Þjóðviljinn - 18.03.1975, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 18. marz 1975. þjóDVILJINN — SIÐA 5
Sigurðar málara:
Teikning eftir Sigurö málara.
Sýning vegna 100 ára ártíðar
Merkir
forngripir
í Bogasal
Nú stendur yfir i Þjóö-
minjasafninu sýning á
mörgum þeim munum sem
Sigurður Guðmundsson
málari fékk til gamla
Fornmin jasaf nsins á
fyrsta áratugi tilveru þess.
„Þessi sýning er i og með hald-
in til að minnast hundrað ára
ártiðar Sigurðar málara”, sagði
Þór Magnússon, þjóðminjavörð-
ur, er Þjóðviljinn ræddi við
hann.
„Við sýnum gott úrval þeirra
muna sem komu til safnsins á ár-
Félags-
skapur
Fjall-
konunnar
Kvenfélag Breiðholts III hélt i
janúar aðalfund sinn i Fella-
helli. Harpa Jósefsdóttir Amin,
Vesturbergi 78, var endurkjörin
formaður félagsins. Aðrar i stjórn
eru: Bryndis Friðþjófsdóttir, rit-
ari, Brynja Simonsen, gjaldkeri,
Guðlaug Wium, Laufey Magnús-
dóttir og Birna Ingadóttir. Lengi
hafði verið I bigerð að breyta
nafni félagsins til aðgreiningar
öðru kvenfélagi I nágrenninu.
Samþykkt var á fundinum að
kvenfélagið i Fella- og Hólahverfi
skyldi framvegis nefnast „Fjall-
konurnar”.
Um þessar mundir er að hefjast
flosnámskeið á vegum félagsins.
Á næstunni mun konunum einnig
gefast kostur á að sækja nám-
skeið i leirmótun á vegum Æsku-
lýðsráðs Reykjavikur. Hinn 20.
mars hyggjast „Fjallkonurnar”
fjörga upp á félagslifið I hverfinu
með þvi að halda bingó i Fella-
helli.
unum 1863 til 1874, og einnig
nokkrar teikningar og myndir
eftir Sigurð”.
Fornminjasafnið var fyrst
varðveitt á Dómkirkjuloftinu i
Reykjavik, þar sem Stiftsbóka-
safnið var, það safn sem siðar
varð Landsbókasafn.
Jón Árnason bókavörður og
þjóðsagnasafnari var umsjónar
maður Stiftsbókasafnsins og var
honum i upphafi falið að annast
lika um Fornminjasafnið. Reynd-
in varð hinsvegar sú, að Sigurður
málari annaðist um fornminja-
safnið, en hann var heimagangur
hjá Jóni Árnasyni, var lika helsti
hvatamaður að Fornminjasafni
og bar manna best skyn á þá
muni sem til safnsins komu.
„Á þessari tið hefur verið ger-
ólikt að fá muni til safnsins heldur
en nú er”, sagði þjóðminjavörð-
ur, „þá var hér alveg óunnin
forngripanáma, þótt reyndar
hafi margt gamalla gripa borist
úr landi. Samt var mikið enn til
hér, og hefði Sigurðar ekki notið
við er ljóst að safnið hefði ekki
komist á fót fyrr en siðar og við
ættum nú ekki þá dýrgripi sem
hann fékk til safnsins.
Það er ljóst, að Sigurður málari
hefur borið afar gott skyn á forn-
muni. Þeir munir sem hann hefur
fengið eru margir sérlega vand-
aðir, ýmsir hlutir frá miðöldum.
Þeir munir sem safntð fær núna,
eru nýrri”.
Þór Magnússon sagði, að yfir-
leitt fengi safnið gamla gripi
gefna, og svo mun hafa verið á
tima Sigurðar málara, „en hann
hefur þó keypt einn og einn hlut,
muni sem hann hefur ekki viljað
láta lenda i glatkistunni.
Þær skrár yfir muni safnsins,
sem Sigurður vann, bera þess
ljósan vott, að hann hefur borið
gott skyn á fornminjar. Umsagnir
um ýmsa hluti eru visindalegar,
enda var Sigurður málari sérlega
vel að sér i menningarsögu”.
Sýningin i Bogasalnum verður
opin næsta hálfa mánuðinn, til
annars sunnudags.
af erlendum vettvangi
Bandaríkin
Iðnaðurinn drepur
tugþúsundir á ári
Iðnfyrirtœki ráðast gegn lögum um mengunarvarnir
°g öryggisráðstafanir með tilvisun til kreppunnar
Aætlaö er aö tjón af völdum loftmengunar f Bandarfkjunum nemi
22.7 miljöröum dollara áriö 1977.
— Iðnfyrirtæki Banda-
ríkjanna leika gráan leik
þar sem tugþúsundir
mannslífa eru sett að
veði. Þau nota verðbólg-
una og samdráttinn sem
röksemd fyrir þvi að
vikja sér undan
lagafyrirmælum um um-
hverfis- og öryggismál.
Og þau bera fram upp-
lognar tölur sem eiga að
kasta ryki yfir kostnað
þjóðfélagsins af dauða
tugþúsunda og örkuml
hundruða þúsunda.
Þessi orð lét demókratinn
Benjamin Rosenthal falla er
hann fylgdi úr hlaði skýrslu til
fulltrúadeildar Bandarikja-
þings i fyrri viku. Skýrslan er
greinargerð með lagafrumvarpi
sem lagt verður fyrir þingið i
þessari viku. Samkvæmt þvi ber
iðnfyrirtækjum skylda til að
birta rækilegan rökstuðning
þegar þau skella skuldinni af
verðhækkunum á lög um-
hverfis- og neytendavernd.
Skýrslan ásakar bandarisk
iðnfyrirtæki um að reka herferð
til að fá afnumin lög sem snerta
loftmengun og öryggismál. —
Þessar árásir gegn alrikislög-
unum eru ekkert annað en vill-
andi og lævis tilraun til að skella
á löggjöfina skuldinni af efna-
hagslegri kreppu og stjórnunar-
afglöpum sem hrjáir mörg
stærstu iðnfyrirtæki landsins,
segir i skýrslunni.
Þjóðfélagið borgar
brúsann
Alvarlegasti ásteytingar-
steinn skýrslunnar er tilraunir
iðnfyrirtækjanna til að dylja
fyrir almenningi þann kostnað
sem þjóðfélagið þarf að greiða
fyrir umhverfisspjöll og slys i
umferðinni og á vinnustöðum. Á
hverju ári deyja um 14 þúsund
manns af völdum vinnuslysa i
Bandarikjunum. 2.4 miljónir til
viðbótar slasast alvarlega. I
skýrslunni segir að kostnaður
þjóðfélagsins af þessum slysum
sé 11.5 miljarðar dollara og er
þá aðeins metið vinnutap og
minni framleiðni.
Þá segir i skýrslunni að
neysluvörur ýmiss konar að bil-
um þó frátöldum kosti árlega 30
þúsund manns lifið, geri 110
þúsund manns að öryrkjum og
valdi 20 miljónum til viðbótar
ýmiss konar kvillum.
Ekki er ástandið skárra hvað
varðar loftmengun. Árið 1968
varð tjón af völdum iðnaðarúr-
gangs 16.2 miljarðar dollara.
Árið 1977 er áætlað að það nemi
22.7 miljörðum. Úr þvi má þó
draga um sem nemur 13 mil-
jörðum dollara ef komið verður
upp mengunarvörnum sem
kosta munu 4 miljarða.
Bílaframleiðendur
ósvifnastir
Bilaiðnaðurinn fær einna
harðasta útreið i skýrslunni.
Vitnað er i rannsókn sem
bandariska umferðarráðið lét
gera ekki alls fyrir löngu. Hún
leiddi i ljós að koma megi i veg
fyrir sjö þúsund dauðsföll og 340
þúsund alvarleg slys á ári
hverju ef allir bilar væru út-
búnir á þann hátt að ekki væri
hægt að gangsetja þá nema að
bilstjórinn og farþegi i framsæti
hefðu spennt á sig öryggisbelti.
Fyrir nokkrum árum voru sett
lög um að allir nýir bilar skyldu
búnir á þennan hátt en þau voru
numin úr gildi sl. haust að kröfu
bilaiðnaðarins. Þegar það gerð-
ist lækkaði General Motors
verðið á bilum sinum einungis
13 dollara. Þegar lögin voru
samþykkt höfðu bilaframleið-
endur hins vegar sagt að
kostnaðarauki þeirra vegna
þessa útbúnaðar væri 90 dollar-
ar.
I skýrslunni segir að bila-
iðnaðurinn leiki sama skolla-
leikinn við framleiðslu á styrkt-
um höggdeyfum. Opelverk-
smiðjurnar i Þýskalandi hafa
framleitt höggdeyfa sem eru
mun sterkari og léttari en sam-
bærilegir bandariskir og jafn-
framt mun ódýrari. —- Flestar
tölur sem bandariski bila-
iðnaðurinn birtir um kostnað við
öryggisráðstafanir og
mengunarvarnir eru ýktar, er
haft eftir fulltrúa Volvo-verk-
smiðjanna sænsku.
Sjö þúsund bandarikjamenn
deyja árlega I umferðinni aö
nauðsynjalausu.
Skýrslan er uppfull af dæmum
um hliðstæðar talnafalsanir
annarra iðnfyrirtækja og greint
er frá þvi að stálhringurinn US
Steel hafi tekið þann kostinn að
loka verksmiðju sinni i Gary i
Indiana frekar en að koma upp
lögskipuðum mengunarvörn-
um.
Baráttan harðnar
1 skýrslunni er þvi spáð að
barátta iðnfy rirtækja gegn
mengunarvörnum muni harðna
á næstunni og teygja sig yfir æ
fleiri svið.Sem dæmi er nefnt að
nýlega hafi bandariska loft-
ferðaeftirlitið heimilað sex
lendingar bresk-frönsku þöt-
unnar Concorde daglega á
Kennedyflugvelli i New York.
Þegar framleiðsla hljóðfrárra
farþegaþota hófst i heiminum
urðu náttúruverndarmenn ofan
á i Bandarikjunum, yfirflug
slikra véla var bannað og tekið
fyrir rikisstyrk til framleiðslu
þeirra. Nú óttast andstæðingar
þessararilugvélar að yfir vofi
innrás hljóðfrárra farþegaþota.
Næst verði Tupoléfvélinni
sovésku leyft að lenda og svo
verði öll umræðan um þessar
vélar endurtekin — væntanlega
með annari niðurstöðu.
Nefna má fleiri dæmi um hlið-
stæða þróun. Þegar mikil olia
fannst i Alaska var hafinn
undirbúningur að lagningu mik-
illar oliuleiðslu frá Alaska gegn-
um Kanada til Bandarikjanna.
Náttúruverndarmenn lögðust
eindregið gegn þessu og barátt-
an var tvisýn um tima. En þeg-
ar „oliukreppan” skall á voru
náttúruverndarmenn barðir til
hlýðni og tvöfalt kapp lagt á að
leggja leiðsluna.
Þessi dæmi sýna okkur að
auðvaldið svifst einskis i að við-
halda aöstöðu sinni til að sækj-
ast eftir hámarksgróða. Á öllum
vigstöðvum erlagt til atlögu við
kjör almennings i krafti ,,af-
komu atvinnuveganna”. Með
fulltingi rikisvaldsins eru launin
lækkuð með annarri hendinni
meðan hin fæst við að ryðja úr
vegi öllum tálmunum við þvi að
eitra umhverfi manna með
framleiðslu á lifshættulegum
nevsluvarningi. (ÞH — bvggt á
DN)