Þjóðviljinn - 23.08.1975, Blaðsíða 9

Laugardagur 23. ágúst 1975 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
<
Frásögn Jans Stage9 fréttamanns danska blaðsins Information, af
andkommúniskum óspektum í Braga í Norður-Portúgal
BRAGA 11. ágúst. — ,,Viö
berjumst fyrir friði og sam-
ræmi,” stendur á borða, sem
mannfjöldinn ber ásamt
portúgölskum fánum cftir götum
Braga á leiðinni tii þess að hylla
erkibiskupinn. Þetta er siðdegis á
sunnudegi, o.g þessi norður-
portúgalska borg, scm litið er á
sem eitt af höfuðvígjum kaþólsk-
unnar, bergmálar af sálmasöng
og inn á milli af hrópum. Meðal
annars cr kallað: „Sameinuð
kirkja er ósigrandi.”
Einnig heyrist hrópað: „Við
segjum nei við kommúnisman-
um.” Og þegar á að giska um
25.000 manns safnast saman fyrir
framan dómkirkjuna, bergmálar
i klukkuturnunum hrópið: „Fólk-
ið er með biskupunum!” Erki-
biskuðinn, Don Antonio Monteiro
de Castro Zavier, gengur hæ-
verskt fram og lætur kyssa á hönd
sér. Svo hverfur hann aftur inn i
skuggasæl inni kirkjunnar.
Hún átti viö kommúnista
Mannfjöldinn hrópar sig hásan:
„Lifi Portúgal!” Dona Maria
Isabel Gentil talar af hálfu kristi-
legra kvenna, og karlmaður i
1 Famalicao I Norður-Portúgal hafa óeirðir blossað upp öðru hvoru og eina vikuna var efnt til aðgerða gegn kommúnistum á hverju kvöldi. Hér
sést þegar kommúnistamótmælendur velta bll, fyrir utan aðalstöðvar kommúnista I bænum, og gera árás á þær.
„...ekki fyrr en síðasti komm-
únistinn hefur verið drepinn”
svartri skyrtu stjórnar talkórn-
um. Dona Gentil leggur áherslu á
að þeir, sem hvorki hugsa eða
starfa sem portúgalar, geti
naumast gert kröfu til að kallast
portúgalar. Velklædd hjón snúa
sér að blaðamönnunum og
upplýsa þá um, að hér sé auðvitað
átt við kommúnistana, sem séu
nú staddir i aðalbækistöðvum sin-
um á Campo da Vinha-torgi, en
þangað er aðeins fárra minútna
gangur frá dómkirkjunni.
Ræðurnar fyrir . framan
dómkirkjuna virðast engan enda
ætla að taka, en fyrir framan
flokkshús kommúnista er kyrrt.
Þetta er tveggja hæða hús með
löngum, mjóum svölum, og þar
blakta portúgalski fáninn og
rauði flokksfáninn hlið við við
hlið. „Phrtido Comunista
Portugues” stendur með gulum
bókstöfum á skilti, sem hangir á
svalagrindinni. Hamarinn og
sigðin eru þar lika. Aðaldyrnar
eru lokaðar, en háu gluggarnir á
neðri hæðinni standa opnir, og á
svölunum standa nokkrir ungir
menn, sem reykja sigarettur,
taka myndir og heilsa öðru hvoru
með krepptum hnefa.
Svo koma strætisvagnarnir frá
miðborginni. Mótmælafundinum
er lokið. Borðinn með letrinu um
„frið og samræmi” hefur verið
vafinn saman. A torginu fyrir
framan flokkshúsið hafa rúmlega
hundrað manns safnast saman.
„Það ætti að drepa þá”, segir
miðaldra maður likt og prófandi
við þá, sem standa kringum hann,
og bendir upp á svalirnar. Og allt
i einu flýgur fyrsti steinninn i átt-
ina að gluggunum, en erfitt er að
sjá hvaðan hann kemur. Komm-
únistarnir hverfa af svölunum, og
grjóthriðin bylur á skiltinu með
flokksheitinu. Gler heyrist
brotna, og það hljóð verkar hvetj-
andi á náunga með ökuhjálm,
sem tekur sig nú út úr hópnum.
Hann æðir að aðaldyrunum og
reynir að sparka þeim opnum.
Annar fylgir honum fast eftir og
hefur að vopni umferðarskilti,
sem hann vegur með eins og
stórri öxi að gluggunum á neðri
hæðinni.
Manndráps-
stemmning
Eftir tiu minútur er þar engin
rúða óbrotin, en nú hefur múgur-
inn komið auga á þrjár eða fjórar
Óeirðaseggir reyna aö brjóta upp
dyrnar á flokkshúsi
Kommúnistafloks Portúgals i
Braga. MeÐal þeirra sést maö-
urinn meö hvita hjálminn, sem
talað eru um I frásögninni.
manneskjur á torginu, og eru þær
greinilega taldar vera kommún-
istar. bær eru hraktar upp að
múrvegg hinumegin torgsins.
Rykmökkur stigur upp þar sem
átökin eru. bað liggur mann-
drápsstemmning i loftinu. Steinar
og hnefar bylja á andlitum fórn-
arlambanna. Þau eru hrædd, og
blóðið rennur niður kinnar þeirra.
Gráklæddur lögregluþjónn reynir
að kalla á liðsauka. Hann kallar
inn i labb-rabb-tækið sitt, en úr
þvi heyrist aðeins óskiljanlegt
svar.
brir aðrir lögregluþjónar —
þeir eru aðeins fjórir alls á torg-
inu — koma illa leiknum komm-
únistunum inn i sjúkrabil, og þá
snýr mannfjöldinn aftur reiði
sinni að húsinu. Hurðin i aðaldyr-
unum er brotin inn með sparki, og
gluggakarmarnir eru einnig
brotnir inn. Innan við brotnar
rúðurnar á neðri hæð er kallað i
hátalara: „bið lofuðuð að þetta
yröi friðsamlegur mótmælafund-
ur. Látið ekki fáeina fasista espa
ykkur upp”.
,,Þetta er sjúkt fólk"
En mannfjöldinn hefur engan
áhuga á rökræðum, hann vill sjá
blóð. A öllu Campo da Vinha eru
ekki yfir þrjú eða fjögur þúsund
manhs. Af þeim eru það aðeins
um tvö hundruð, sem hamast að
húsinu rheð stokkum og steinum.
Um fimmtiu ameriskir og
evrópskir blaðamenn fylgjast
með hverju smáatriði i gerðum
þeirra. Um tvö hundruð metra
spöl frá standa tveir læknar og
virða fyrir sér athafnir óeirða-
seggjanna. ,,t dag fréttir allur
heimurinn þessa svivirðu”, segir
annar þeirra beisklega. „Þetta er
sjúkt fólk, sem ekki hefur neina
eirð i sinum beinum fyrr en sið-
asti kommúnistinn hefur verið
drepinn”, bætir hinn við.
Hinumegin við torgið er aðal-
stöð lögregluhermannanna i
borginni. Þaðan fylgjast lög-
regluhermennirnir af stökustu ró
með eyðileggingarstarfinu. Það
eru alltaf sömu tiu til fimmtSn
mennirnir, sem reyna að brjótast
inn á neöri hæðina. Tveir reyna
stöðugt að klifrast upp á svalirnar
og hjálpast að við það. Arásar-
takmark þeirra er greinilega
rauði fáninn þar uppi. Að lokum
tekst það. Það er klappað og
hrópað til heiðurs þessum tveim-
ur hetjum, en aðeins annar þeirra
er heppinn — sá sem nær i rauða
fánann. Hinn verður að láta sér
nægja portúgalska fánann.
Mannfjöldinn mótmælir:
Portúgalska fánann má hann ekki
rifa niður. Maðurinn verður
greinilega fyrir vonbrigðum, eftir
alla fyrirhöfnina við að komast
upp á svalirnar, en hann verður
að gera sig ánægðan með að horfa
á, þegar félagi hans rifur rauða
fánann i tætlur.
Hermenn á vettvang
Fréttamennirnir eru önnum
kafnir við að ljósmynda þennan
þátt úr sögu Portúgals og taka
hann upp á segulbönd. NBC-
mennirnir eru i sjöunda himni, áf
þvi að ABC-hópurinn er farinn frá
Braga fyrir mörgum klukku-
stundum og BBC hefur lika misst
afþéssu. „Við fáum myndirnar”,
segir NBC-ljósmyndarinn sigri
hrósandi.
Fjórir lögregluhermenn hafa
nú tekið sér stöðu i dyrunum, en
þeir gera ekkert að ráði til að
hindra athafnamennina i þvi að
brjótast inn á neðri hæðina. Einn
sérstaklega einbeittur baráttu-
maður kastar af sér vatni inni i
forstofunni, kemur siðan aftur út
og lætur bera mikið á þegar hann
hneppir buxnaklaufinni.
Fáum minútum siðar er skoti
hleypt af inni i húsinu. Maður er
borinn burt og það blæðir úr hon-
um. Út um glugga á hliðarbygg-
ingu er veiðibyssu stungið út um
glugga og visar hlaupið upp.
Tveimur skotum i viðbót er
hleypt af og verða þau til þess að
mannfjöldinn hörfar undan um
fimmtiu metra. Kommúnistarnir
hafa búist til varnar á neðri hæð-
inni. „Þeir eru þrettán inni”,
hrópar einn úr hópnum, sem sæk-
ir að húsinu. „Hengið þá”, kallar
annar.
Arásarmennirnir virðast i þann
veginn að hverfa frá, þegar allt i
einu koma á vettvang nokkrir
tugir ungra hermanna frá her-
búðum stórskotaliðsins fyrir utan
Braga. Þá er áftur farið að kasta
gj-jóti. „Morðingi”, hrópar sá
með hvita ökuhjálminn, hann er
greinilega yfirmáta mikill at-
hafnamaður. Hermennirnir virð-
ast ekki vita, hvað þeir eigi af sér
að gera. „Hversvegna komuð þið
ekki fyrr en nú?” spyr breskur
blaðamaður þann, sem virðist
vera fyrirliöinn. „Hvaðan úr
fjandanum hefðum við átt að
frétta þetta”, hrópar liðsforing-
inn reiður og beiskur. „Svona er
það alltaf. Þetta er þeim i Lissa-
bon að kenna. Við þessar kring-
umstæður verðum við að búa.
Hvað ætti ég að geta gert?”
COPCON kemur
Svo steypist ungur hermaður
um koll, götusteinn hefur hæft
hann. Vopn hans fellur i götuna
glamrandi. Fyrst i stað kemur
enginn honum til aðstoðar. og
þegar þrir blaðamenn og tveir
drengir bera hann loksins á brott,
grætur hann og starir undrandi á
blóðugar hendur sinar.
Nú er orðið dimmt. V itaskuld er
reynt að kveikja i þvi af húsinu
utanverðu, sem er úr tré. Mót-
mælamennirnir fara allra sinna
ferða fyrir hermönnunum.
Eftir fjórar klukkustundir
koma firnmtiu landgönguliðar úr
COPCON. öryggisliði stjórnar-
innar, inn á Campa da Vinha.
Gelt i vélskammbyssum berst að-
varandi gegnum næturloftið.
Landgönguliðarnir eru með þrjá
brynvagna með sér, og á aðeins
einni minútu reka þeir bæði mót-
mælamenn og áhorfendur burt af
torginu.
Kona reynir grátandi að fá
mann sinn til að koma nú heim.
Hópur sjónvarpsmanna er enn
á torginu og hús kommúnistanna
er baðað i ljósunum frá þeim. Og
ennþá er á svölunum skiltið með
„Partido Comunista Portugues”.
Á gangstéttinni fyrir framan
húsið er ruðningur af götustein-
um og brotnum spýtum.
»/Þar fór fólkið"
„Herinn getur ekki haft mikinn
áhuga á að sýna samúð sina með
kommúnistum”, segir blaðamað-
ur nokkur skömmu seinna inni á
'bar. „1 gær gerðist þetta i Fama-
licao, i dag i Braga. og hver veit
hvar það verður á morgun. 1
hverri einustu borg og hverjum
einasta bæ hér norður frá eru
flokkshús kommúnista og komm-
únistar i þeim — eða nornir. gæti
maður lika sagt. Og hvað gera
menn viö nornir?” spyr hann og
biður ekki svars.
Mótmælamaðurinn með hvita
ökuhjálminn kemur inn og tekúr
sér stöðu við barborðið. Hann fær
öl og veitingamaðurinn lætur i
ljós aðdáun sina á honum meb þvi
að klappa honum á öxiina. Litlu
siðar setur hann ölflöskuna frá
sér tóma og gengur út, ánægður
og öruggur með sig.
Það glampar sem snöggvast á
hvita hjálminn hans i myrkrinu
úti á torginu. Svo er hann horfinn.
..Þar fór fólkið”, segir ljös-
mvndari nokkur þreytulega og
tekur saman græjur sinar.
A mánudagsmorguninn er eng-
inn á verði við flokkshúsið. Um
miðdegisbilið leggja um tvö
hundruð mótmælamenn eld i það.
Klukkustund siöar springa þar
inni vopn og skotfæri, sem aldrei
munu koma kommúnistunum að
notum. Þakið hrynur. Reykurinn
grúfist yfir Campo da Vinha. Hef-
ur fólkið látið i ljós vilja sinn?