Þjóðviljinn - 30.05.1974, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 30. mai 1974. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Einars Andréssonar
Sá, sem oftast minnir mig á
dæmisögu lausnara vors um sáð-
manninn er sjötugur i dag. Hann
heitir Einar Andrésson og sáð-
korn hans bækur. Fyrir hálfum
mannsaldri eða svo, i heims-
kreppunni miðri, þegar islenskt
alþýðufólk háði harða og linnu-
lausa baráttu fyrir þvi að hafa
eitthvað i sig og á, byrjaði hann
að ganga milli húsa og vinnustaða
með bókatösku, vegna þess i
fyrsta lagi að maðurinn lifir eigi á
einu saman brauði og i annan stað
geta bækur visað veg til fegra
mannlifs. Kristinn bróðir Einars
fylkti um þessar mundir skáldum
og rithöfundum sem hneigðust að
sósialisma, jafnt þjóðfrægum
snillingum sem fákænum viðvan-
ingum, um bókaútgáfuna Heims-
kringlu og félagið Mál og menn-
ingu. Fyrir það samstarf, og þá
og snemma hefur hann verið á
ferli með tösku sina og stráð bók-
um, sivökull meðalgangari höf-
unda og lesenda, og mættu ófáir
úr báðum þeim sveitum renna til
hans þakklátum huga i dag. Að
sjálfsögðu hafa honum verið
fengnar i hendur bækur misjafn-
ar að gæðum, ef til vill helst til
rýrar í roðinu á stundum, svo sem
við má búast i ófullkomnum
heimi, en sjaldan hygg ég að Ein-
ari liði betur en þegar hann þykist
þess fullviss að sáðkornið i tösku
hans sé gott eða jafnvel aíbragð.
Á hinn bóginn mun ásköpuð
glaðværð hans helst dofna i svip,
þegar holdug og sterkefnuð börn
eða barnabörn þeirra erfiðis-
manna, sem forðum kusu fremur
að draga af mat sinum en þurfa að
neita sér um að eignast góða bók,
Á afmæli
stjórnarmaður svo mikill, að
þrátt fyrir þó nokkra eftir-
gEfinnstaH^núiH^OFviliiLsakir hef
ég enn ekki haft spurnir af nein-
um sem séð hafi hann reiðast.
Einari fylgir jafnan kátina og
græskulaust gaman og sú mann-
lega hlýja sem seint verður skil-
greind að fullu. Þessir eðlis-
kostir hans hafa aflað honum vin-
sælda sem eru vissulega ekki
skorðaðar við stéttir né flokka.
Hitt efast ég um, að ýmsir þeir
geri sér ljóst sem eiga skipti við
* Einar glaðbeittan og svaraskjót-
an i dagsins önn, að hann er öðr-
um þræði maður hljóðlátrar ihug-
unar.les að staðaldri mikið og les
vel, hefur yndi af listum og þá
ekki siður af náttúrufegurð og
náttúruskoðun, svo sem sund og
strendur: fjöll og heiðar gætu
vottað, mættu þau mæla.
Um það bil fjóra áratugi hefur
þessi vel gefni og góði drengur
stráð þvi sáðkorni sem bækur
geyma. Hann hefur hvorki talið
eftir sér sporin né hirt að kasta
tölu á*vinnustundir sinar. Það
þyrfti þvi ekki að koma neinum á
óvart, þótt hann kynni að vera
tekinn ögn að lýjast. Á sjötugs-
umfram allt eldmóð, hugkvæmni
og dugnað þeirra bræðra, efldust
báðar útgáfurnar með furðulega
skjótum hætti á harla erfiðum
timum, þegar mara atvinnuleysis
tróð þjóðlifið og almenningur bjó
við fátækt af þvi tagi sem þekkist
ekki lengur hér á landi. Grund-
völlur þessa viðgangs voru hug-
sjónir, sem ég leyfi mér að full-
yrða að ekki hafi stefnt að upp-
mælingartaxta og kappáti, heldur
félagslegri samhjálp og menning-
arlegri reisn.
Áratugum saman hefur svo
Einar Andrésson reynst Heims-
kringlu og Máli og menningu slik-
ur verkmaður og fulltingjari að
án hans hefði þessi útgáfustarf-
semi paumast haft sig fram úr
margháttuðum erfiðleikum. Seint
vilja ekki lita við þeim skáldverk-
um eða fræðiritum sem hann hef-
ur á boðstólum, en biðja hann að
útvega sér í þeirra stað hvell-
þýdda reyfara eða andabull i
gylltu bandi eða einhverja marg-
auglýsta skruddu sem ritmangari
hefur sett saman úr úrklippum til
þess að hafa nú eitthvað á jóla-
markaðinum. Sáðkorn Einars
hefur ugglaust fallið sumt við göt-
una og verið étið af fuglum, sumt
i grýtta jörð og sumt meðal
þyrna, en hjá þvi getur varla far-
ið að stundum hafi það hitt á góð-
an jarðveg og tekið að bera ávöxt.
Hér skal öngvum getum að þvi
leitt hvort sá ávöxtur muni um
það er lýkur verða sambærilegur
við uppskeruna i dæmisögunni,
þvi að söm er Einars gerð.
Hlutskipti vor manna hefur
ósjaldan verið likt við hlutskipti
Sisýfosar, sem dæmdur var til
þeirrar iðju að verða að sveitast
við það um alla eiiifð. að velta
hnullungi miklum upp hlið, missa
hann úr höndum sér á hliðarbrún-
inni, hlaupa á eftir honum niður á
jafnsléttu og taka siðan til á nýjan
leik að þoka honum upp brattann.
Merkur rithöfundur hefur stutt þá
kenningu gildum rökum að Sisý-
fos hljóti'ekki aðeins að sætta sig
við hlutskipti sitt, heldur rækja
það af alhug og gæða þannig
þessa eilifðarglimu við steininn
tilgangi. Camus sá ekki i anda
bugaðan Sisýfos, nöldrandi,
kveinandi og kvartandi, siharm-
andi óhamingju sina, þann skelfi-
lega dóm sem á hann hafði verið
lagður. Fyrir hugskotssjónum
Camus stóð hetjulegur Sisýfos,
sem bisaði við steininn rjóður og
sveittur, hljóp ekki volandi á eftir
honum ofan hliðina, heldur hlæj-
andi, og hóf einlægt nýja atrennu
fullur eftirvæntingar, að ef til vill
tækist honum nú að sigrast á
þrjóti, mjaka honum þumlung
fyrir þumlung upp á brún. Og af
slikum Sisýfosi ættum vér menn
að geta dregið nokkurn lærdóm.
Einar Andrésson hefur aldrei
þurftaðnema af goðsögn eða öðr-
um fræðum lifsvisku af þessu
tagi, einfaldlega vegna þess að
hún er honum i blóð borin. Hann
er manna frábitnastur vili og
lunta, allra manna glaðastur og
reifastur, hjálpsamastur og ósér-
plægnastur, en auk þess sjálfs-
afmæli hans er mér sú ósk efst i
huga, að hann megi eignast spor-
göngumenn, jafnoka sina að
áhuga og ötulleika, sem dreifi á ó-
komnum árum sáðkorni ættjarð-
arástar og þjóðarmetnaðar, svo
að tilræði vallarmangara þeirra
og tunglvillinga, sem nú krefjast
þess með lokkan og þrúgan að er-
lendur her darki hér áfram, leiði
ekki af sér annað verra en háðung
og smán. Einari Andréssyni og
konu hans ágætri, Jófriði
Guðmundsdóttur, sem reynst hef-
ur bónda sinum hinn traustasti
förunautur i bliðu og striðu, árna
ég að lokum allra heilla, svo og
fjölskyldu þeirra og öðru vensla-
fólki.
Ólafur Jóhann Sigurðsson

Fljótum beint
suöur til
Kaspíahafsins
hundruðum bæja. Auk þessa eiga
ibúar margra stórborga aðgang
að járnbrautarlestum.
— Hvernig eru framtiðarhorf-
urnar?
— Við æskjum þess, að ibúarn-
ir noti almenningssamgöngutæki
til og frá vinnustað á annatimun-
um. Ég er viss um, að i framtið-
inni munu almenningssamgöngu-
tæki verða alveg jafn þægileg og
einkabilar. Þetta er stefna rikis-
ins og verið að hrinda henni i
framkvæmd. Almenningssam-
göngutæki munu sigra i sam-
keppninni við einkasamgöngu-
tæki hvað varðar gæði og þæg-
indi.
— Þið eigið þegar tryggan
bandamann — neðanjarðarjárn-
brautina.
— Já, við reiknum með að
stækka neðanjarðarbrautirnar
sem fyrir eru og byggja nýjar i
borgum með yfir eina miljón
ibúa. Neðanjarðarbrautin i
Moskvu hefur sjö linur, samtals
yfir 140 km að lengd. Heildar-
áætlunin um þróun höfuðborgar-
Moskvu (APN). Sergej
Butusov, ráðherra i Rússneska
sambandslýðveldinu> er fer með
málefni sveitastjórna, ræðir hér
við fréttamann APN, N. Sara-
fanovu, um samgöngumál borg-
anna.
— Hver telur þú sérkenni sov-
éskra samgöngumála?
— Að hinar ýmsu tegundir
samgöngutækja eiga ekki i inn-
byrðis keppni, heldur þróast sam-
göngumálin i samhengi, en það er
mögulegt, þegar aðeins er einn
eigandi að samgöngutækjunum,
hið opinbera. t dag miðum við að
þvi að auka notkun rafknúinna
samgöngutækja með tilliti til
andrúmsloftsins i borgunum.
— Hvernig er skipting sam-
göngutækja nú i borgunum?
— Nú eru neðanjarðarbrautiri
fimm borgum, rafknúnir strætis-
vagnar i 91, sporvagnar i 113, og
strætisvagnar i 1869 bæjum. Litlir
vagnar, sem eru notaðir likt og
leigubilar, eru mjög vinsælir, það
er ódýrt, fljótvirkt og þægilegt
form samgangna, sem notað er i
Volga
innar gerir ráð fyrir að tvöfalda
a.m.k. brautarlengd neðanjarð-
arbrautarinnar á næstu 15-20 ár-
um. Verið er að leggja neðanjarð-
arbrautir i Tasjkent og Karkov,
verða það 6. og 7. borgin i Sovét-
rikjunum með neðanjarðarbraut.
— Hvað um rafmagnsvagnana?
Verður hætt að nota þá eins og til
dæmis i löndum Vestur-Evrópu?
— Nei, notkun þeirra eykst
stöðugt. Rafknúinn vagn er há-
vaðalaus, og hann eitrar heldur
ekki andrúmsloft i ibúðahverfum
með útblástursgasi. Hinar breiðu
götur i borgum okkar gera kleift
aðaka allhratt. 1 Rússneska sam-
bandslýðveldinu einu saman eru
árlega lagðar nýjar rafmagns-
vagnalinur i 6-7 borgum. Þótt raf-
knúðu vagnarnir séu mun dýrari
en strætisvagnar, tökum við á
okkur þessi útgjöld vegna kosta
rafknúnu vagnanna.
— Hvaða áhrif hafa nýjar
brautir, ný efni og hærri laun til
handa stjórnendum og vélamönn-
um á aðgöngumiðaverðið?
— Hinar ýmsu tegundir sam-
göngutækja verða óhagkvæmari
og aðgöngumiðaverðið nægir oft
ekki fyrir útgjöldunum. Rikið
mun greiða mismuninn og að-
göngumiðaverðið mun ekki
hækka um einn einasta kópeka.
Farmiðaverðið mun ekki heldur i
framtiðinni auka mönnum út-
gjöld. Segðu mér annars, hve
miklu eyðir fjölskylda þin á dag i
fargjöld með almenningsvögn-
um?
— Ég ek sjálfur með strætis-
vagni i vinnuna (miðaverð 5
kópekar), maðurinn minn notar
rafmagnsvagn (4 kópekar) og
sporvagn (3 kópekar), sonur okk-
ar fer með neðanjarðarbrautinni
(5 kópekar). Móðir min er á eftir-
launum og fær ókeypis far með
öllum samgöngutækjum hins
opinbera. Fjölskyldan notar þvi á
dag 34 kópeka i fargjöld (um 40
isl. kr.).