Þjóðviljinn - 26.05.1974, Page 7

Sunnudagur 26. mal 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Á undanförnum fjórum áratugum hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn haft 8 til 10
menn i borgarstjórn Reykjavikur. Þetta
þýðir að meirihluti Sjálfstæðismanna af
tölu borgarfulltrúa hefur aldrei verið
minni en 53%. En á þessu timabili hefur
ihaldið farið sex sinnum niður fyrir 50% i
atkvæðamagni, allt niður i 47%. Þá hefur
það bjargað meirihluta sinum á þvi sem
kallað er „hagstæð skipting atkvæða”. 1
fimm kosningum hefur það verið beinlin-
is meirihluti atkvæða sem tryggði ihald-
inu sigur.
Þaft kosningafyrirkomulag sem nú gildir i Reykiavik var tekiö upp Þá fékk Sjálfstæöisflokkurinn 6.033 atkvæöi og 8
menn kjörna, en hinir flokkarnir 5.254 atkvæði og sjö menn. Æ siöan hefur ihaldiö haft meirihluta i Reykjavik — en
yfirleitt meö minnihluta atkvæöa.
Oftar undir en yfir
50% atkvæða
en samt heldur það alltaf
meirihluta sínum
og hefur gert síðan 1908
Það kosningafyrirkomulag sem nú
gildir var upp tekið árið 1930, en fyrir
þann tima voru kosningar með þannig
sniði að útilokað mátti heita að vinstri
menn ættu þess kóst að fá meirihluta I
bæjarstjórn.
Við siðustu kosningar eftir gamla lag-
inu, árið 1928, guldu íhaldsmenn (flokk-
tir þeirra hét þá Ihaldsflokkur) hið
mesta afhroð, atkvæðalega séð. Það gat
þó engu breytt, þar eð aðeins voru
kjörnir 5 fulltrúar af 15.
Sá flokkur sem ber nafnið Sjálfstæðis-
flokkur lenti i atkvæðalegum minnihluta
þegar árið 1934. Þá hlaut hann 49% at-
kvæða en ihaldsandstæðingar 50%.
(Afgangurinn af atkvæðamagni, þ.e.
það sem hvorki fer til ihalds né andstæð-
inga þess, er vitanlega auðu og ógildu
atkvæðin).
Arið 1942erSjálfstæðisflokkurinn með
48% atkvæða á móti rúmlega 50% hjá i-
haldsandstæðingum.
Enn er ihaldið undir i atkvæðamagni
1946. Þá fær það 48% en andstæðingar
þess komast upp i 51%.
í kosningunum 1954 er ihaldið með 49
% atkvæöa, en ihaldsandstæðingar með
50%.
Þá kemur loks röðin að tvennum sið-
ustu kosningum, en við þær báðar hefur
ihaldið verið undir i atkvæðamagni. Ar-
ið 1966 hlýtur Sjálfstæðisflokkurinn
47,5% atkvæða, en andstæðingar þess
samanlagðir 50,4%. Og i siðustu kosn-
ingum hallar enn betur á ihaldið: það
fær þá 47,2% atkvæða, og hefur aldrei
verið lægra siðan 1928, en andstæðingar
þess fá 51,6%
Glópalán í
6 skipti af 11
Hér fer á eftir yfirlit yfir úrslit bæjar-
og borgarstjórnarkosninga i Reykjavik
allt frá árinu 1930. Flokkar sem fram
hafa boöið i hvert skipti eru allir taldir
upp og getið atkvæöatölu og tölu þeirra
fulltrúa sem þeir hafa fengið kjörna.
Áriö 1930:
Sjálfstæöisflokkur 6.033 og 8, Alþýðu-
flokkur 3.897 og 5, Framsókn 1.357 og 2.
Árið 1934:
Sjálfstæðisflokkur 7.043 og 8, Alþýðu-
flokkur 4.675 og 5, Kommúnistaflokkur
1.147 og 1, Framsókn 1.015 og 1. Þjóð-
ernissinnar fengu 399 atkvæði.
Árið 1938:
Sjálfstæðisflokkur 9.893 og 9, Alþýðm
flokkur og Kommúnistaflokkur sameig-
inlega 6.464 og 5, Framsókn 1.442 og 1.
Þjóðernissinnar (þ.e. nasistar) fengu
277 atkvæði.
Árið 1942:
Sjálfstæðisflokkur 9.334 og 8, Sósialista-
flokkur 4.558 og 4, Alþýðuflokkur 4.212
og 3. Framsóknarflokkur hlaut 1.074 at-
kvæði.
Áriö 1946:
Sjálfstæðisflokkur 11.833 og 8, Sósialista-
flokkur 6.946 og 4, Alþýðuflokkur 3.952
og 2, Framsókn 1.615 og 1.
Árið 1950.
Sjálfstæðisflokkur 14.367 og 8, Sósialista-
flokkur 7.501 og 4, Alþýðuflokkur 4.047
og 2, Framsókn 2.374 og 1
Árið 1954.
Sjálfstæðisflokkur 15.642 og 8, Sósialista-
flokkur 6.107 og 3, Alþýðuflokkur 4.274
og 2, Þjóðvarnarflokkur 3.260 og 1,
Framsókn 2.321 og 1.
Árið 1958:
Sjálfstæðisflokkur 20.027 og 10, Alþýðu-
bandalag 6.698 og 3, Framsókn 3.277 og
1, Alþýðuflokkur 2.860 og 1. Þjóðvörn
hlaut 1.831 atkvæði.
Árið 1962
Sjálfstæðisflokkur 19.220 og 9, Alþýðu-
bandalag 6.114 og 3, Framsókn 4.709 og
2, Alþýðuflokkur 3.961 og 1. Þjóðvarnar-
flokkur og Málfundafélag vinstri manna
hlaut 1.471 atkvæði, óháðir bindindis-
menn 893 atkvæði.
Árið 1966:
Sjálfstæðisflokkur 18.929 og 8, Alþýðu-
bandalag 7.668 og 3, Framsókn 6.714 og
2, Alþýðuflokkur 5.679 og 2.
Árið 1970:
Sjálfstæðisflokkur 20.902 og 8, Fram-
sókn 7.547 og 3. Alþýðubandalag 7.167 og
2, Alþýðuflokkur 4.601 og 1. Samtök
frjálslyndra og vinstri manna 3.106 og 1.
Sósialistafélag Reykjavikur hlaut 456 at-
kvæði.
Uppeldisstöð íhaldsins
Árið 1958 voru teknar upp hlutfalls-
kosningar og bæjarfulltrúum fjölgað úr
11 i 15. Næstu 20 árin var kjörtimabil
fulltrúanna 6 ár og voru kjörnir 5 bæjar-
fulltrúar á 2ja ára fresti. Á þessum tima
var talsverður óstöðugleiki á framboð-
um, og miklu erfiðara að greina flokka-
skil en siðar varð.
Óhætt er þó að fullyrða að á öllu þessu
timabili voru hægri menn alls ráðandi
um bæjarmálefni Reykjavikur, og gætti
strax þeirrar tilhneigingar að á vett-
vangi bæjarmálanna væru aldir upp
menn til þátttöku i þjóðmálum og á Al-
þingi fyrir flokk atvinnurekendanna.
Frá timabilinu 1908 til 1928 verða ekki
nefndar tölur um úrslit allra kosning-
anna en minnast má sérstaklega
tveggja kosninga frá þeim tima.
Arið 1908 kom fram sérstakur kvenna-
listi, og hlaut hann flest atkvæði af öll-
um þeim listum sem i framboði voru eða
345 atkvæði. Komust 4 fulltrúar inn i
bæjarstjórn af þeim lista.
Arið 1916 voru aðeins tveir listar i
framboði, og má segja að þá hafi valið
verið skýrt milli hægri og vinstri. Listi
vinstri sinnaðra manna undir forystu
Jörundar Brynjólfssonar hlaut 911 at-
kvæði og 3 menn kjörna, en listi ihalds-
manna hlaut 634 atkvæði og 2 menn, þá
Jón Þorláksson og Thor Jensen.
Framan af var kosningaréttur mjög
takmarkaður eins og best sést á þvi að
kjósendur á kjörskrá voru aðeins 29%
kjósenda árið 1908, 31% 1916 og 39%
1924. Ariö 1930 var hlutfallið komið upp i
58% og hefur haldist i þvi horfi siðan.
VINSTRI MENN!
Fiining um Alþýðubandalagið
tryggir sigur yfir íhaldi