Þjóðviljinn - 17.08.1975, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. ágúst 1975
LÚÐVÍK JÓSEPSSON:
BYGGÐASTEFNAN
Eitt af þvi sem núverandi rikis-
stjórn reyndi að skreyta sig meö,
þegar hún birti stjórnaryfirlýs-
ingu sina við myndun stjómar-
innar var hin svonefnda Byggða-
stefna.
Rikisstjórnin hét þvi, að lögö
skyldi sérstök áhersla á byggða-
stefnu og i þeim efnum var á-
kveðið, að Byggðasjóður skyldi fá
i árlegar tekjur sem næmi 2% af
útgjöldum fjárlaga.
Byggðastefnan, þ.e.a.s. sér-
stakur stuðningur við lands-
byggðina, átti að bæta nokkuð
upp þá harkalegu stefnu, sem
stjórnin annars boðaöi, einkum i
launamálum og i framkvæmda-
málum.
Loforð núverandi stjórnar-
flokka um aukið fjárframlag til
Byggðasjóðs og um áherslu á
byggðastefnu, minnir vissulega á
gamalt st jórnmálabragð
Framsóknarflokksins frá þvi
fyrir allmörgum árum er
Framsókn réði hér öllu I skatta-
og tollamálum. Þá var það eitt
sinn að Framsókn stóð að mikilli
skatta- og tollahækkun, sem að
sjálfsögðu kom fram i mjög
hækkandi verðlagi á nær öllum
sviðum. Þegar Framsóknarfor-
ingjarnir komu þá út i sveitir og
urðu þar að standa fyrir máli sinu
oggefa skýringará öllum þessum
miklu álögum, þá var þeim ærinn
vandi á höndum og urðu að gripa
til sinna snjöllustu útskýringa-
ráða.
Skýringar þeirra voru einfaldar
og ljósar. Þeir játuðu að nýju
álögurnar væru að visu miklar og
þungbærar,en sögðu.aðhafa yrði
það þó i huga, að þeir Fram-
sóknarmenn hefðu komið þvi til
leiðar, að bæði lampaglös og hóf-
fjaðrir væru undanþegnar hinum
nýíu gjöldum og mættu bændur
sannarlega taka það með i reikn-
inginn.
Siðan snerist öll umræðan um
þetta „afrek” Framsóknar-
flokksins, að koma fram þessum
stórmerkilegu undanþágum frá
nýju skattaálögunum.
Á sama hátt er þessu i dag var-
ið með Byggðasjóð og byggða-
stefnuna mitt i öllum þeim ráð-
stöfunum, sem gerðar eru gegn
byggöastefnu, og gegn því fólki,
sem úti á landsbyggðinni býr.
Það vantar að visu ekki, að
nokkru fleiri krónur eigi að renna
I Byggðasjóð nú en áður og að nú
sé allmikill buslugangur I kring-
um allt, sem tengt er við þann
sjóð og ýmis byggðamál. En
krónurnar, sem nú renna i
Byggðasjóð eru minni krónur en
áður runnu þangað og endast verr
til allra verka. Þaðer m.a. afleið-
ing af stefnu rikisstjórnarinnar,
sem hefur á einu ári tvilækkað
gengi krónunnar og stórhækkað
skatta.
Byggðasjóður mun hafa tekjur
á þessu ári, sem nema um
1000—1100 milljónum króna. Til
samanburðar má benda á, að út-
lán Byggðasjóðs voru þessi und-
anfarin ár:
Ariðl971 kr. 234 miljónir
Ariö 1972 . kr. 394 miljónir
Ariö 1973 kr. 500 miljónir
Ariö 1974 kr. 710 miljónir
Þó að heildarútlán Byggðasjóös
verði 1000—1100 miljónir króna á
árinu 1975 jafngildir það ekki
raunverulegri hækkun á
framkvæmdafé, þar sem
framkvæmdakostnaður mun vera
um 60% hærri á þessu ári, en árið
áður.
Byggðamálin
ráðast af stefnunni
í atvinnu-
°g byggðamálum
Stefnan i byggðamálum ræðst
ekki af fjárveitingum Byggða-
sjóðs eingöngu. Hún ræöst fyrst
og fremst af þvi, hver stefnan er
almennt i atvinnu- og efnahags-
málum i landinu.
1 tið vinstri stjórnar var sú
stefna rikjandi, aö leggja höfuö-
áherslu á uppbyggingu atvinnu-
lifsins um allt land.
Þá voru keypt til landsins 50
nýtisku fiskiskip, og þau staðsett i
útgerðarbæjum i öllum lands-
fjórðungum. Það þurfti ákveðna
stefnu i atvinnumálum til þess að
nýir skuttogarar yrðu keyptir til
smærri byggðarlaga á Vestfjörð-
um, Norðurlandi og Austfjörðum.
fyrir slíkri stefnu beitti vinstri
stjórnin sér, öfugt við það, sem
viðreisnarstjórnin hafði gert,
þegar hún ráöstafaöi nýjum tog-
urum eingöngu til stærstu
bæjanna i landinu.
I tið vinstri stjórnarinnar var
einnig gerð sérstök
framkvæmdaáætlun um endur-
byggingu hraðfrystihúsanna i
landinu og stóreflingu annars
fiskiðnaðar. Samkvæmt þeirri
áætlun var ráðist i byggingu
margra nýrra frystihúsa i stað
gjörsamlegra úreltra húsa, en
önnur hús tekin til endurbygg-
inga. Til þessara framkvæmda
var varið miklu fjármagni á okk-
ar mælikvarða. Þessar fram-
kvæmdir hleyptu nýju lifi i mörg
byggðarlög I öllum landshlutum
og þær juku á bjartsýni og
framkvæmdahug á öörum svið-
um. Hér var lika um ákveðna
stefnu að ræða I atvinnumálum
landsbyggðarinnar, — stefnu,
sem kallaði á að fjármagni banka
og stofnlánasjóða væri beint að
þessu uppbyggingarverkefni.
Miklar framkvæmdir á lands-
byggðinni i tið vinstri stjórnar-
innar voru ekki eingöngu á sviði
sjávarútvegsmála. Þær voru lika
I iðnaði, landbúnaði, raforkumál-
um, heilsugæslumálum, hafnar-
málum, skólamálum og vega- og
samgöngumálum. Hér eru nokkr-
ar tölur, sem sýna þróun útlána
fjárfestingarláhasjóða á þessum
árum I miljónum króna:
Stofnlánadeild landbún.
Fiskveiöasjóöur
Iönaöa rsjóöir
Byggingarsjóöur rfkisins
og verkamannabústaöir
Þessar tölur sýna, að stöðugt
var unnið að auknum
framkvæmdum á þessum tima,
einmitt á sviði þeirra mála, sem
mesta þýðingu hafa fyrir lands-
byggðina.
f tið núverandi 'rikisstjómar
ræður hinsvegar allt önnur
stefna.Nú er boðaður samdráttur
framkvæmda, sem mest mun
bitna á landsbyggðinni. Nú eru
framkvæmdir við mörg nýju
frystihúsin, sem i byggingu voru
þvi sem næst stöðvaðar. Skipa-
kaup stöðvuð að mestu, og stór-
lega dregið úr fjárframlögum til
annarra framkvæmda úti á landi.
Lánveitingar til leiguíbúða úti á
landi, sem ákveðnar höföu verið
og fjármagn tryggt til hafa verið
skomar niður. Nokkrum krónum
hærri fjárveiting til Byggðasjóðs
breytir engu um meginstefnuna i
þessum efnum. Byggðasjóður
getur aðeins veitt nokkurn við-
bótarstuðning, þegar um er að
ræða stærri framkvæmdir, — lán
hans og styrkir geta aldrei ráðið
stefnunni sjálfri.
Samdráttar- og
niöurskuröar-
stefnan og áhrifin
á landsbyggðina
Stefna núverandi rikisstjórnar i
efnahagsmálum hefur einkennst
af þvi að knýja fram lækkun á
launum verkafólks, bænda og sjó-
manna, og auk þess af þvi að
draga úr þeim verklegu
framkvæmdum, sem vinstri
stjórnin hafði hafist handa um.
Ráö núverandi rikisstjórnar
gegn þeim vanda, sem við hefur
verið að glima i efnahagsmálum
hafa öll beinst að þvi að draga
saman, að skera niður og að
lækkun launa. Samdrátturinn og
niðurskurðurinn hefur þó ein-
göngu bitnað á verklegum
framkvæmdum og félagslegum
1971 1972 1973 1974
255 371 509 1054
866 1253 1434 1994
353 367 499 780
985 1140 1546 2345
oe menninearlegum málefnum.
Samdráttur hefur hins vegar ekki
átt sér stað i milliliðakerfinu, né i
hinu almenna rekstrarkerfi.
Bönkum og bankaútibúum hef-
ur ekki fækkað. Heildsölum og
kaupahéðnum hefur ekki fækkað.
Oliufélögin eru jafn mörg og áður
og vátryggingafélögin sömuleið-
is. Þannig hefur sá hluti af
þjóðarkökunni, sem rennur til
þessara aðila og annarra milliliða
fremur farið vaxandi en hitt.
Kaupmenn og heildsalar hafa
t.d. fengið að hækka álagningu
sina á sama tima og laun hinna
lægst launuðu hafa lækkað.
Samdráttarstefnan hefur kom-
iö fram i þvi, að Fiskveiðasjóöur
fær minna fjármagn en áður,
miöað við raungildi, að aðrir
stofnlánasjóðir, sem stofnlán
veita til framkvæmda úti á landi,
fá minna starfsfé en áður. Og
niðurskurðurinn á fjárlögum,
sem nú er ákveðinn, og nema á
2000 miljónum króna á þessu ári,
á allur að koma niður á lækkun
útgjalda til mikilvægra verklegra
Framkvæmda, þ.e.:
Skólamála
sjúkrahúsmála
hafnarmála
flugvallamála
og vegamála.
Samkvæmt hinu nýja niður-
skurðarsamkomulagi stjórnar-
flokkanna á að lækka útgjöld fjár-
laga um 276 miljónir króna til
skólamála, 336 miljónir til heilsu-
gæslumála og um 100 miljónir kr.
til hafnarmála og samgöngu-
mála. Auk þess á svo að stöðva
framkvæmdir I ár i þessum sömu
greinum, sem nemur um 500
miljónum króna með þvi að veita
ekki leyfi til framkvæmdanna.
Hin nýja byggðastefna á nú að
koma fram I þvi, að lækka áður
samþykktar fjárveitingar til
staða eins og:
Djúpavogs
Borgarfjarðar eystri
Skagastrandar
Siglufjarðar
Bildudals
Vopnafjarðar
Þingeyrar
Patreksf jarðar
Egilsstaða
og Raufarhafnar — svo nokkur
dæmi séu tekin.
Hin nýja stefna I byggðamálum
er sem sagt sú, að fjárveitingar
til slíkra staða hafa verið of mikl-
ar og <að þær verði að lækka til
þess að unnt sé að bjarga við f jár-
hag rikissjóðs.
Stóriðjustefnan
Og til viðbótar við launalækkun
verkafólks, sjómanna og bænda,
og niðurskurð verklegra
framkvæmda, bætist svo stór-
iðjustefna stjórnarinnar.
Nú eru boðaðar framkvæmdir á
Keflavikurflugvelli, sem nema
7—8 miljörðum króna. Járn-
blendiverksm iðjan i Hvalfirði
mun kosta um 10 miljarða og höfn
og vegir, sem henni heyra til um
7—800 miljónir kr. Nýtt orkuver
við Hrauneyjarfoss, sem ákveðið
er að ráðast I, vegna raforkusöl-
unnar til járnblendiverksmiðj-
unnar mun kosta um 15 miljarða
króna. Þessar framkvæmdir eiga
að hafa forgang, að dómi
stjórnarinnar og til þeirra er sagt
auövelt að útvega lán. En hins
vegar á að draga stórlega úr
framkvæmdum við uppbyggingu
fiskiðnaðarins, „vegna fjár-
skorts”, og skera niður hafnar-
framkvæmdir annars staðar en i
Hvalfirði, og spara verður i
skólamálum, samgöngumálum
og i byggingu heilsugæslustöðva
úti á landi.
Stóriöjustefna rikisstjórnarinn-
ar er andstæð byggðastefnu. Stór-
iðjufyrirtæki i samvinnu við út-
lendinga verða aldrei nema i fá-
um stöðum, og eflaust verða þau
nær öll á suðvesturhorni landsins.
★
Byggöastefna rikisstjórnarinn-
ar — sú stefna, að leggja fram
nokkrar léttvægar gengisfellinga
krónui- i Byggðasjóð — jafnhliða
stdriðjustefnunni og jafnhliða
samdráttar- og niðurskurðar-
stefnunni, er af sama toga og
undanþágurnar á sinum tima hjá
Framsókn á lampaglösum og hóf-
fjöðrum frá nýjum drepþungum
skattaálögum.
Nokkrar viðbótarkrónur i
Byggðasjóð eru til að sýnast — til
að leiða athyglina frá þvi sem er
að gerast i þróun atvinnu- og
byggðamála I landinu.
A árum vinstristjórnarinnar átti sér staft mikil uppbygging i hraftfrystiiftnaftinum um allt land. Myndin er úr vinnslusal frystihússins f Nes-
kaupstaft.