Þjóðviljinn - 26.03.1975, Page 13

Miðvikudagur 26. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 13
er á i frumvarpinu. Nú er að min-
um dómi alrangt að tala um það,
að þessi verksmiðja þýði raun-
verulega það fyrir okkar þjóðar-
búskap, að hún leggi i okkar
gjaldeyrissjóð á hverju ári i
kringum 1200 milj. kr. Fyrsti
liðurinn af þessum, sem ég nefndi
var raforkusalan, en við fáum
raunverulega engan gjaldeyri i
okkar kassa fyrir þessa raforku-
sölu. Jú, að visu fáum við þessar
300 milj. kr. eða 285 milj. kr. fyrir
raforkusöluna, en við verðum að
nota alla þá upphæð til þess að
greiða af þvi raforkuverði, sem
skaffar þessa orku. Við fáum ekki
út úr þessum lið gjaldeyri fyrir
okkar almenna búskap. Þessi lið-
ur gengur út og inn.
Þá komum við að lið nr. 2, en'
það er greiðsla fyrir vinnulaun,
fragtir og þjónustugjöld við ýmsa
aðila. Það er alveg rétt, verk-
smiðjan mun greiða þessi vinnu-
laun i gjaldeyri og það er full-
komin gjaldeyrisöflun fyrir okkur
þarna upp á 300-350milj. kr. á ári.
Þetta er nákvæmlega sama að-
staðan eins og við höfum núna við
álverið og i rauninni nákvæmlega
sama aðstaðan og við höfum á
Keflavikurflugvelli.
Getum veitt þeim aðra
og arðbærari vinnu
Það má einnig segja um 3. lið-
inn, sem eru skattgreiðslur og
greiðsla á ýmiss konar opinber-
um gjöldum, en ég leyfi mér að
draga það mjög i efa, að skatt-
greiðslurnar samkvæmt grg.
frumvarpsins muni standast i
raun,enda kemur það strax i ljós,
að þegar okkar Þjóðhagsstofnun
gerir sina skyndiathugun á þess-
um áætlunum, sem liggja fyrir,
þá kemst hún strax að raun um
það, að það verði að lækka þessa
áætlun. Það sé ekki liklegt, að hún
standist, og uppsetningin sé
heldur ekki að öllu leyti rétt.
Arður, sem var 4. liður byggist
lika á þvi, að algert hámarks-
verð, sem orðið hefur á fram-
leiðsíu verksmiðjunnar eða á
þessu járnblendi, haldist. Reynsl-
an sýnir hins vegar, að verð á
járnblendi hefur gert ýmist að
hækka eða lækka. Það fylgir mjög
á eftir verði á járni og stáli, og nú
hefur járn og stál tekið upp á þvi
að lækka verulega i verði. Það
mætti vel segja mér það, að verð
á járnblendi væri jafnvel þegar
lækkað. Allar likur benda til þess,
að það lækki alveg eins og verð á
járni og stáli. Það hefur það jafn-
an áður gert.
Ég tel þvi, að það sé mjög vafa-
samt, að ekki sé meira sagt, að
við höfum það skattgjald og arð
af þessum atvinnurekstri, sem
reiknað hefur verið með, en þó er
það svo, að jafnvel þótt áætlanir
stæðust er hér vitanlega ekki um
neina stórbreytingu fyrir okkar
efnahagslif að ræða og hefur enga
meginþýðingu fyrir okkur. Vildu
menn breyta þessu i eitthvað af
þvi, sem við eigum auðveldast
með að skilja þá er hér ekki um
meiri fjárhæðir að ræða en sem
nemur þvi, að við rekum 3-4 milli-
stóra togara og vinnum aflann úr
þeim sæmilega vel.
Ég held, að aðstaða okkar sé
góð til að veita þessum 115 mönn-
um sem i verksmiðjunni eiga að
vinna aðra vinnu sem mundi i
rauninni skila okkur meira og
væri okkur hagkvæmari.
Byggöastefnan i Ijósi
25 miljaröa
Nei, það er vitanlega mjög
barnalegt aö lita þannig áþær töl-
ur, sem hafa verið lagðar fyrir
okkur varðandi rekstur þessarar
verksmiðju að þær sanni, að hér
sé um einhvern öruggan gróða-
rekstur að ræða. En þessi verk-
smiðja hlýtur þó að hafa hér
býsna mikil áhrif i okkar efna-
hagslifi, þótt hún hafi ekki þau
áhrif að minum dómi, að hún
muni skjóta eitthvað styrkari
stoðum undir okkar efnahagslif
almennt séð. Það fer vitanlega
ekki á milli mála, að þegar byggð
er verksmiðja, sem áætlað er að
kosti 9.4 milljarða kr. i stofn-
kostnaði miðað við gamla gengið
og siðan leiðir sú verksmiðju-
bygging það af sér, að við verðum
að ráðast strax i virkjun
Hrauneyjarfoss eins og allar
áætlanirnar eru miðaðar við og
sú virkjun mun kosta samkvæm^t
áætlunum, lika miðað við gamla
gengið, 10-12 miljarða kr. þegar
sem sagt á að ráðast hér i fram-
Lúðvik Jósepsson
Kaflar úr rœðu
Lúðviks
Jósepssonar við
1. umrœðu um
járnblendiverk-
smiðjuna
í neðri deild
kvæmdir á suðvesturhorni
landsins miðað við núverandi
verðgildi krónunnar, sem nema i
kringum 25 miljörðum kr. þá hef-
ur það talsvert að segja. Ég skil
þvi það mætavel, að þeir, sem nú
vinna mest að þvi að koma þessu
máli i gegn, þeir hafi fundið það,
að þeir mæta nokkurri andstöðu,
m.a. frá þeim þingmönnum sem
eru fulltrúar kjördæma úti á
landi. Þeir eru hreint ekkert
ánægir með þessa sérstöðu
byggðastefnu, sem felst i þessum
ákvörðunum.
Ég held, að þessar stórkostlegu
framkvæmdir komi til með að
hafa mjög örlagarik áhrif i
byggðamálum i landinu og um at-
vinnuþróun i landinu. 1 minum
augum skiptir hér engu máli,þóað
hæstv. rikisstjórn hafi ákveðið
það að auka við fjárráð byggða-
sjóðs 440 miljónum. Eins og allir
sjá þá, er það smápeningur borið
saman við þær fjárhæðir, sem við
erum hér að tala um. Og þær
verða þó enn þá minna virði, þeg-
ar það er svo á næsta leiti, að
rikisstjórnin leggi hér fram
frumvarp um það, að hún megi
skera niður áætlaðar fram-
kvæmdir á fjárlögum um 3500
milj. sem auðvitað verður niður-
skurður fyrst og fremst á fram-
kvæmdum úti á landi.
Hvernig á aö nýta
okkar lánamöguleika?
7600 miljónir kr. hvorki meira
né minna eigum við að fá að láni
vegna verksmiðjunnar og þvi er
bætt við, að við getum auðveld-
lega fengið þetta að láni. Og það
eru til jafnvel hér. i hópi þing-
manna svo trúgjarnir menn, að
þeir segja: Ja, þetta eru mikil lán
að visu, en er þá hægt að ganga
svo frá þessum lánum, að þetta
hafi nú ekki áhrif á abra láns-
möguleika okkar? Og hér sagði
formaður Alþýðuflokksins i um-
ræðunum: Það hafa verið gefnar
yfirlýsingar um það, að þessi
miklu lán veröi nú ekki látin hafa
áhrif á lánsmöguleika okkar á
öðrum sviðum! Hann var nú
greinilega svolitið hikandi að trúa
þessu, en ætlaði þó að trúa þvi að
mér skildist. M.ö.o. þó að við tök-
um lán upp á 500 milj. kr. til þess
að byggja höfn, aukahöfn þarna
uppi i Hvalfirði, þá halda menn,
að það hafi engin áhrif á okkar al-
mennu hafnarframkvæmdir i
landinu, engin áhrif á möguleika
okkar til þess að útvega lán til
annarra hafnarframkvæmda. Og
þó að við förum á alþjóðlegan
peningamarkað og tökum þar lán
upp yfir 7000 milj kr þá halda
menn, að það hafi engin áhrif á
okkar lánamöguleika að öðru
leyti. Þetta er vitanlega hægt að
segja börnum, en ekki þeim,
sem þekkja eitthvað til peninga-
legra mála.
Ég efast að visu ekkert um það,
að þeim i Seðlabankanum mun
takast að útvega þessi erlendu
lán. Þeir geta útvegað þau og ef-
laust meira, af þvi að þeir vilja
koma þessu fyrirtæki upp. En
þegar menn hafa verið að nefna
það hér að undanförnu að taka lán
til þess að hraða hitaveitufram-
kvæmdum eða raforkufram-
kvæmdum, sem gætu stuðlað að
þvi, að við gætum dreift orkunni
til meiri húsahitunar i landinu en
nú er, þá er alltaf borið við
peningaleysi; þá er alltaf þvi
borið við, að það verði erfitt að út-
vega lán. Hér er ekki um það að
ræða, að það sé eitthvað erfiðara
að útvega lán til slikra fram-
kvæmda heldur en til þessarar
verksmiðjubyggingar, heldur er
aðeins spurningin um það, hvort
menn vilja frekar ráðast i það að
hita upp hús sin i landinu með
raforku og jarðvarma eða leggja
peninginn i það að byggja járn-
blendiverksmiðju.
StefnaYi i
þróun atvinnumála.
En i sambandi við þessa verk-
smiðjubyggingu, þá hljóta menn
að leiða hugann að þvi, hvert við
raunverulega stefnum i þróun
okkar atvinnumála. Stefnum við
að þvi að koma upp mörgum stór-
iðjufyrirtækjum i landinu? Stefn-
um við að þvi, eins og t.d. hefur
komiðfram iumræðum á Alþingi,
að byggð yrði td á Reyðarfirði á
Austurlandi ein álverksmiðja á
borð við þá, sem nú er rekin i
Straumsvlk? Hún þarf yfir 500
menn i vinnu. Ég spyr, hvaða fólk
á Austurlandi á að taka að sér
vinnu i þessari verksmiðju? Það
er enginn möguleiki til að fá
vinnuafl i þessa verksmiðju þar,
án þess að taka þá þetta vinnuafl
frá þeim landbúnaðarrekstri,
sem þar er nú eða frá þeim
sjávarútvegi, sem þar er rekinn
nú. Það er auðvitað til sú leið að
flytja menn annars staðar frá
austur þar til þess að vinna við
þessa verksmiðju. En hvaðan á
að flytja þá? Á t.d. að flytja þá úr
Rangárvallasýslu? Ég hygg, að
einhver mundi neita þvi. Á að
flytja þá frá einhverjum öðrum
stað? Það væri fróðlegt að vita,
hvaðan á að flytja þá.
Nei, hér er um þá spurningu að
ræða, hvert stefnum við i okkar
atvinnuþróun, eigum við að koma
upp mörgum sllkum stóriðju-
fyrirtækjum? Er það markmiöið,
að okkar vinnuafl eigi að starfa i
slikum verksmiðjum eða eigum
við að beita okkar vinnuafli að
öðrum störfum? Og þá kemur
lika sú spurning, eru þessi önnur
störf til? Eru þau til? Ja, i þeim
efnum vildi ég m.a. minnast á
það, við höfum öll barist hart
fyrir þvi, aö islendingar fengju
full einkayfirráð yfir öllum fiski-
miðunum i kringum landið. Og
við vonum, að það verði stutt eftir
þvi að biða ab við fáum fullkom-
inn yfirráðarétt yfir þessum auð
lindum. Opinberar skýrslur sem
liggja fyrir um fiskafla þann, sem
tekinn hefur verið á Islandsmið-
um um langan tima, við höfum
skýrslur i meira en 20 ár, þær
sýna það, að t.d. bolfiskaflinn,
sem tekinn hefur verið á íslands-
miðum, hefur verið á milli
700—800 þús. tonn að meðaltali á
ári. Við Islendingar höfum hins
vegar ekki tekið nema á milli
300—400 þús. tonn eða helming af
þessum afla. Hvað er meiningin
að gera, þegar við erum búnir að
fá undir okkar yfirráð þessar
miklu auðlindir? Er ekki mein-
ingin að nýta þessar auðlindir
eða eigum við kannske að selja
þær á leigu? — virkja þær á
þennan sama hátt, eins og menn
ræða nú um vatnsorkuna? Ég
efast ekkert um það, að þótt við
beitum allri þeirri tækni sem við
þekkjum til nú, þá standa slik
verkefni fyrir okkur varðandi okk
ar sjávarútveg á komandi árum
og áratugum, að við þurfum, ekki
aðeins i sambandi við veiðarnar,
heldur fyrst og fremst við úr-
vinnsluna og öll þau störf, sem
tengjast okkar fiskiðnaði, á mikl-
um mun fleiri mönnum að halda
til þess að nýta þessa auðlind en
við höfum við þessi störf i dag,
miklum mun fleiri. Hér er um
gifurlega stórt verkefni að ræða.
Spurningin ersú, ætlum við okkur
að vinna að þessu verkefni eða
ætlum við að hverfa frá þvi að
gerast verksmiðjukallar hjá út-
lendingum ?
Spurningin er auðvitað einnig
samskonar varðandi okkar land-
búnað og okkar almenna iðnað.
Árinni kennir
illur ræöari.
Ég hef lýst minni afstöðu til
þessa frumvarps, ég er þvi alger-
lega andvigur. Ég hef skýrt hér
frá þvi áður i umræðum, að ég
var málinu i rauninni alltaf and-
vigur lika á meðan ég var I fyrri
rikisstjórn. Ég dró enga dul á það
við samráðherra mina, né heldur
þá samninganefnd, sem fjallaði
um þessi mál, aö ég væri andvig
ur samningagerð af þessu tagi og
teldi,að við ættum að standa öðru
visi að okkar raforkusölumáluni
en á þann hátt. En ég óttast álveg
sérstaklega þá stefnu, sem ég
þykist sjá og heyra hjá núverandi
hæstv. iðnaðarráðherra og núver
andi rikisstjórn varðandi þessi
stóriðjumál. Það er auðvitað ekki
búið ab samþykkja þetta frum-
varp um járnblendiverksmiðjuna
i Hvalfirði, en strax er farið að
skrifa um það, að stækka hana
eða byggja aðra. Og það er farið
að ræða um stækkun á álverinu i
Straumsvik og auk þess er svo
farið að ræða um ýmsar stór
virkjanir, sem eiga að byggjast á
erlendri stóriðju.
Það er sérstaklega þessi
stefna.sem ég óttast. Mér sýnist,
að hún muni leiða til þess að at-
vinnulif okkar islendinga ger-
breytist, ef eftir þessari stefnu
verður farið, það gerbreytist á
stuttum tima og við verðum efna-
hagslega háðir erlendum auð-
hringum. Ég vil ekki trúa þvi, að
þeir, sem berjast fyrir þessari
stefnu, séu annarrar skoðunar en
ég, varðandi það að reyna að
treysta efnahag þjóðarinnar,
heldur vil ég trúa hinu, að þeir
séu I rauninni alveg blindaðir af
oftrú á erlenda stóriðju. Þeir
halda, að hún muni færa okkur
þau verðmæti, sem hún mun ekki
færa okkur, og svo er nú hitt, sem
ég reyndar mátti vita, að margir
þessara manna, sem mest berjast
fyrir þessari nýju stefnu, hafa
alltaf haft harla litla trú á mögu-
leikum okkar gömlu og þjóölegu
atvinnuvega, sem nefndir hafa
verið. Þvi er það, að i hvert skipti,
sem eitthvað hefur bjátað á i okk-
ar efnahagslifi, ef upp hafa komið
einhver vandamál, þá hefur þessi.
nýja stefna venjulega rokið upp.
Þá er sagt að efnahagserfiðleik-
arnir stafi af þvi, að sjávarútveg-
urinn okkar sé svo einhæfur og
fallvaltur, það séu svo miklar
sveiflur i honum, eða þá að öll
ólukkan stafar af landbúnaðin-
um, að það þarf að borga svo
mikið i útflutningsuppbætur eða
eitthvað þess háttar, og þá
hvarflar hugur þessara manna
alltaf að þvi, er ekki ráðið út úr
þessu öllu saman erlend stóriðja?
Eitthvað stabilt, eitthvað, sem
ekki lætur undan. En I þessum
efnum á við hið fornkveðna, ef
svo mætti segja, „árinni kennir
illur ræðari”. Menn hafa verið
fljótir að gripa til þess að kenna
árinni um; ef illa er á haldið, þá er
sjálfsagt að kenna sjávarútvegin-
um um eða landbúnaðinum eða
islenskum iðnaði, en það er
ábýggilegt.að það er hægt að róa
miklu betur en gert er með þess-
ari ár. Það er enginn vafi á þvi, að
vandinn i okkar efnahagsmálum
liggur ekki i þvi, að okkar at-
vinnuvegir geti ekki dugað jafn-
vel einsog erlend stóriðja. Og ég
efast auðvitað ekkert um það, að
raunverulega munu þeir duga
okkur margfalt betur en stóriðja
útlendinganna.
Símaskráin
1975
Afhending simaskrárinnar 1975 hefst
þriðjudaginn 1. april til simnotenda i
Reykjavik. Dagana 1., 2. og 3. april, það er
frá þriðjudegi til föstudags, að föstudegin-
um meðtöldum, verður afgreitt til hand-
hafa simanúmera, sem byrja á einum og
tveim. Dagana 7. til 10. april verður af-
greitt til handhafa simanúmera, sem
byrja á þremur, sjö og átta.
Simaskráin verður afgreidd á Aðalpóst-
húsinu, gengið inn frá Austurstræti, dag-
lega kl. 9-18 nema laugardaginn 5. april kl.
9-12.
í Hafnarfirði verður simaskráin afhent á
simstöðinni við Strandgötu frá þriðjudegi
1. april. Þar verður afgreitt út á númer
sem byrja á fimm.
1 Kópavogi verður simaskráin afhent á
Póstafgreiðslunni, Digranesvegi 9 frá
þriðjudegi 1. april. Þar verður afgreitt út
á simanúmer, sem byrja á tölustafnum
fjórir.
Þeir simnotendur, sem eiga rétt á 10
simskrám eða fleirum, fá skrárnar sendar
heim. Heimsendingin hefst þriðjudaginn
1. april n.k.
í Reykjavik, Kópavogi og Hafnarfirði
verður simaskráin afhent gegn af-
hendingaseðlum, sem póstlagðir voru i
dag til simnotenda.
Athygli simnotenda skal vakin á þvi að
simaskráin 1975 gengur i gildi frá og með
mánudeginum 14. april 1975.
Simnotendur eru vinsamlega beðnir að
eyðileggja gömlu simaskrána frá 1974
vegna fjölda númerabreytinga, sem orðið
hafa frá þvi að hún var gefin út, enda er
hún ekki lengur i gildi.
Simstjórinn i Reykjavik.