Þjóðviljinn - 26.07.1973, Blaðsíða 2

r
2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 26. júil 1973.
26. júlí — þjóðhátíðardagur Kúbu
Ingibjörg
Haraldsdóttir
sknfar
fra Kúbu
Hinn 26. júli veröa liöin tuttugu
ár frá árásinni á Moncada-
herbúöirnar I Santago de Cuba.
Þessi árás, sem framin var af
hópi ungra manna undir forustu
Fidels Castro, markaöi timamót I
sögu Kúbu og var neistinn sem
kveikti báiiö mikla; kúbönsku
byltinguna. Siikt var pólitiskt
mikilvægi þessarar
1 hernaöarlega misheppnuöu árás-
ar.
> Atburðir ársins 1953 eru undar-
} lega nálægir manni hér á Kúbu
> um þessar mundir. Fjölmiðlarnir
j flytja svo til daglega efni,sem
, þeim er tengt, rifjað er upp
, ástandið á Kúbu fyrir 1953 og
, þróun mála siðan. Eftirlifandi
r þátttakendur Moncadaárás-
arinnar birta endurminningar
, sínar, dagblöðin flytja ævisögur
hinna föllnu. Fyrir skömmu
ræddust við
í sjónvarpssal fulltrúar tveggja
kynslóða: Moncada-fólk og ungt
fólk sem kjörið hefur verið til að
mæta fyrir Kúbu á Heimsmót
æskunnar i Berlin i sumar.
Aðdragandinn
Aðdragandi Moncada—
árásarinnar er venjulega rakinn
Ymsir urðu til að mótmæla
stjórnarbyltingunni i orði, og var
enginn ómyrkari i máli en 26 ára
gamall lögfræðingur, Fidel
Castro að nafni, sem ákærði
Batista fýrir stjórnarskrárbrot.
Þegar hinir borgaraiegu
dómstólar höfðu daufheyrzt við
ákærum hans,þótti honum einsýnt
að ofbeldinu yrði aðeins útrýmt
með ofbeldi. Meðaðstoð nokkurra
félaga hóf hann stofnun nýrrar
áreyfingar kúbansks æskufólks.
Þessi hreyfing var að sjálfsögðu
leynileg. Skipulag hennar var
með þeim hætti, að stofnaðir voru
smáhópar sem þekktust ekki sin á
milli.en höfðu samband við aðal-
forsprakkana, Fidel Castro og
Abel Santamaria. Það er
algengur misskilningur, að
meðlimir hreyfingarinnar hafi
allir verið ungir menntamenn af
borgarastétt. 1 raun og veru voru
meðal þeirra margir fátækir
verkamenn, atvinnuleysingjar og
synir landlausra bænda. Allir
voru þeir svarnir andstæðingar
Batista og reiðubúnir að taka sér
vopn i hönd ef á þyrft að halda. A
skömmum tima komst félaga-
talan uppi 1200-1400 manns.
Hafizt var handa um að æ(a
mannskapinn i vopnaburði.
Ýmsar aðferðir voru notaðar til
þess, Til dæmis er frá þvi sagt, að
Oscar Alcalde (núverandi sendi-
herra Kúbu i Sviþjóð og á Islandi)
hafði aðgang aö klúbbi þar sem
burgeisar stunduðu skytteri sér
til afþreyingar. Hann gerðist
skyndilega mikill aðdáandi
þessarar iþróttar og stundaði
klúbbinn af kappi, og hafði þá
jafnan með sér nokkra vini sina,
sem hann keppti við. Þarf ekki að
taka fram,að vinirnir voru allir
meðlimir byltingarhóps þess,
sem Alcalde starfaði i. Aðrir
hópar fóru útúr bænum um helgar
Fídel Castro ásamt tveimur félögum sinum eftir aö þeir höföu veriö handteknir fyrir áhlaupiö á
Moncada-virkið.
til 10. marz 1952, þegar Fulgencio
Batista gerði stjórnarbyltingu
með aðstoð hersins og tók sér ein-
ræðisvöld i landinu. Hin
„lýðræðislega kjörna” stjórn sem
þarmeð gaf upp öndina hafði
verið gjörspillt eins og reyndar
flestar stjórnir, sem lengur eða
skemur höfðu setið að völdum á
Kúbu siðan landið var gert að lýð-
veldi uppúr aldamótunum
siðustu. En Batista sló öll met i
spillingu, alþýðukúgun og undir-
lægjuhætti gagnvart Banda-
rikjunum.
og æfðu sig á afskekktum stöðum,
og enn aðrir fengu aðstöðu tií
æfinga i háskólanum i Havana,
auðvitað án þess að nokkurn
grunaði hver tilgangurinn var.
En starf þessarar nafnlausu og
leynilegu hreyfingar var ekki
aðeins hernaðarlegs eðlis. Þetta
var fyrst og fremst stjórnmála-
félag og sem slikt hafði það
stefnuskrá, sem samin var áður
en ráðizt var á Moncada. Hreyf-
ingin hafði það að markmiði að
koma á réttlátu og óspilltu
stjórnarfari á Kúbu, i anda
hinnar ástsælu frelsishetju, Jose
Marti.Um Jose Marti sagði Fidel
Castro siðar, að hann hafi verið
„hugmyndafræðilegur höfundur”
Moncada- árásarinnar. Jose
Marti var skáld, stjórnmála-
maður, kennari, blaðamaður og
byltingarmaður, sem féll i
frelsisstriðinu gegn Spánverjum.
árið 1895. Hann lét eftir sig
ógrynnin öll af skrifuðu máli og
hefúr haft mjög sterk áhrif á alla
kúbanska byltingarmenn. Arið
1953 voru liðin hundrað ár frá
fæðingu Jose Marti og þvi hafa
Fidel Castro og fylgismenn hans i
Mocadaárásinni ogt verið nefndir
„Kynslóð hundrað ára afmælis-
ins”. Eftir árásina kenndi hreyf-
ingin sig við 26. júli.
Fjárhagsvandræði hrjáðu
hreyfinguna frá upphafi. Eins og
áður segir voru félagsmenn
margir af fátækari stéttum þjóð-
félagsins, en þeir sem eitthvað
áttu seldu eignir sinar og létu
peningana ganga til hreyfingar-
innar. Oscar Alcalde sendi apótek
sem hann starfrækti, annar
félagi seldi ljósmyndastofu sina
osfrv. Peningunum varð varið til
vopnakaupa. 1 upphafi var ætlun-
in að kaupa vélbyssur, en brátt
kom i ljós að öll slik vopn voru
undir eftirliti Batista og FBI.
Ekki létu þessir ofurhugar það á
sig fá, og á Moncada-herbúðirnar
réðust þeir vopnaðir rifflum með
hlaupvidd 22.
Soldátinn bar
byssurnar
Árásin var vandlega undirbúin.
165 menn voru valdir til hennar,
en aðeins Fidel, Abel Santamaria
og 3-4 aðrir félagar vissu
nákvæmlega hvað til stóð.
Aðfaranótt 26. júli 1953 var allur
hópurinn samankominn á
búgarðinum Siboney i nágrenni
Santiago de Cuba. Búgarðurinn
hafði verið tekinn á leigu undir
þvi yfirskini, að þar ætti að setja
upp hænsnarækt. Félagarnir
höfðu komið til Santiago eftir
ýmsum leiðum, flestir þóttust
ætla að vera viðstaddir hið hefð-
bundna karneval, sem stóð yfir
einmitt um þær mundir. Fræg er
sagan um komu Heydée Santa-
maria til Santiago. Heydée var
systir Abels Santamaria og önnur
af tveimur konum,sem þátt tóku i
árásinni. Hún kom með lest frá
Havana og hafði með sér stóra
ferðatösku fulla af skotvopnum.
Þegar hún fór útúr lestinni á
járnbrautarstöðinni i Santiago
bauðst ungur hermaður úr her
Batista til að hjálpa henni með
töskuna. Hún þáði hjálpina. „Það
er naumast hún er þung” sagði
hermaðurinn, þegar hann tók upp
töskuna, „er þetta dinamit?”
„Nei,” svaraði Haydée, „bækur.
Ég var að enda við að útskrifast
úr háskólanum og hef fengið
vinnu hér i Santiago. En fyrst
ætla ég að skemmta mér á karne-
valinu. Þér væruð alveg tilvalinn
dansherra fyrir mig.” Hermað-
urinn tók vel í það og þau ákváðu
stefnumót, kvöddust siðan með
virktum.
1 Siboney skýrði Fidel liðs-
mönnum sinum frá áætluninni,
sem var að taka herbúðirnar,
sjúkrahúsið og dómshöllina i
Santiago, og einnig herbúðir i
Bayamo, sem er bær skammt frá
Santiago. Aðgerðinni i Bayamo
var ætlað að koma i veg fyrir að
lið yrði sent þaðan til Moncada.
Timinn,sem valinn hafði verið til
árásarinnar, gat ekki verið heppi-
legri: hermennirnir voru önnum
kafnir að skemmta sér á karne-
valinu. Engar njósnir höfðu borizt
um hina fyrirhuguðu árás.
Liður í
stóru plani
Margt hefur verið rætt og ritað
um hvað gerzt hefði,ef árásin
hefði heppnazt. Raúl Castro, einn
af fyrirliðum Moncada-hópsins og
núverandi hermálaráðherra,
sagði átta árum eftir árásina:
„Arásin var ekki gerð eingöngu i
þeim tilgangi, að ná völdum af
Batista og kumpánum hans,
heldur var hún upphaf að
aðgerðum, sem gjörbylta áttu
stjórnarfari, efnahag og félags-
legu lifi á Kúbu og binda endi á
hina erlendu kúgun, fátæktina,
atvinnuleysið og ófremdar-
ástandið i heildbrigðis- og
menntamálum, sem lá einsog
mara á föðurlandi okkar og þjóð.
Það er satt, að Fidel hafði þá ekki
yfir að ráða skipulagðri hreyf-
ingu, sem gæti framkvæmt allar
þessar áætlanir: það er satt að
Fidel treysti þvi,að stjórnmála-
ástandið i landinu og hin rikjandi
óánægja gerðu það að verkum,að
fólkið kæmi til liðs við hann,
þegar þvi byðust vopn og
foringjar, sem reiðubúnir væru til
að hefja aðgerðirnar og stjórna
þeim. En það sem mikilvægast er
að leggja áherzlu á er, að hér var
ekki verið að skipuleggja
aðgerðir á bak alþýðunni, heldur
var ætlunin að útvega alþýðunni
vopn og hvetja hana til vopnaðrar
baráttu: hér var ekki verið að
ráðast á stjórnina til að hrifsa
völdin i okkar hendur, heldur var
þetta upphafið að byltingu, sem
Framhald á 11. siðu.