Þjóðviljinn - 26.07.1973, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 26. júli 1973. ÞJÓÐVILJINN — StÐA
af
eviendum
vettvangí
Fyrir nokkrum dögum
kom iífvörður askvaðandi
inn á Mohammed Sahir
kóng í Afganistan þar sem
hann var í baði á eynni
Iskiu. Hann hafði þau
tíðindi að segja, að frændi
konungs og tengdasonur,
Mohammes Daud, hefði
notað sér fjarveru
konungs til að steypa hon-
um af stóli, taka völdin í
sínar hendur og lýsa
landið lýðveldi. Hafa nú
orðið heldur kaldar
mágaástir í þessu fjalla-
landi, sem er að finna í
hópi þeirra tíu landa
heims sem fátækust eru.
Fátækt land
Afganistan er hrjóstrugt
hálendi, 650 þúsund ferkm. aö
stærð. Manntal hefur þar aldrei
farið fram — en sumir segja
landsmenn 12 miljónir, aðrir 18.
Meðalárstekjur eru sem svarar
4500 krónum. Um helmingur
þessa fólks eru hirðingjar og er
það normalástand i landinu aö
menn og skepnur rétt skrimti.
Hungursneyð hefur verið mikil i
landinu að undanförnu. Af
hverjum fimm börnum, sem
fæðast.ná aðeins tvö tólf ára
aldri. 1 öllu landinu eru aðeins
700 læknar. 90% ibúanna kunna
hvorki að lesa né skrifa.
Lénsherrar, afturhaldssamir
klerkar Múhameðs og sýslu-
menn hafa haldið hver sinu
héraði i jángreipum og komið af
miklum dugnaði i veg fyrir
heilsugæzlu og skólahald. Mjög
hógværar umbótatilraunir hafa
verið kæfðar i fæðingu. Matvæli
þau, sem send hafa verið af
erlendum aðilum til að létta
hungursneyð.hafa verið seld á
svörtum markaði af lögreglu-
foringjum.
Daud sá, sem nú hefur tekiö
völd bjargaði árið 1939 konungi
undan uppreisn, en Daud var þá
yfirmaður hersins. Hann var
©[pOdDBdlQOKfQ
þar að auki þrisvar sinnum
meira en Bandarikin hafa veitt i
efnahagsaðstoð. Frá Sovétrikj-
unum komu fyrstu 1200 vörubil-
arnir i landinu, þaðan hafa þeir
komið, sem lögðu tvo þriðju
hluta af vegum landsins og
reistu fyrsta bakariið i Kabúl.
Sovézkir hafa reist flugvelli i
landinu og svo oliuhreinsunar-
stöð og leiðslu fyrir jarðgas frá
noröurhluta Afganistans til So-
vétrikjanna.
Afganski flugherinn (6000
manns) er búinn sovézkum
flugvélum eingöngu og herinn
ekur á sovézkum skriðdrekum.
Þeir fimmtiu ungir liðsforingjar
sem studdu og skipulögðu
valdatöku Dauds hafa flestir
lært i sovézkum herskólum.
Sovétmenn hafa ekki farið
fram á annað við Afganistan en
að landi gætti hlutleysis — og
Daud fékk i forsætisráðherratið
sinni einnig allverulega aðstoð
frá Vestur-Þýzkalandi og
Bandarikjunum.
En eftir að barizt var um
Bangladesh eru Sovétmenn
sagðir hafa aukinn áhuga á Mið-
austurlöndum. Bandalag þeirra
við Indland og strið þess við
Pakistan, sem er bandamaður
Kina, hafa mjög skerpt and-
stæður i næstu löndum. Kinverj-
ar eru taldir hafa náð vissum
árangri i Iran og Sri Lanka
(Ceylon), en Sovétmenn hafa
aftur á móti eignazt bandamenn
i Irak. Afganistan hefur litið
komið við sögu i diplómatiskum
átökum Moskvu og Peking — en
valdatak Dauds þykir ótviræður
fyrirboði þess, að landið muni
halla sér meir að nágranna sin-
um i norðri.
Enda leið ekki á löngu eftir að
Daud hafði handtekið ýmsa
helztu stuðningsmenn konungs
og lokað þá inni i dýragarðinum
i Kabúl þar til Sovétmenn sendu
honum viðurkenningarskeyti.
Þeir voru jafnvel á undan Ind-
verjum. En Pakistanir héldu
aftur á móti með fréttaflutningi
sinum lengi i þá von, að kon-
ungsmenn mundu hressast við.
Þeir óttast m.a. að umsvif
Dauds geti leitt til ókyrrðar á
norðurlandamærum Pakistans.
Frá höfuðborginni Kabúl.
Yaldataka konungs-
Sahir konungur og Mohammed Daud; eru þar kaldar mágaástir.
frænda í Afganistan
forsætisráðherra um tiu ára
skeið, en kóngur vék honum úr
sessi árið 1963 vegna þess að
honum þótti Daud of ráðrikur.
Nú sýnist svo sem Daud vilji
„móderniséra” Afganistan með
sterku persónubundnu valdi —
hann hefur þegar útnefnt
sjálfan sig æðsta mann rikisins,
varnarmála- og utanrikisráð-
herra. Hjálp mun hann að
likindum sækja fyrst og fremst
til granna sins i norðri — Sovét-
rikjanna.
Stórveldapólitík
A siðustu árum hafa Sovétrik-
in veitt Afganistan um 1,5 milj-
arða dollara aðstoð og er það
meiri aðstoð á ibúa en Sovét-
menn veita nokkurs staðar og
Sesselja Eld jáni, áttræð
1 dag er ein af merkiskonum
þessa lands áttræð. Það er að
segja Sesselja Eldjárn frá Tjörn i
Svarfaðardal. Hún heldur upp a
afmælið sitt með nánu skylduliði
I faðmi svarfdælsku fjallanna,
heima á Tjörn, i dalnum, sem
henni finnst allra dala fallegast-
ur.
Sesselja er svo kunn kona, að
óþarft er að kynna hana, en þó
má minna á áratuga starf hennar
að slysavarnarmálum fyrir
Norðurland. En það vita kannske
ekki allir hve góð hún er og
hjartahlý, hve mikill vinur vina
sinna, hve rausnarleg hún er og
hefir ætið verið og ævinlega veitt
betur og meir en hún raunveru-
lega gat.
Þeir eru ýmsir af minni
kynslóð, sem kannast við þetta,
a.m.k. norðanmenn, og þeir eru
heldur ekki fáir námsmennirnir
við M.A., sem hún hjálpaði yfir
erfiða hjalla, þegar kreppa var i
landinu og auralitið fólk var að
brjótast i þvi að koma unglingun-
um sinum i menntaskóla. Sellu er
nautn að liðsinna og hjálpa, og
meöan hún og Ingibjörg systir
hennar stóðu fyrir mötuneyti á
Akureyri, munu margir hafa
komizt i kynni við þessa þætti i
fari hennar og raunar þeirra
beggja, þvi að Ingibjörg, sem nú
er látin, var enginn eftirbátur
hennar i þessum efnum. Sesselja
er nú sezt að að Hrafnistu, og þótt
húsakynnin séu ekki hin sömu og
áður var, finnur maður strax
hlýjuna og hjartagæzkuna innan
um gömlu munina hennar, sem
sumir fylgja henni enn og minna
á stærri stofur, fullar af fólki og
glaðværð.
Sella er kátust meðal kátra,
full af spaugi eins og hún á kyn til,
kann ógrinni af gamansögum og
visum og er hrókur alls fagnaðar
hvar sem hún er. Hún nýtur
útivistar og ferðalaga og var
kvenna fyrst til þess að taka þátt
i ferðum Ferðafélags Akureyrar
upp um fjöll og firnindi, og ég
man hana rennandi sér á
Sesselja Eldjárn.
skautum á Pollinum á Akureyri
innan um kátt æskufólkið i ung-
dæmi minu. Hún er alltaf til i
hvað sem er og það held ég að hún
verði, meðan heilsan endist. En
hún er lika alvörumanneskja.
mikil trúkona og huggari. Engan
er eins gott að hafa nálægt sér og
Sellu. hvort heldur er á
gleðistund eða timum sorgar.
Ég sendi þessari góðu fóstru
minni alúðarkveðjur yfir fjöllin
og árnaðaróskir á merku afmæli .
Fáir eiga jafnstóran skerf af
hjarta minu og seint fæ ég
þakkað elskusemina i minn garð
frá fyrstu tið.
En það bezta við Sellu er. að
hún kærir sig ekkert um þakklæti.
hún vill bara að allir séu kátir og
glaðir. góðir hver við annan og
leggi góðum málum lið. Þannig er
hún sjálf.
Anna Snorradóttir
The Coming of Christianity
to Anglo-Saxon England
Henry Mayr-Harting. B.T. Bats-
ford 1972.
Ýmsar skoðanir eru uppi um
gagn krisnitökunnar hér á landi
árið 1000 eða 999. Sumir telja
skakka einu ári um rétt ártal,
sem byggist á ársetningu klerka-
þingsins i Whitby, sem er ekki
heldur viss, svo breyting á hinu
hefðbundna ártali er óþörf.
Norska kirkjan var i tengslum við
engilsaxnesku kirkjuna og talið
er, að áhrifa gæti frá ensku
kirkjunni hér á landi um bóka-
gerð og fleira. Þvi er bók sem
þessi gagnleg til samanburðar við
sögu kristnitökunnar hérlendis.
Höfundurinn starfar við Oxford
háskóla og leitast við að sýna
fram á, hvernig kristnin tengdist
engilsaxneskri menningu, sem
fyrir var i landinu við komu trú-
boðanna. Höfundur fjallar um
ýmis umdeild atriði i kristnisögu
Englands. Bede er höfuðheimild
hans auk páfabréfa og frásagna
trúboða. Hann rekur áhrifin frá
trlandi og trú trúboð Engilsaxa á
meginlandinu. Kristnin virðist
hafa aðlagazt furðu fljótlega
samfélagsháttum Engil-Saxa og
náð itökum fyrr en vænta mátti,
þessvegna. Myndir og bókaskrár
fyigja.
New Theories of Revol-
ution
A Commentary on Fanon,
Debray, Marcuse. Jack Woodis.
Lawrencc and Wishart 1972.
Fanon, Debray og Marcuse
liafa allir komizt að svipaðri
niðurstöðu um lramkvæmd
byltingar, og einkanlega um hlut-
verk stétta i byltingunni. Einnig
hafa þeir svipaða afstöðu til
Kommúnistaflokkanna.
Þeir eru fjarri þvi að vera
hrifnir af tæknivæðingunni, stór-
borgum og auknum úrkostum
verkalýðsins um bætt lifskjör, að
dómi Woodis. Höfundur telur þá
sammála um, að verkalýður þró-
aðra iðnaðarrikja taki upp lifs-
viðhorf m illistéttanna með
auknum tekjum og verði ekki
lengur sá harði kjarni. i væntan-
legum umsköpum samfélaganna,
verði fráhverfur róttækum
breytingum á samfélögunum og
snúist til fylgis við „kerfið”, en að
byltingakveikjuna sé að finna
meðal bændaalþhýðu Afriku. S-
Ameriku og Asiu. Einnig telji
þeir, að innan iðnaðarrikjanna
séu það menntamenn og það sem
þeir kalla „lumpenpróletara”
sem verði frumkvöðlar breytinga
Framhald á 11. siðu.