Þjóðviljinn - 04.10.1973, Side 7

Fimmtudagur 4. október 1973 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Reidar Larsen
— Útfærsla norskrar landhelgi i 50 mílur og
afdráttarlaus stuðningur við málstað íslendinga er
ein aðalkrafa okkar i væntanlegum samningavið-
ræðum við Verkamannaflokkinn, sagði Finn
Gustavsen, þegar ég hitti hann nú fyrir nokkrum
dögum á landsráðsfundi norska SF-flokksins.
Gustavsen sagði af sér formennsku flokksins á
þessum fundi, þar sem hann er nú orðinn formaður
þingflokks Sósialiska kosningabandalagsins.
RAGNAR ARNALDS:
Finn Gustavsen
utfærsla norskrar landhelgi
og stuðningur við ísland
er ein aðalkrafa Sósíalíska bandalagsins, sigurvegaranna í norsku kosningunum
Stórmerkileg þrbun á sér nú
staö á vinstri væng norskra
stjórnmála. Krtmin er til sögu
sterk sósialisk 'hreyfing vinstra-
megin við sósialdemókrata með
84 manna lið á þingi og flest
bendir til þess, að upp úr kosn-
ingabandalaginu spretti formleg-
ur stjórnmálaflokkur að skömm-
um tima liðnum, en SF-flokkur-
inn, Kommúnistaflokkurinn og
önnur aðildarsamtök bandalags-
ins verði lögð niður.
Áratugum saman hefur norski
Verkamannaflokkurinn getað
komið i veg fyrir með óvenjulega
ranglátu kosningafyrirkomulagi,
að stjórnmálahreyfingar vinstra
megin við hann kæmu undir sig
fótum. SF-flokkurinn átti engan
þingmann á seinasta kjörtfmabili
og Kommúnistaflokkurinn hefur
ekki komið manni á þing i 12 ár.
En i baráttunni gegn aðild Nor-
egs að Efnahagsbandalaginu
gerðust fleiri en eitt kraftaverk.
Það var ekki það eitt, að sigur
skyldi vinnast i þessari örlaga-
riku orustu, þar sem fylgjendur
aðildar höfðu nánast allt með sér
— Stórþingið, rikisstjórnina, fjár-
magnið, blöðin, útvarp og sjón-
varp og alla stærstu flokkana —
raunar flest nema fólkið sjálft. 1
hita bardagans varð til sú eining
meðal norskra sósialista, sem
lengi hefur á skort en dugði þeim
nú til stórsigurs i þingkosningum.
Sigur Kosningabandalagsins
varð að sjálfsögðu fyrst og fremst
á kostnað Verkamannaflokksins,
sem tapaði 11 þingsætum og beið
nú mesta ósigur sinn i hálfa öld.
Ennþá ljótari útreið hlaut þó
Vinstriflokkurinn gamli, sem er
elstur norskra stjórnmálaflokka
og hafði öruggan meirihluta i
norska Stórþinginu um áratuga
skeið en er nú á grafarbakkanum
og hlaut nú aðeins 2 þingmenn —
tapaði 11 þingsætum. Marx-
Leninistar, sem mjög hafa látið
að sé kveða undanfarin ár og
buðu nú fram undir heitinu Rautt
kosningabandalag,fengu ótrúlega
litið fylgi, þegar á reyndi, eða að-
eins um 0.5%, og virðast þeir eiga
sáralitið fylgi utan við háskðlana,
en þar hefur staða þeirra verið
áberandi sterk.
Sterkur þingflokkur
1 þingliði Sósialiska kosninga-
bandalagsins er tvimælalaust
mikið úrval hæfileikamanna.
Finn Gustavsen er að sjálfsögðú
bæði þekktastur og reyndastur og
þvi sjálfkjörinn forystumaður i
þingflokknum, enda eru 9 þing-
menn af 16 úr SF-flokknum. Berit
Aaser formaður samtaka þeirra,
sem koma frá Verkamanna-
flokknum, AIK, og fengu 6 þing-
menn. Hún var áður kunn i Nor-
egi úr baráttunni fyrir jafnrétti
kynjanna og fyrir rannsóknir sin-
ar i félagsfræðum. Reidar Lar-
sen hefur verið formaður
Kommúnistaflokksins um árabil
og er eini þingmaður flokksins, en
aðrir frambjóðendur frá
kommúnistum voru i vonlausum
sætum. Af öðrum þingmönnum
má nefna Ottar Brox, prófessor,
sem hlotið hefur mikla frægð i
Noregi fyrir bókina „Hva skjer i
Nord-Norge?”, Torild Skard,
kennara i uppeldisfræðum, og
Berge Furre, sögukennara, en
þessi þrjú hafa lengi verið meðal
forystumanna i SF og störfuðu öll
við Háskólann i Tromsö. Meðal
margra fulltrúa verklýðshreyf-
ingarinnar i þingflokknum má
einkum nenfa Einar Nyheim frá
Bergen og Tor Henriksen frá
Hammerfest, og fulltrúi kristinna
sósilaista er Otto Hauglin frá
AIK, rektor Djáknaskólans.
Spurningin stóra:
Bandalag eða flokkur?
í Sósialiska kosningabandalag-
inu er það þegar orðin brennandi
spurning, hvernig skipulagi sam-
takanna verði háttað. Eiga sam-
tökin að starfa sem bandalag
sjálfstæðra aðila eins og Alþýðu-
bandalagið gamla eða Verka-
mannaflokkurinn breski? Er þá
ekki mikil hætta á, að vofur sund-
urlyndis og tortryggni _ fari á
kreik, um leið og raunverulegt
flokksstarf lamast i skugga
bandalagsins? Er ekki hyggi-
legra að leggja niður gömlu
flokkana og hræra öllu saman i
einn pott?
Hópurinn frá Verkamanna-
flokknum hefur óskað eftir sam-
einingueins fljóttog verða má. SF
hefur samþykkt sameiningu, en
vill þó ganga heldur hægar til
verks og talar um sameiningu
einhvern tímann á næsta ári.
Kommúnistar hafa hins vegar
verið áberandi tregastir og er af-
staða þeirra ekki endanlega ljós.
Reidar Larsen hefur barist ákaft
fyrir þvi, að flokkurinn stigi
skrefið til fulls og taki virkan þátt
i væntanlegri flokksmyndun, en
hann virðist mæta nokkurri and-
stöðu innan flokksins. Að öllu
samanlögðu virðist þó ljóst, að
formlegur flokkur verður stofn-
aður upp úr bandalaginu innan
tiðar.
Gegn diplómatiskri
hálfvelgju
Það er ekki aðeins gagnvart Is-
lending , að Gustavsen og
bandamenn hans leggja þunga
áherslu á útfærslu norskrar land-
helgi i 50 milur og virkan stuðning
við baráttu tslendinga. Nú að
kosningum loknum er þetta ein
aðalkrafa þeirra og hún hefur tvi-
mælalaust fengið mjög mikinn
hljómgrunn, enda er það útbreidd
skoðun meðal Norðmanna, að af-
staða norskra stjórnvalda gagn-
vart baráttu Islendinga hafi mót-
ast af diplómatiskri hálfvelgju og
vitaverðu áhugaleysi.
1 viðtali við vikublaðið Aktuelt
nú eftir kosningarnar sagði
Gustavsen: „Við hefðum átt að
fylgja íslendingum, þegar þeir
stigu það skref að færa út fisk-
veiðilögsöguna. Noregur hefur
sýnt hálfvelgju og skort á sam-
stöðu með Islendingum i baráttu
þeirra. Nú eru þeir óðum að
sigra. Og þeir sigra fyrir okkurán
raunverulegs stuðnings okkar.
Breskir togarar munu nú leita yf-
ir til Noregsstrandar. Þorskstofn-
ar okkar eiga á hættu að verða
eyðilagðir á tveimur árum sam-
kvæmt yfirlýsingum Klaus Sunn-
anaa, fiskimálastjóra. SV (sos.
valgalliance) mun beita sér fyrir
þvi af öllum kröftum, að fisk-
veiðilögsagan verði færð út 1974
— af tilliti til fólksins i Norður-
Noregi og til að varðveita auð-
lyndir jarðar.”
Af öðrum málum^sem SV legg-
ur mesta áherslu á, má nefna
þjóðnýtingu banka, lækkun út-
gjalda til hermála um 25%, lækk-
un skatta á láglaunum og meðal-
tekjum og afnám virðisauka-
skatts af matvörum.
Samsteypustjórn
er ekki likleg
Verkamannaflokkurinn og SV
fengu hreinan meirihluta á þingi
eða samanlagt 78 þingsæti á móti
77 þingsætum borgaraflokkanna.
Hvaða likur eru þá á þvi, að SV
fái óskir sinar uppfylltar i sam-
starfi við Verkamannaflokkinn?
Fyrst er rétt að gera sér grein
fyrir þvi, að raunverulegt stjórn-
arsamstarf milli SV og Verka-
mannaflokksins er með öllu úti-
lokað. Báðir aðilar höfðu lýst þvi
yfir, áður en kom til kosninga, að
ekki kæmi til greina, að SV ætti
ráðherra i stjórn með Verka-
mannaflokknum. Astæðurnar eru
tvenns konar: i fyrsta lagi djúp-
stæð óvild og tortryggni á báða
bóga, og i öðru lagi of mikill
stærðarmunur. Verkamanna-
flokkurinn, sem er 4 sinnum
stærri en SV, er enn ekki sálfræði-
lega og pólitiskt undir það búin að
eiga viðskipti við SV á jafnréttis-
grundvelli.
En Verkamannaflokkurinn er i
vanda. Forystumenn hans skynja
glöggt, að fiokknum væri mikill
háski búinn, ef hann neitaði nú
öllu samstarfi við SV. Tónninn
hjá forystumönnum flokksins i
garð SV hefur breyst nú eftir
kosningar, og augljóst er að til að
byrja með myndar Verkamanna-
flokkurinn minnihlutastjórn og
tekur upp einhvers konar sam-
starf við SV um framgang þing-
mála. En ekki er ósennilegt, að
forystumenn Verkamannaflokks-
ins séu fyrst og fremst að biða eft-
ir réttu tækifæri til að geta lýst
þvi yfir, að kosningabandalagið
sé ekki samstarfshæft, áður en
þeir taka upp formlegt samstarf
við borgaraflokkana.
Staðan i norskum stjórnmálum
er sem sagt óljósari en nokkru
sinni fyrr. Sósialiskur meirihluti,
78 gegn 77, segir i raun og veru
ekkert um stjórnmálaþróun i
Noregi næstu árin, ef betur er að
gáð. Meðal borgaraflokkanna er
einnig slik sundurþykkja rikj-
andi, að þeir hefðu heldur ekki
getað myndað stjórn saman,
jafnvel þótt þeir hefðu náð meiri-
hluta i nýafstöðnum kosningum.
Verkamannaflokknum mun þvi
veitast auðvelt að afla sér stuðn-
ings úr röðum borgaraflokkanna,
þegar hann þarf á þvi aö halda.
Þess vegna er þess ekki að vænta
— þvi miður — að kosninga-
bandalag sósialista geti knúið
fram verulega breytta stjórnar-
stefnu i Noregi.
Hitt dylst engum, að straumur-
inn liggur til vinstri i norskum
stjórnmálum og hið nýja
sósialisxa bandalag hefur stór-
fellda sóknarmöguleika.
María Pétursdóttir um námsbraut í hjúkrunarfræöum:
„Gleöur mig
1 tilefni af stofnun hinnar
nýju námsbrautar i
hjúkrunarfræðum við Háskóla
lslands sneri Þjóðviljinn sér
til Mariu Pétursdóttur for-
manns Hjúkrunarfélags
tslands og spurði hana álits á
hinni nýju námsbraut.
Maria kvaðst ekki geta talað
fyrir hönd félagsins, þar sem
þetta mál hefði ekki verið tek-
ið fyrir á félagsufndi þar. Hún
iýsti aftur á móti yfir
Persónulegum fögnuði yfir
stofnun námsbrautarinnar.
Hún sagði.að heilbrigðisráð-
herra og menntamálaráð-
herra hefðu sýnt þessu máli
mikinn skilning sem og yfir-
völd Háskóla tslands.
Maria kvað þetta skref
verða hjúkrunarstéttinni til
góðs. Það hefði lengi verið
stefnan að gefa hjúkrunarkon-
- 9 9
mjog
um kost á háskólamenntun
og að Alþjóða heilbrigðis-
stofnunin, WHO, hefði stuðlað
að þessu.
Hún sagöi að þessi náms-
braut væri sú fyrsta sinnar
tegundar á Norðurlöndum og
að þær væru ekki viða til i
Evrópu. Hins vegar eru marg-
ar slikar til bæði i Banda-
rikjunum og Kanada. Þá hefði
einnig tekist vel að koma
svona stofnunum á fót i
þróunarlöndunum, t.d. væru
til slikar deildir i Egyptalandi,
viða i Afriku, Suður-Ameriku,
Indlandi og viðar. En það væri
eins og Evrópumenn væru
einna tregastir til að viður-
Marla Pétursdóttir formaður
Hjúkrunarfélags tslands.
kenna nauðsyn slikra
stofnana.
Að lokum vildi Maria itreka
það,að hún gleddist mjög yfir
þvi að þessi mál skuli vera
komin s.vona vel á veg hér á
landi,og að hún væri þakklát
þeim yfirvöldum sem stuðlað
hafa að skjótum framgangi
þeirra. —ÞH