Þjóðviljinn - 26.03.1975, Side 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVÍLJINN Miðvikudagur 26. marz 1975.
DJÖBVIUINN
WkLGAGN SÓSÍALISMA
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS .
Otgefandi: Otgáfufélag Þjdðviljans
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson,
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón með sunnudagsbiaði:
Vilborg Harðardóttir
Ritstjórn, afgreiðsla, augiýsingar:
Skóiavörðust. 19. Sfmi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaðaprent h.f.
GANGA BER IJR SKUGGA UM ÖLL VAFAATRIÐI
Flugleiðir eru sem kunnugt er sam-
steypa flugfélaganna tveggja, Flugfélags
íslands og Loftleiða. Rikið á nokkurn hlut i
Flugfélagi íslands, en einkaaðilar hafa
rekið Loftleiðir. Hefur báðum þessum
félögum vegnað vel á undanförnum árum
— séð frá ,,rekstrarlegu” sjónarmiði.
Flugfélag Islands hefur haldið uppi innan-
landsfluginu af myndarskap og hefur
þannig haft á sinum snærum meginþátt
islenskra samgöngumála. Einnig hefur
félagið haft millilandaflug. Loftleiðir hafa
einkum stundað flugferðir milli Evrópu og
Norður-Ameriku, oft með miklum
árangri, sumir segja furðulegum, og hefur
iðulega verið talið að lendingarréttindi og
aðstaða Loftleiða i Bandrikjunum væri til-
komin vegna hersetu bandarikjamanna á
Islandi. Á það hafa raunar ekki verið
færðar neinar sönnur, en hótanir eru
geymdar en ekki gleymdar: hótanir um
missi þessarar aðstöðu fyrir islenskt flug-
félag i Bandarikjunum, ef krafan um
brottför hersins kæmist i framkvæmd.
Um tima var um að ræða mjög harða
samkeppni milli þessara islensku flug-
félaga, og var engu likara en þar væri á
annan bóginn um hreina ævintýra-
mennsku að ræða. Þessu lauk siðan svo að
flugfélögin voru sameinuð og undir
nafninu Flugleiðir og hafa starfað þannig i
sameiningu i um það bil eitt ár. Það er
ekki langur reynslutimi, en strax eftir
þetta timabil eru komnir i ljós ýmsir
rekstrarörðugleikar félaganna sem stafa
auðvitað ekki af sameiningu þessari,
heldur af ýmsum öðrum utanaðkomandi
ástæðum. Halli varð á Flugleiðum á
siðasta ári sem nam á þriðja hundrað
miljónum króna: meginhluti þess halla
var á fluginu Vestur-Evrópa Bandarikin,
eða um 160 milj. kr.; afgangurinn stafaði
af halla á innanlandsfluginu. A sama tima
og þetta gerist leggja Flugleiðir fram
beiðni um rikisábyrgðá lánum til kaupa á
flugvélum sem eru nokkurra ára gamlar
og hafa verið notaðar af Loftleiðum á
„kaupleigusamningi” undanfarin ár.
Rikisábyrgðin nemur miljörðum króna,
en rikisábyrgð er einfaldlega fólgin i þvi
er stjórnarvöld samþykkja að almenn-
ingur i landinu skuli með sköttum sinum i
rikissjóð ganga i ábyrgð fyrir tiltekinn
kaupskap. í sambandi við þessi kaup
Flugleiða og beiðni um rikisábyrgð vakna
margar spurningar. Sú fyrsta er hvort
rekstrargrundvöllur flugfélaganna sé
nægilega traustur til þess að það sé vit i
þvi að veita miljarðarikisábyrgð með veði
i flugvélum. önnur er sú hvort það sé eðli-
legt að rikið veiti svo háa ábyrgð einka-
aðilum sem stunda flugrekstur án þess að
krefjast þess um leið að fá að fara
nákvæmlega ofan i rekstur félaganna eins
og hann er nú og að fá jafnframt upplýs-
ingar um ýmislegt i fortið félaganna. Má i
þvi sambandi spyrja spurninga varðandi
hliðarfélög Loftleiða erlendis: Air
Bahama, Hekla Holding Company o.s.frv.
Einnig væri fróðlegt að athuga nákvæm-
lega hvernig i upphafi stóð á þvi að Loft-
leiðir yfirtóku með ,, kaupleigusamningi ’ ’
rekstur tveggja flugvéla fyrir bandariskt
flugfélag. Ennfremur hljóta islenskir
aðilar að kanna það mjög nákvæmlega
hvort eðlilegt sé að veita rikisábyrgð á
flugvélum sem notaðar eru til þess að
fljúga útlendingum milli Vestur-Evrópu
og Ameriku, en mikill minnihluti farþega
á þessari leið er af islensku bergi brotinn.
En kjarni þessa máls er að sjálfsögðu
sá, að tryggt verði að samgöngumál
islendinga i lofti innanlands og út á við
verði á næstu árum með eðlilegum hætti.
Þjóðviljinn vekur athygli á þessum
málum i forustugrein, vegna þess að hér
eru miklir hagsmunir i húfi: hagsmunir
islenska rikisins sem almenningur heldur
uppi með skattgreiðslum sinum. Hér er
ekki að farið fram á neinar láglaunaupp-
bætur: — það er einmitt háttur þeirra sem
mestar kröfurnar gera að reyna að vinna
sigra i skjóli og skugga þagnarinnar. Nú
vill hins vegar svo vel til, að forstjórar
Flugleiða, örn Johnson og Sigurður
Helgason hafa báðir lýst þvi yfir, að i
rekstri fyrirtækisins eigi allt að vera opin-
berum skoðunarmönnum opið til athug-
unar. Þess vegna eiga stjórnarvöld að
geta gengið úr skugga um öll vafaatriði,
áður en rikisábyrgðin er endanlega veitt.
i —s
Sveigjanleiki og aukið aðhald
Frumvarp Svövu og Lúðviks um breytingar á lögum um verðlagsmál
Þau Svava Jakobsdóttir og
Lúðvik Jósepsson flytja frum-
varp um breytingar á lögum um
verðlagsmál I þvi skyni að meira
aðhald skapist að verslunarfyrir-
tækjum. Samkvæmt þvi skal
verðlagsnefnd endurskoða á-
kvörðun sina um hámarksverð ef
gengisbreyting eða erlendar
vcrðhækkanir valda verulegri
hækkun á verði og álagningu
vöru. Heimiluð er vöruskoðun hjá
hverjum þeim sem grunaður er
um að halda vörum úr umferð i
þvi skyni að fá hærri versiunar-
hagnað siðar. Birta skal reglu-
lega hæsta og lægsta verð á helstu
vörum og þjónustu sem fram-
færsluvisitala byggist á og nafn-
greina seljendur. Allar söluvörur
skal verðmerkja, bæði á sölustað
og i auglýsingum.
í greinargerð segja flutnings-
menn:
Á siðasta missiri — timum óða-
verðbólgu, tveggja gengisfell-
inga, bráðra verðhækkana er-
lendis ásamt innlendum verð-
hækkunum vöru og þjónustu sem
rikisstjórnin hefur veitt nær
hömlulaust meðan kaupgjald er
bundiö — hafa vankantar núgild-
andi laga um verðlagsmál birst
berlegar en oft áður. Sýnt er að
þau eru almenningi engan veginn
sú stoð sem þau ættu að vera. Er
þvi brýnt, að nú er láglaunafólk
og fólk með miðlungstekjur verð-
ur aö velta fyrir sér hverjum eyri
áður en hann er af hendi látinn, að
ýmsar breytingar verði gerðar á
lögum almenningi til hagsbóta.
Varla er ofmælt, að vörur
hækki frá degi til dags, og gerir
það fólki ókleift að fylgjast með
réttu verðiagi. Flestar breyting-
ar, sem hér eru lagðar til, stefna
aö, að gera fólki auðveldara aö
átta sig á verðlagi, hagstæðasta
verði á vöru og þjónustu á hverj-
um tima og hvar þá vöru eða
þjónustu er að finna. Lagt er til að
strangari reglur gildi um verð-
merkingar vöru en nú er. Það sið-
leysi seljenda að auglýsa vöru og
bjóða fala án þess að láta verðs
getið I auglýsingum eða sýni-
Þingsjá
gluggum hefur stuðlað að þvi að
grafa undan verðskyni almenn-
ings og er til þess fallið að reyna
að innræta almenningi, að verð
vöru skipti raunar sáralitlu máli.
Aðrar breytingar i frumvarpi
þessu miða að þvi að veita verð-
lagsyfirvöldum rýmri heimild en
nú er til rannsókna og eftirlits
þegar verðhækkanir verða.
Hagnaður af völdum
sykurhækkana
Veigamesta breyting, sem hér
er lagt til að gerð verði, varðar á-
kvarðanir verðlagsnefndar um
hámarksverð vöru, að nefndinni
sé skylt að taka hana til endur-
skoðunar ef gengisfelling, gengis-
sig eða erlendar verðhækkanir
valda verulegri hækkun á verði
og álagningu innfluttrar vöru.
Hlutfallsreglan um álagningu
verslunar á innfluttri vöru getur i
slikum tilfellum haft i för með sér
að verslunin hagnast verulega á
kostnað neytenda, og eru hækk-
anir á sykurverði að undanförnu
nærtækasta dæmi um slikt. Frá
1972 og fram á þennan dag hefur
sykurverð sexfaldast. Ársforði is-
lendinga af sykri kostaði 200-300
milj. kr. árið 1972. Sama magn
kostar nú 1600-1800 milj. kr. Arið
1972 nam álagningin 80 milj. kr ,
en miðað við verðið eins og það er
nú á sykri yrði álagningin hins
vegar 600 milj. kr. Það fé, sem
kaupmenn hafa fengið i sinn hlut
fyrirað selja sama magn af vöru,
hefur þvi hækkað úr 80 milj. kr. i
600 milj. kr. á þessu timabili.
Er algert siðleysi að viss hópur
manna i þjóðfélaginu skuli hagn-
ast verulega á þennan hátt meðan
þjóðarbúið i heild verður fyrir
stórfelldum áföllum.
„30% reglan" útvíkkuð
Sú sjálfsagða regla gildir nú i
störfum verðlagsnefndar, að þeg-
ar gengi krónunnar er fellt, er há-
marksverð innfluttrar vöru tekiö
til endurskoðunar og álagningu á
hana breytt á þá lund, að hún er
aðeins látin ná til 30% af hækkun-
inni, sem af breytingunni stafar.
Hér er lagt til, að lögfest verði
ákvæði, sem gengur i sömu átt, en
heldur lengra þó. Lagt er til að
verðlagsnefnd geti hvenær sem er
tekið ákvarðanir sinar um há-
marksverð til endurskoðunar, en
að henni sé skylt að gera svo, ef
annaðhvort gengisbreyting eða
erlend verðhækkun hækkar verð
innfluttrar vöru verulega. Slik
endurskoðun mundi væntanlega
beinast að álagningu og öðru, sem
eðlilegt má telja að breyta þurfi i
slikum tilfellum.
Rýmkaöar heimildir
til rannsókna
f 2. grein frumvarpsins er lagt
til að sú breyting verði gerö á 5.
gr. laganna, eins og þau eru, að
verðlagsstjóra sé heimilt að láta
fram fara vöruskoðun hjá hverj-
um þeim, sem grunaður er um aö
halda vörum úr umferð i þvi
skyni að fá hærri verslunarhagn-
aðar af þeim siðar. Reynsla und-
anfarinna ára hefur sýnt ljóslega,
að full þörf er á að herða á eftirliti
i þessum efnum. Samkvæmt 10.
gr. laganna getur verðlagsstjóri
krafiö hvern sem er upplýsinga
skýrslna og annarra gagna, sení
telja má nauðsynleg i starfi hans,
en hins vegar er ekki óeðlilegt
þegar um er að ræða brot, sem
felst i þvi að halda vörum úr um-
ferð i ofangreindu skyni, að verð-
lagsyfirvöldum verði veitt rýmri
heimild til rannsókna.
Hverjir bjóða
hvaða verð?
1 stað þess að birta aðeins
hæsta og lægsta verð á helstu
nauðsynjavörum, sem fram-
færsluvisitalan byggir á, á
þriggja mánaða fresti, eins og nú
er boðið i lögunum um verðlags-
mál, er hér lagt til að mánaðar-
lega verði gerð úrtakskönnun og
birt i dagblöðum skýrsla verð-
lagsstjóra, er greini hæsta og
lægsta verð þessara vara og
hverjir þeir seljendur eru, sem
það verð bjóða. Sama er að segja
um ákvæði greinarinnar um verð
byggingarefnis og verð á helstu
verslunarstöðum annars staðar á
landinu. Tilgangur með þessari
breytingu er sá að upplýsa neyt-
endur i landinu um hagkvæmasta
verð vörunnar, en á slikt skortir
mjög eins og allir vita.
Svava Jakobsdóttir.
Verðmerkingar í búðum,
sýnigluggum og auglýsing-
um
Þá er lagt til að skylt verði að
verðmerkja allar söluvörur hvar
sem þær eru boðnar eða auglýst-
ar. Samkvæmt núgildandi á-
kvæðum greinarinnar er ekki
skylt að verðmerkja vörur, held-
ur getur verðlagsstjóri fyrirskip-
að slikt. Flutningsmenn eru
þeirrar skoðunar, að mjög skorti
á að verðmerkingar séu fullnægj-
andi og þvi sé nauðsynlegt að
gera það að skyldu.
ÖKUKENNSLA
Æfingatímar, ökuskóli og
prófgögn. Kenni á Volgu
1973. Vilhjálmur
Sigurjónsson, simi 40728