sem nýr samastaður fyrir
hluta herjanna, ef við verðuin
ekki þá þegar búnir að koma
þeini her burt, sem hér er fyrir. A
meðan bandariski herinn er hér
fyrir er augljóslega meiri
freisting fyrir stórveldin, þegar
þau fara að „verzla” að bæta við
það herlið, heldur en ef búið er að
hreinsa landið af slikri óværu.
Sú hætta er nú mest, að tsland
verði einskonar „skiptimynt”
stórveldanna og að tslandi verði
þar með ráðstafað eins og sauð-
um i nátthaga i viðleitni risa-
veldanna til að draga úr spennu i
Mið-Evrópu og skapa um leið nýtt
valdahlutfall.
Af þessu má ljóst vera, að
höfuðnauðsyn er að koma hernum
af landi brott hið fyrsta m.a.
vegna væntanlegra umræðna
stórveldanna og fylgirikja þeirra
um gagnkvæmar breytingar á
herafla.
IV.
A siðari árum hafa alþjóðamál
tekið miklum stakkaskiptum.
Kalda striðið og sá hugsunar-
háttur, sem þvi fylgdi, að
heimurinn skiptist i tvær and-
stæður, aðra góða (Bandarikin)
og hina slæma (Sovétrikin) er
með öllu úreltur.
Atburðir siðustu ára (Vietnam,
Tékkóslóvakia) hafa sannfært
leiðtoga smáþjóða um það, að
flærð og yfirgangur eru þær að-
ferðir, sem stórveldin byggja
veldi sin á, og engin smáþjóð
getur vænzt ténaðar af svo
ómennskum tröllum.
Þess vegna er nýtt afl i mótun,
sem á eftir að láta mikið að sér
kveða i framtiðinni. Þetta afl er
hinn svonefndi þriðji heimur.
Merkir heimspekingar, sagn-
fræðingar og stjórnmálamenn
hafa leitt gild rök að þvi, að
brjótist úr allsherjar styrjöld
verði hún ekki milli gulra manna
og hvitra, heldur milli hungraðra
manna og saddra.
t hrikalegri misskiptingu gæða
jarðar, þar sem annar hluti jarð-
búa étur skipulega yfir sig á
meðan hinn hlutinn fellur úr
svelti er að margra dómi falin
mesta ófriðarhættan. Fulltrúar
hinna sveltandi er þriðji heim-
urinn; það eru þær þjóðir, sem
berjast gegn yfirgangi og skipu-
legu arðráni stórþjóða á náttúru-
auðlindum hinna smærri.Það eru
þær þjóðir, sem hafa orðið að búa
við efnahagslega og hernaðarlega
drottnun risaveldanna. Það eru
þær þjóðir, sem hafa áþreifan-
lega reynt, að ef stórþjóðirnar fá
ekki sitt fram með góðu, þá eru
vopnin látin tala.
Við lslendingar þekkjum ein-
mitt vel til sliks hlutskiptis. Þessa
dagana er ein af „bræðra-
þjóðum” okkar að minna okkur
all-óþyrmilega á innsta eðli sitt og
þá um leið innsta eðli þeirra
þjóða, sem eru máttarstólparnir i
NATO og Varsjárbandalaginu.
Innrás Breta á tslandsmið er þó
aðeins eitt litið dæmi um yfirgang
stórþjóðar gagnvart smáþjóð.
Lönd þriðja heimsins eiga i
nákvæmlega sömu baráttu. Þau
reyna nú að sameinast til að
hrinda af sér leifum nýlendu-
kúgunnar og arðráns, þvi þau vita
sem er, að sameinuð geta þau
unnið þrekvirki og hrundið af
höndum sér gráðugum stórveld-
um sem seilast eftir náttúruauð-
lindum þeirra. Með þessum lönd-
um eigum við samleið.
Það er þess vegna engin til-
viljun; að frá löndum þriðja
heimsins fáum við fyllsta
stuðning i landhelgismálinu á
meðan „bræðraþjóðir” okkar
taka afstöðu gegn okkur eða
þegja i bezta falli. Það eru þessar
„bræðraþjóðir” i mynd NATOs
og herliðsins sem ýmsir setja allt
sitt traust á að verndi okkur frá
ofbeldi og yfirgangi. En af þeim
atburðum, sem nú gerast hér við
land, verða slikar kenningar
vegnar og léttvægar fundnar.
Staðreyndirnar segja okkur, að
hvorki NATO eða her á þess veg-
um hafa minnsta áhuga á frelsi
tslands, ef það frelsi er á kostnað
hagsmuna stórþjóðanna. Og
mikil er sá barnaskapur að telja
sér trú um, að þeir sem finnst
ómaksins vert að ræna okkur
auðlindum okkar með vopnavaldi
muni á sama tima leggja eitthvað
á sig til að tyggja frelsi okkar ef á
reynir.
Hvers virði er sú vernd, sem
gerir okkur ekki einu sinni kleift
að veiða þorsk i friði?
Fiskveiðasjóður tefur
frystihúsbyggingu
Þormóðs ramma á Sigluf.
— Með þvi að draga
samþykkt láns til bygg-
ingar frystihúss Þor-
móðs ramma öllu lengur
er fiskveiðasjóður i raun
og veru að tefja fram-
kvæmdir hér um eitt ár.
Slikar framkvæmdir
verða að eiga sér stað yf-
ir sumarmánuðina, og
sumarið hér norðurfrá
er ekki alltof langt,
sagði framkvæmda-
stjóri Þormóðs ramma á
Siglufirði, Þórður Vig-
fússon.
— Við erum orðnir svartsýnir á
að húsið komist upp fyrir áramót-
in, sagði Þórður. Þegar fiskveiða-
sjóður lætur það boð út ganga
bréflega til allra aðila, sem fást
við þetta, að bannað sé að hefja
framkvæmdir nema leyfi sjóðsins
sé fengið, þá er ekki þorandi að
hefjq framkvæmdir upp á
160—170 miljónir.
Fiskveiðasjóður er aðal-fjár-
magnandi framkvæmdanna, og
hann hefur ekki ennþá samþykkt
fjárveitinguna til Þormóðs
ramma.
— Hvað þýðir þetta fyrir at-
vinnulífið hjá ykkur, Þórður?
— Við eigum togara i smiðum i
Stálvik og annan á Spáni. Stálvik-
urtogarann fáum við seinni part-
inn I júli, en Spánartogarann i
marz á næsta ári, um það bil 500
tonna skip hvort. Við gætum að ó-
breyttu tekið við afla af öðrum
þessara nýju togara, en við gæt-
um heldur ekki tekið við afla af
öðrum bátum héðan ef við tækj-
um við afla af þeim báðum. Og
hvaðá þá að gera? Keyra aflann i
gúanó, eða hengja hann upp?
Kannski losa okkur við einhverja
báta sem héðan eru gerðir út?
Okkur finnst að slfkt stefni ekki
beint i átt að heilbrigðri byggða-
þróun.
— Eitt blað skýrði frá þvi á
sunnudag, að 10 miljón króna
sparnaður væri aðþvi að smiða
togara hér heima af þeirri stærð
sem verið er að smiða fyrir ykkur
i Stálvik. Hvað finnst ykkur um
þetta, Siglfirðingum?
— Það er enginn kominn til
með að segja á þessu stigi hvað
togarinn kostar fullbyggður.
Svona staðhæfingar eru varhuga-
verðar, þvi það er ekki hægt að
segja endanlega hvað skip kostar
fyrr en það er komið á veiðar.
— Hvenær fáið þið togarann frá
Stálvik?
— Hann er orðinn langt á efti:
áætlun. Upphaflega átti hann ai
vera tilbúinn i marz-april. Siðai
hafa orðið ýmsar tafir, og á þa:
enginn einn sök á. En nú er hon
um lofað seinni partinn i júli, svi
hann ætti að verða kominn á veið
ar i ágúst. Þá þyrftum við lika ai
vera komnir vel á veg með frysti
húsbygginguna.
-úþ.
manna
norðanlands