Þjóðviljinn - 11.05.1975, Síða 7

1" r *■
. jum
NU eru framundan átök 1. júnf.
Enda þótt því hafi verið lýst yfir
viö undirritun kjarasamninganna
um 4.900 kr. láglaunabætur á
mánuði að fram til 1. júni yrði
hver stund notuð til þess að undir-
búa næsta áfanga átakanna hefur
ekkert gerst hvorki af hálfu
verkalýðssamtakanna eða rikis-
valdsins. Kannski beðið sé eftir
húsvitjun, einskonar boöunardegi
Björns Jónssonar þegar Geir
Hallgrimsson tekur að útbýta
neyslupökkum sinum
En svo mikið er vist að þrátt
fyrir Kolbeinsmálið
og þann sigur sem þá óneitanlega
vannst virðist forusta verkalýös-
samtakanna ekki hafa tekið viö
sér enn. Nú hefði átt að skipu-
leggja baráttu á vinnustöðum til
átaka fram til 1. júni með látlaus-
um fundarhöldum, útsendingu
hvers konar upplýsinga til fjöl-
miöla o.s.frv. Nú hefur Alþýðu-
sambandið hagfræðing og verka-
lýðssamtökin fjölda starfsmanna
og þeir hafa áreiðanlega ekkert
betra að gera en að búa sig undir
átökin sem I hönd fara. Fari hins
vegar svo — sem greinarhöfund
grunar — að ekkert veröi gert
annaö en að taka þátt i harðlokuð-
um viðræðum við atvinnurekend-
ur og rikisstjórn, er ekki mikils á-
rangurs að vænta, hvorki 1. júni
né siðar.
Tvö meginatriði verða að hald-
ast i hendur I stjórnlist verkalýðs-
samtakanna; annars vegar styrk
forysta, hins vegar lifandi hreyf-
ing. Kolbeinsmálið er til marks
um það hvernig hreyfingin er lif-
andi og myndar sjálf eigin for-
ustu. Gleymi hins vegar forustan
hreyfingunni dagar hún uppi sem
nátttröll og getur sig hvergi
hreyft.
Skógurinn og trén
1. mai voru tvær eða þrjár
kröfugöngur. Otifundur verka-
lýössamtakanna fór fram með
næsta hefðbundnum hætti, en það
skiptir engu, heldur er það inni-
haldið, sem úrslitunum ræður. Og
hver einlægur róttækur verka-
lýðssinni gat verið þátttakandi i
körfugöngu og útifundi verka-
lýðsfélaganna með nokkuð sátt-
um huga þessu sinni. Hefur það
stundum verið öðru visi þegar
fasteignasalar og útgerðarmenn
hafa staðið i ræðustól verkalýðs-
ins. Þeir sem héldu til vinstri i átt
til Miðbæjarskólans voru i flest-
um meginatriðum sammála þeim
sem eftir stóðu á Lækjartorgi. En
með þvi að yfirgefa fundinn á
Lækjartorgi var þetta fólk áreið-
anlega fyrst og fremst aö mót-
mæla þeim stofnanasvip sem
kominn er á verkalýðssamtökin
og þvi hvernig forusta þeirra hef-
ur hagað verkafallsátökum að
undanförnu. .Það var um leiö aö
krefjast þess að tekin yrðu upp
önnur vinnubrögð innan verka-
lýössamtakanna, vinnubrögð i
ætt við þau sem verkfallsmenn á
Selfossi beittu.
I áróðri sinum eru ýmsir for-
ustumenn útifundarins við Mið-
bæjarskólann afar neikvæðir i
garö verkalýðssamtakanna og
forustumanna þeirra. En þaö er
mikill barnaskapur ef nokkur
sósialisti lætur sér til hugar koma
að kasta fyrir róða öllu þvi sem á-
unnist hefur á vegum verkalýðs-
samtakanna og innan þeirra ein-
ungis vegna þess að menn hafa
eitt og annað út á forystusveitina
að setja. Menn verða að sjá skóg-
inn fyrir trjánum. Það verður að
hafa I huga að forusta verkalýðs-
samtakanna sem heildar er
hvorki betri né verri en félags-
mennirnir, og Islensku verkalýðs-
samtökin búa við algera sérstöðu
á margan hátt, þó fyrst og fremst
þannig, að innan vébanda þeirra
og i forustu þeirra eru menn úr
öllum flokkum, jafnvel Sjálf-
stæðisflokknum.
Á undanförnum áratugum hafa
handbendi atvinnurekendavalds-
ins hvaö eftir annað reynt aö
hnekkja áhrifum sósialista i
verkalýðsfélögunum. Til þess
hafa verið notaðar margvis-
legustu aðferðir. Ein var sú, er
Ihaldsménn kusu siðasta and-
stæðingaframboð Dagsbrúnar-
stjórnarinnar — við litinn orðstir.
Verkalýðssinnar mega ekki láta
tregðu og fjandskap pólitlskra
andstæðinga sinna sverta mynd
samherjanna svo að enginn
greinarmunur verði gerður á
bandamanni og fjandmanni.
Sunnudagur 11. mai 1975. ÞJÓÐVXLJINN — SIÐA 7
Mörg félög
splundra okkur
Sú gagnrýni sem fram hefur
komið á forustu verkalýðssam-
takanna er að mörgu leyti
réttmæt. Sérstaklega sá þáttur
gagnrýninnar sem snýr að allt of
litlu starfi og alltof litlu lifrænu
sambandi við félagsmenn á
vinnustöðum eða i verkföllum.
Reynslan frá Kolbeinsmálinu á
Selfossi ætti að geta sýnt hverjum
manni hvernig forusta og hreyf-
ing þurfa að haldast i hendur,
hvemig hægt er að vinna sigur I
verkfallsátökum ef samstaðan er
nógu öflug.
Samkvæmt núverandi skipu-
lagi verkalýðssamtakanna eru
verkamenn á sama vinnustað i
mörgum verkalýðsfélögum eftir
þvi hvort þeir hafa lært meira eöa
minna til verksins. Þetta skipulag
er verkalýðssamtökunum fjötur
um fót og þetta skipulag veikir
slagkraft þeirra. I viðtali þvi sem
áður er vitnað til við selfyssing-
ana tvo segir Auðunn Friðriks-
son: ,,Það sá ég lika i þessu verk-
falli okkar, að þeir, sem vinna á
sama vinnustað, þeir eiga að vera
i sama verkalýðsfélagi. Þessi
mörgu sérfélög hafa splundrað
okkur.”
Ummæli Eövarðs
Þetta er afarmikilvægt atriði
og 11. mai-blaði Þjóðviljans gerir
Eðvarð Sigurðsson þessum mál-
um ýtarleg skil. I þessu sama við-
tali minnist Eðvarð á mörg mál,
og meðal annars svarar hann
spurningunni um það er and-
stæðingar Alþýðubandalagsins
hafa að undanförnu reynt að gera
flokkinn tortryggilegan með þvi
að gera mikið úr ágreiningi milli
menntamanna og verkalýðsfor-
ustunnar I Alþýðubandalaginu:
„Eðvarð svaraði: „Þetta er nú
ekki nýtt. Allt frá árdögum
verkalýðshreyfingarinnar hafa
borgaraleg blöð reynt að gera
menntamenn I verkalýðs-
hreyfingunni tortryggilega.
Ihaldið reynir allt til þess að
spilla fyrir og eyðileggja. Það
lætur sig ekki muna um að svi-
virða menntunina I þvi skyni.
Mig minnir að eitthvert blaðið
hafi talað um „hvítflibba-
komma” i þessu sambandi sem
andstæðu við verkalýðinn. Hér
áður voru menn stundum nefndir
stofukommar, og var þá átt við þá
menn sem sitja og tala um fræðin
en sinna litt daglegum verkefnum
flokksins. Þeir menn voru vissu-
lega ekki I háu gengi innan verka-
lýðshreyfingarinnar, né heldur
innan okkar stjórnmálahreyfing-
ar. Svo er heldur ekki nú. Og allt
tal andstæðinga okkar um and-
stæður milli verkalýðsleiðtoga og
menntamanna I Alþýðubandalag-
inu er heilaspuni öfundarmanna
flokks okkar.”
Að standa eftir
á Hlemmi
Þessi ummæli EOvarös
Sigurðssonar um skólafólk og
verkafólk eru rifjuð upp hér i
þessari grein að gefnu tilefni. En
vissulega er nokkur munur á lifs-
reynslu þeirra manna, sem hafa
setið i áratugi i skóla og hinna
sem hafa staðið þar við skamma
hrið af ýmsum ástæðum. En þessi
munur á lifsreynslu gildir einu
þegar komið er að grundvallar-
•atriðunum: Afstöðunni til stétta-
baráttunnar, framleiðslutækj-
anna, sósialismans. Þó að einmitt
þessi mismunur geti komið fram I
þvi að skólafólkiö og yngsta fólkið
vilji ganga eilitið lengri spöl til
vinstri 1. maí, skiptir hitt höfuð-
máli að langstærstan hluta
leiðarinnar voru fylkingarnar
samferða.
Þessi grein er til orðin eftir
reynslu 1. mai. Niðurstaða henn-
ar er i stuttu máli þessi:
Togaraverkfallið á að sýna
okkur hvernig ekki á að heyja
verkfail af háifu verkalýðsfélaga.
Kolbeinsmálið og verkfaliið á Sel-
fossi minnir á gamla baráttuað-
ferð, sem enn er unnt að beita.
Vinnubrögð verkfallsmanna á
Selfossi — einfaldar kröfur, dag-
legir fundir, dagleg upplýsinga-
miðlun til almennings — ættu að
vekja forustuna til umhugsunar.
Það er ekki seinna vænna: eftir
nokkra daga renna út samningar.
Ef við ekki gætum okkar gætum
við orðið eftir á Hlemmi, þegar
stormurinn þýtur og stundin er
komin.
NJORÐUR P. NJARÐVÍK
SKRIFAR:
Afkoma
heimilanna
þolir ekki
atvinnurekendur
Okkur er stundum sagt að
stjórnmál séu list hins fram-
kvæmanlega.Mér hefur dottið i
hug að höfundur þessarar full-
yröingar væri maður ekki mjög
fjarskyldur þeim sem fann upp
málamiölunina. 1 hugtakinu
„hið framkvæmanlega” má
nefnilega sjá far eftir fir-
tommuvarnagla. Hann neglir i
huga fólks að „hið framkvæm-
anlega” takmarkist við það sem
á svokallaðri nútimaislensku er
nefnt „rikjandi aðstæður”. Og i
þvi felst að núverandi aðstæður
séu þau máttarvöld sem
skammti naumlega úr hnefa
svigrúm til breytinga og til-
færslu. Innan „ramma núver-
andi aðstæðna” er „sú kaka
sem til skiptanna er” hverju
sinni. Og þessi innrammaða
kaka er siðan sneidd sundur eft-
ir reglum málamiðlunarinnar.
Kakan sjálf er aldrei dregin i
efa og þaðan af siður ramminn
utan um hana. Enda eru sneið-
arnar i reynd ekkert annað en
tilfærsla á fimmeyringum sem
nú heita að visu krónur. Þegar
upp er staðið er allt kirfilega ó-
breytt sem jafnan fyrr.
Olof Palme kallaði greina-
safn um þjóðfélagsmál „Stjórn-
mál eru vilji”. Sú fullyrðing er I
rauninni gagnstæð hinni fyrri.
Viljinn viðurkennir ekkert
skammtað olnbogarými. Hann
þekkir engin fyrirfram ákveöin
takmörk. Hann spyr einungis
um markmið og stefnir þangaö
ótrauður. Hann býr yfir sann-
færingarkrafti sem hrekkur til
þess aö fátækir bæridur sigri
mesta herveldi heimsins.
Hér hafa verið hentar á lofti
tvær alkunnar fullyrðingar sem
draga fram i dagsljósiö tvö
andstæð viðhorf til stjórnmála,
eðlis þeirra og markmiðs. A er-
lendum málum er þetta stund-
um kallað „realpolitik” og
„ideologia”. Annað dæmiö
snýst um peninga, hitt um
hugsjónir. Þessi tvö and-
stæðu viðhorf skipta mönnum
i rauninni i tvær fylkingar,
þótt stjórnmálaflokkar séu
fleiri. Annars vegar eru
þeir sem vilja viðhalda þvl
rangláta þjóðskipulagi sem við
búum við, ekki vegna þess að
þeir telji þaö réttlátt, heldur af
þvi þeir hafa hagnað af þvi eða
hafa látið blekkjast af áróöri
þeirra sem hafa hagnað af þvi.
Afstaða þeirra er yfirleitt fólgin
i þvi að halda i horfinu þegar
best lætur en skipuleggja ann-
ars eins hægt og flókið undan-
hald og tök eru á. Flestir gera
þeir sér ljóst að framþróun
manneskjunnar verður hvort eð
er ekki stöðvuð með öllu. Þeir
gera sér lfka ljóst, aö sú fram-
þróun er óhallkvæm þeim
sjálfum. Þess vegna er
stjórnmálum breytt úr hug-
sjónum um frelsi og réttlæti
i linnulausa þrætu um tvö
vísitölustig, fljótandi gengi,
eitt og hálft söluskattsstig,
láglaunabætur, bónus fyrir
afköst, orlofshækkun um hálft
prósent, vaxtabreytingu, aukn-
ar niðurgreiðslur, lækkun á
niðurgreiðslum, uppbætur til
kennara fyrir vinnu i matartim-
anum, afnám söluskatts á
nokkrum matvörutegundum,
hækkun álagningar kaup-
manna, svo ekki sé minnst á all-
ar fitutegundir rikisstjórnarinn-
ar i frumvarpinu með langa
nafnið. 1 stuttu máli: allt snýst
um peninga, að hræra i pen-
ingapottinum þangaö til enginn
veit lengur sitt rjúkandi ráð.
Venjulegt launafólk veit varla
hvað það hefur I kaup né heldur
hvað mjólkin kostar eöa ýsan.
En þótt enginn geti með nokkru
móti reiknað þetta dæmalausa
dæmi Islensks efnahagslifs
(-dauða réttara sagt) þá vill nú
samt svo einkennilega til að út-
koman blasir við öllum mönn-
um. Þrátt fyrir alla flækjuna er
niðurstaðan einfaldlega sú að
launafólk kemst ekki af nema
með svo mikilli vinnu að flokka
mætti til þrælahalds. „Afkoma
atvinnuveganna leyfir ekki
launahækkanir,” er þá sagt.
Þessu ætti að snúa við og segja:
Afkoma heimilanna leyfir ekki
atvinnurekendur, og þaðan af
siður rikisstjórn þeirra.
Hins vegar eru þeir sem telja
að stjórnmál snúist um þjóð-
skipulag. Þeir halda þvi fram að
ef „rikjandi aðstæður” leyfa
ekki mannsæmandi lif, þá eigi
einfaldlega að hætta að leggja
þær til grundvallar og byggja i
staðinn þjóöfélag sem tekur mið
af launafólki en ekki forréttind-
um atvinnurekenda sem hagn-
ast á annarra vinnu i skjóli að-
stöðu sinnar. Allir þeir sem að-
hyllast sósialisma i einhverri
mynd hvort sem þeir teljast
sósialdemókratar, vinstri-
sósialistar eða kommúnistar
eru sammála um að rangt sé að
mönnum leyfist aö hagnast á
vinnu annarra á sama hátt og
nýlenduvald sé i eðli sinu rangt.
Hið svokallaða frjálsa framtak
einstaklingsins er i rauninni
ekkert annað en einstaklings-
bundin nýlendustefna.
Hugsunarhátturinn er i grund-
vallaratriðum sá sami: hinn
sterki kúgar og rænir hinn veika
I skjóli máttar og valds. Vinna
launafólks á ekki að skapa auð
handa atvinnurekendum. Sá
auður sem vinnan skapar á að
renna til þeirra sem skapa
hann.
Þessar vangaveltur eru
sprottnar af þeim kröfum sem
bornar voru fram i nafni launa-
fólks 1. mai. Verkalýðshreyf-
ingin var búin að semja við at-
vinnurekendur og rikisstjórn
(að visu aðeins til bráðabirgða)
um smánarbætur handa lág-
launafólki. 1. mai er borin fram
krafa um að rikisstjórn atvinnu-
rekenda viki. Annars vegar
leikur verkalýðshreyfingin
samningaleik við atvinnurek-
endur eftir leikreglum andstæð-
inga sinna. Hún játar i raun meö
samningum sinum vald hinna
„rikjandi aðstæðna”. Hins veg-
ar gerir hún sér ljóst að réttlæt-
ingu mála sinna fær hún aldrei
meðan rikisvaldið er i höndum
atvinnurekenda og þjóna
þeirra. Auðvitað vinnur enginn
tafl þar sem andstæðingurinn
breytir leikreglum jafnharðan i
eigin þágu. Og auðvitað situr
engin rikisstjórn nema verka-
lýðshreyfingin leyfi henni að
sitja. Samtakamáttur launa-
fólks er sterkasta þjóðfélagsafl
sem til "r.Skripaleikurislenskra
stjórnmála er fólginn i þvi aö
hér eru i gildi lög um verðstöðv-
un samtimis þvi sem verðbólg-
an vex um liðlega 50 prósent en
kaup stendur i stað. Hefur svona
grimulaust arörán engin áhrif á
islenskt launafólk? Er hægt að
bjóða islensku verkalýðshreyf-
ingunni hvað sem er?
Það er kominn timi til að is-
lenskt launafólk spyrni við hæl-
um og hætti að láta teyma sig i
bandi islenskrar yfirstéttar.
Það er kominn timi til að is-
lenskt launafólk stingi höfðinu
upp úr allri smáatriðaþrætunni
og líti i staðinn á grundvallar-
atriði islensks þjóðskipulags.
Eftir tæpan mánuð er aftur
runninn upp timi samninga um
kaup og kjör. Ekki bara um
kaup heldur um kaup og kjör. I
þeim samningum ætti islenskt
launafólk að sýna styrk sinn.
Afkoma launafólks er nú slik að
ekki verðúr lengur vikist undan
þeirri spurningu hvort islensk
verkalýðshreyfing ætlar að lúta
valdi atvinnurekenda eða beita
sinu eigin valdi.
Njörður P. Njarðvik