Þjóðviljinn - 26.03.1975, Side 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 26. marz 1975.
Önnur not orku og vinnuafls
þjóðhagslega hagstæðari
Atvinnuvegir okkar duga mun betur en erlend stóriðja
Það var ljóst af máli iðnaðar-
ráðherra, að höfuðröksemd hans
fyrir byggingu verksmiðjunnar
er raforkusalan. Það er að dómi
hæstv. rikisstjórnar þörf á þvi að
geta selt allverulegan hluta af
raforkuframleiðslu Sigöldu-
virkjunar til einhvers annars en
hinnar almennu notkunar lands-
manna sjálfra. Af þessum ástæð-
um tel ég sérstaka nauðsyn á þvi
að ihuga vandlega einmitt
raforkusölusamninginn, sem gert
er ráð fyrir að gera i sambandi
við byggingu þessarar verk-
smiðju, — að ihuga það vandlega,
hversu hagstæður sá samningur
muni vera og hvað hann þýðir i
raun og veru fyrir okkur. Sam-
kvæmt þeim drögum að raforku-
samningi, sem gerður hefur ver-
ið, þá er gert ráð fyrir þvi, að
Landsvirkjun selji þessari verk-
smiðju svonefnda forgangsorku,
sem nemur 244 gigawattstundum
á ári. Og til viðbótar raforku, sem
nemur 304 gigawattstundum af
svonefndri afgangsorku. Járn-
blendiverksmiðjan við Grundar-
tanga verður byggð á þeim
grundvelli, að i henni eiga að vera
tveir miklir bræðsluofnar, sem
eru af stærðinni 30 megawött
hvor, en siðan er gert ráð fyrir
þvi, að verksmiðjan þurfi á við-
bótarorku að halda, sem sam-
svarar 8 megawöttum. Það má
þvi i rauninni tala um það, að ætla
verði þessari verksmiðju raf-
orkuafl, sem nemur i kringum 68
megawöttum, en það jafngildir
rúmlega 1/3 parti af Sigölduvirkj-
un. Það er þvi verið að gera ráð-
stafanir til þess með þessum raf-
orkusölusamningi við væntanlega
járnblendiverksmiðju, að
ráðstafa á þennan hátt rúmlega
1/3 af raforkuframleiðslu
Sigölduvirkjunar.
Forgangsorka á 112 aura
og afgangsorka á 5 aura
Samkvæmt þessum samnings-
drögum um raforkusölu, þá er
gert ráð fyrir þvi, að hin svo-
nefnda forgangsorka verði fyrst
um sinn seld á 9.5 mills og sé mið-
að við það gengi sem greinargerð
frumvarpsins byggir á, gengi
islenskrar krónu eins og það var
fyrir siðustu gengislækkun, þá
yrði forgangsorkan seld á 1.12 kr.
kw-stundin. En siðan er gert ráð
fyrir þvi, að afgangsorkan verði
seld á 0.5 mills kw-stundin, sem
nemur i kringum 6 aurum einnig
miðað við gamla gengi islensku
krónunnar. Og siðan er gerð grein
fyrir þvi i greinargerð
frumvarpsins að meðaltalsverð á
raforku til verksmiðjunnar verði i
kringum 59 aurar kw-stundin eða
5 mills.
Það hefur nokkuð verið gert úr
þvi, að það bæri að hafa það i
huga, að hér væri um tvenns kon-
ar raforkusölu að ræða; annars
vegar svonefnda forgangsorku,
en varðandi hana hvilir af-
hendingarskylda á Landsvirkjun,
að skila þessari raforku til fyrir-
tækisins á hverjum tima, og hins
vegar afgangsorku, sem ekki
hvildi á fullkomin afhendingar-
skylda og væri nokkuð i vali
Landsvirkjunar, hvernig yrði um
afhendingu á. Ég tel, að i þessum
efnum hafi ekki allur sannleikur-
inn verið sagður. Sannleikurinn
er sá, að þau drög að raforkusölu-
samningi, sem hér liggja fyrir,
fela i sér ýmiss konar skilyrði
varðandi afhendinguna á svo-
nefndri afgangsorku.
Skýlt er að afhenda
244 Gwh af afgangsorku
á ári til jafnaðar
1 fyrsta lagi er það ákveðið i
þessum raforkusölusamningi, að
Landsvirkjun sé skylt að afhenda
sem afgangsorku a.m.k. 153 giga-
wattstundir á hverju ári, neðar
megi þessi afgangsorka ekki
fara. Og enn fremur segir i þess-
um samningsdrögum, að sé
miðað við fjögurra ára timabil,
þá sé Landsvirkjun skylt að af-
greiða sem nemur 734 gigawatt-
stundum, sem er sem sagt nokkru
meira en skyldan varðandi eitt
einstakt ár. Og enn segir i þessum
samningsdrögum, að Landsvirkj-
un sé skylt að afhenda sem af-
gangsorku á öllu samningstima-
bilinu, yfir 20 ára timabil, 4880
gigawattstundir sem af-
gangsorku, en það jafngildir, að
afgangsorkan verður að vera á
hverju ári um sig 244 giga-
wattstundir. Það er ljóst mál, að
sú skylda hvilir á samkvæmt
þessum raforkusölusamningi að
afhenda til verksmiðjunnar jafn-
mikið af afgangsorku eins og for-
gangsorku eða 244 Giga-
wattstundir af hvoru á ári. Sem
sagt, jafnmikið magn af raforku,
sem selst á 6 aura kw-stundin eins
og af þeirri orku, sem selst á 1.12
kr. kw-stundin. Og þegar þess er
einnig gætt, að hér er um það að
ræða að reka verksmiðju, sem er
byggð upp þannig að hún hefur
tvo ofna af stærðinni 30 mega-
wött, þá gefur það auga leið, að
það verður að afhenda bæði for-
gangsorku og afgangsorku
nokkurn veginn óslitið, þ.e.a.s.
nýtingartiminn er i kringum 8000
stundir á hverju ári i báðum til-
fellum. Það er þvi ekki rétt að
gera hér mikið úr þvi, að hér fari
fram samkvæmt þessum sölu-
samningi sérstaklega hagkvæm
afhending á raforku i formi af-
gangsorku. önnur skilyrði, sem
hér fylgja með varðandi þessa
orkuafhendingu, eru þannig, að
Þingsjá
Landsvirkjun verður að afhenda
þetta orkumagn á samnings-
timanum og á hverju einstöku
ári. Þar geta ekki orðið nein meiri
háttar frávik. En sé siðan gengið
út frá þvi, að þetta verði meðal-
talsverðið á raforku i kringum 5
mills eða sem nemur 50 aurum á
kw-stund miðað við það gengi,
sem þetta frumvarp byggir á,
eins og ég hef minnst á áður, þá
jafngildir þetta þvi, að verk-
smiðjan kaupi raforku frá
Landsvirkjun fyrir i kringum 285
milj. kr. að meðaltali á ári.
Undir kostnaöarverði
En þá er rétt að hugleiða nokk-
uð nánar, hvað er þá að segja um
framleiðslukostnað þessarar raf-
orku, sem á að selja samkvæmt
þessum samningsdrögum? í grg.
frumvarpsins segja sérfræðingar
Landsvirkjunar, að þeir hafi látið
reikna úteðaþeir hafi reiknað út
svokallað kostnaðarverð á þess-
ari raforku. Þeir hafa gert grein
fyrir þvi að til þess að reikna út
kostnaðarverð þessarar raforku,
þá verði að leggja til grundvallar
stofnkostnað Sigölduvirkjunar og
einnig Hrauneyjarfossvirkjunar
og óhjákvæmilega stofnlinur til
verksmiðjustaðarins. Af þvi að
þeim er ljóst, að það er ekki hægt
að standa að þessari orkusölu án
þess að til komi ný virkjun á borð
við Hrauneyjarfossvirkjun til-
tölulega mjög fljótlega. Þessir
sérfræðingar Landsvirkjunar
segjast hafa fengið út úr sinu
dæmi það, að telja megi, að
kostnaðarverð þessarar raforku
sé 9.4 mills miðað við for-
gangsorku, og þá gangi þeir út frá
40 ára rekstrartimabili orkuver-
anna, reikni með 9.1% reiknivöxt-
um, 0.5% reksturskostnaði á ári
og 12% vöxtum á byggingartima.
Þá er sem sagt útkoman 9.4 mills,
kostnaðarverð forgangsorkunnar
frá þessum orkuverum, eða, eins
og þeir segja, ef siðan er reiknað
með afhendingu afgangsorku á
þvi verði, sem gert er ráð fyrir i
orkusölusamningnum eða
drögunum að orkusölusamningi,
þ.e.a.s. 0.5 mills fyrir af-
gangsorkuna, þá megi telja, að
beint kostnaðarverð þessarar
raforku á þessum grundvelli sé
4.95 mills, en gert er hins vegar
ráð fyrir þvi i öllum þeim útreikn-
ingum, sem hér liggja fyrir, að
meðaltalsverðið verði 5 mills. Það
er þvi alveg augljóst, að miðaö
við þær forsendur, sem sér-
fræðingar Landsvirkjunar hafa
lagt til grundvallar, þá viður-
kenna þeir, að það verð, sem á að
fást fyrir raforkuna frá járn-
blendiverksmiðjunni liggi rétt við
útreiknað kostnaðarverð.
Nú hefur það verið dregið i efa
af ýmsum, að þær kostnaðar-
áætlanir, sem gerðar hafa verið,
bæði um Sigölduvirkjun og eins
um Hrauneyjarfossvirkjun og
linulögn til verksmiðjunnar, þær
kostnaðaráætlanir fái staðist,
enda kemur það greinilega fram
einnig i greinargerð frumvarps-
ins frá sérfræðingum Landsvirkj-
unar, að þeir gera ráð fyrir þvi,
að svo geti farið og telja það
reyndar mjög liklegt. En þeir
hugga sig við það, að vegna ráð-
gerðrar endurskoðunar á
verðlagningunni á öllum
samningstimanum, þá geti þar
orðið um nokkra verðhækkun að
ræða frá þessum tölum, sem
byggt hefur verið á og að sú
hækkun á raforkunni gæti þá
staðið á móti þeim hækkunum,
sem yrðu umfram áætlanir á
byggingarkostnaði. Ég tel af
þessu, sem ég hef hér greint frá,
að það sé enginn vafi á þvi, að það
verð, sem hér er verið að ræða
um til járnblendiverksmiðjunnar
á raforkunni, það liggur alveg
fast við beint kostnaðarverð sam-
kvæmt þessum útreikningum, að
ekki sé meira sagt. Mér þykir
hins vegar miklu liklegra, að það
fari i þessu tilfelli eins og i öðrum
áður, að kostnaðarverðið reynist i
reyndinni mun hærra og við
seljum þvi samkvæmt þessum
orkusölusamningi beinlinis
orkuna á undirverði. Hér er þvi
ekki um nein hagkvæm skipti að
ræða, það getur enginn maður
haldið þvi fram, sem vill skýra
hér rétt frá. Þaö hefur aldrei ver-
ið draumur okkar I sambandi við
virkjanir á okkar fallvötnum að
drifa okkur i að virkja fallvötnin
og afhenda öðrum aðilum að
meira eða minna leyti orkuna frá
fallvötnunum á beinu kostnaðar-
verði. Þvi aðeins eru þetta ein-
hver verðmæti fyrir okkur, að við
kunnum að hagnýta okkur þessa
orku og fá út úr henni það verð-
gildi, sem mögulegt er.
3000 miljónir króna
fara í húsahitun með
olíu
En þá er spurningin sú, áttum
við þá aðra möguleika til, til þess
að ráðstafa þessari orku frá
Sigöldu, sem var umfram okkar
almennu notkun eða stóðu málin
kannske þannig, að við ættum
ekki neinn annan kost en að láta
útlendinga fá þessa umframorku
fyrir svo gott sem ekkert? Það
hafa verið lagðar hér fram
áætlanir á Alþingi sem sýna það,
að við höfðum fulla þörf fyrir alla
þá umframorku, sem hér gat
verið um að ræða til þess m.a. að
útrýma þeirri miklu notkun á
oliu, sem við notum nú til húsahit-
unar i landinu. Það hefur lengi
verið talað um þetta verkefni.en
það hefur litlu miðað áfram.
Samkvæmt skýrslu Sigurðar
Thoroddsens, eða verkfræðiskrif-
stofu hans, um þetta efni, sem
lögð var fram hér á Alþingi fyrir
rétt um það bil einu ári siðan, þá
kemur i ljós, að verkfræðiskrif-
stofa hans telur að til þess að út-
rýma algerlega oliunotkun úr
húsakyndingu i landinu, þá þurf-
um við á orku að halda, sem nemi
miðað við árið 1980, en hann gerir
sem sagt ráð fyrir þvi verkefni,
að viðleysum þetta á 4-5árum, þá
þurfum við á orku að halda sem
hemur 927 gigawattstundum og
segist hann þá vera búinn að
reikna með þvi, að við notfærum
okkur jarðhita i stað oliunotkunar
á öllum þeim stöðum á landinu,
þar sem hægt er að koma sliku
við. Þá verði eigi að siður eftir
árið 1980 þörf á raforku, ef við
ætlum að leysa þetta verkefni að
fullu að losa okkur við oliu-
kyndinguna til húsahitunar i
landinu, — þá þurfum við eigi að
siður á orku að halda, sem nemur
927 gigawattstundum. Þar er sem
sagt um verkefni að ræða, sem
augljóslega er mun stærra hvað
orkustærð viðvikur heldur en það,
sem ráðgert er til járnblendi-
verksmiðjunnar við Grundar-
tanga. Það leikur þvi enginn vafi
á þvi, að þarna var um að ræða
viðbótarverkefni við þá almennu
raforkunotkun, sem við þurfum á
að halda i okkar landi með eðli-
legri aukningu raforkunnar frá
ári til árs. Þarna var um að ræða
verkefni, sem við áttum að leysa
og þurftum að leysa.
Það hefur verið bent á það, að
miðað við núverandi verðlag á
oliú, þá munum við eyða milli 2-3
þús. milj. kr. á ári i húsakyndingu
og sé öll húsakynding talin, ekki
aðeins i ibúðarhúsum, þá mun
þetta fara yfir 3000 milj. kr_í
skýrslu SigurðarThoroddsen kem-
ur fram, að hann telur, að miðað
við oliuverð, þegar hann gerir
sina skýrslu, oliuverð, sem húsa-
kyndingin byggir á, 11.50 kr. fyrir
hvern litra af olíu, þá megi
raforka til húsahitunar kosta til
jafns við það verð 2.50 kr. á kw-
stund. Nú kostar olian tii húsa-
kýhdingar ekki 11.50 kr. hver litri,
nú kostar hún 20.20 kr. hver lítri
eða það jafngildir þvi, að það
mætti kaupa raforku á 4.50 kr.
hverja kw-stund og hagnast þó
nokkuð hver einstakur aðili, sem
keypti þá orku. Hér er um gifur-
lega miklar fjárhæðir að ræða,
sem vitanlega liggur fyrir okkur
að reyna að spara.
Það er ekkert um það að villast,
að þjóðhagslega fyrir okkur
Islendinga hefði það verið marg
falt hagstæðara að beina þessari
orku i það verkefni að útrýma
oliunotkuninni til húsakyndingar i
stað þess að selja orkuna á þessu
verði til járnblendiverkmiðjunn-
ar.
Orkusala/ vinnulaun»
skattar og arður
Rétt er að vikja nokkuð að þvi,
hvaða gildi þessi verksmiðja hef-
ur fyrir okkar efnahagsllf al
mennt séð. t grg. frumvarpsins,
er talið, að svonefndar
gjaldeyristekjur af rekstri þess-
arar verksmiðju geti numið i
kringum 10.8 milj. dollara á ári
eða miðað við það gengi, sem
frumvarpið byggir á, i kringum
1200 milj. kr. Og það er gerð grein
fyrir þvi, að það megi i rauninni
skipta þessari fjárhæð á 4 aðalliði
mikið til að jöfnu og þar sé um að
ræða I fyrsta lagi greiðslu fyrir
raforku til verksmiðjunnar, i öðru
lagi sé þar um að ræða greiðslu
verksmiðjunnar fyrir vinnulaun
og greiðslu hennar til skipaféiaga
i flutningsgjöld og greiðslu til
ýmiss konar þjónustuaðila. Og i
þriðja lagi komi svo skattar og
ýmiss konar opinber gjöld og þar
með leiga fyrir höfnina. Og i
fjórða lagi er svo um beinan
hagnað af verksmiðjunni að
ræða. Það má segja, að þarna
geti sem sagt verið um að ræða i
grófum tölum, eins og
frumvarpiö byggir á, greiðslu
fyrir hvern þessara liða i kring-
um 300 milj. kr. eða þar um bil
miðaðvið þæráætlanir sem byggt
BreiðfirðingaheimiLið hf.
Aðalfundur
Breiðfirðingaheimilisins H/F verður
haldinn i Tjarnarbúð þriðjudaginn 29.
april kl. 8.30 e.h. Dagskrá samkvæmt
félagslögum.
Reikningar félagsins (1974) liggja
frammi, hluthöfum til athugunar 10 dög-
um fyrir fund á skrifstofu félagsins i
Breiðfirðingabúð, milli kl. 11—12 f.h.
Stjórnin

Auglýsingasiminn er 17500