Þjóðviljinn - 02.11.1975, Side 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 2. nóvember 1975.
§NÍELS HAFSTEIN
SKRIFAR
UM MYNDLIST
Einar
Hákonarson
r
Það er ekki sjaldan sem ég hefi
óskað þess heitt að eiga aðgang
að yfirgripsmiklu heimildasafni
islenskrar myndlistar, þar sem
saman væri safnaö úrklippum úr
dagblöðum og timaritum, upp-
tökum sjónvarps og útvarps og
litmyndum af myndlistarsýning-
um, fyrirkomið eftir nákvvæmri
spjaldskrá og þægilegt i meðför-
um. Viðtöl, tilkynningar, gagn-
rýni og greinar er varða mynd-
list eru auðvitað til i samantekt
einstaklinga og stofnana eins og
t.d. Myndlistarskólans i Reykja-
vik, en söfn i eigu einstaklinga
eru oftast lituð persónulegum
smekk og ná alls ekki yfir alla
þætti málsins. En þessu til viðbót-
ar vantar myndarlegt bókasafn,
er auk aðkeyptra myndlistarbóka
hefði eintök af ritgerðum starfs-
hópa, álitsgerðir, lög og reglur,
félagaskrár o.þ.h. Og ekki sist
væri fengur i ef einhver listfræð-
ingurinn skráði sögu islenskrar
myndlistar þaðan sem frá var
horfið i samantekt Björns Th.
Björnssonar.
Þvi minnist ég á þetta hér, að
umfjöllun á verkum einstakra
listamanna hlýtur að nokkru leyti
að skoðast i ljósi þess sem á und-
an er gengið, handhægar heimild-
ir er sýndu þróun hans og jafn-
framt stöðu innan markaðssvæð-
isins, ásamt útskýringum lista-
mannsins á kúnst sinni á hverjum
tima, allt þetta hjálpaði til við
fyllri gagnrýni. En þangað til
þetta safn kemst upp verður per-
sónulegt mat eins manns á list
annars nokkurs konar samtin-
ingur minninga og það sem lið-
andi stund sýnir.
Það sem mér þykir einna at-
hyglisverðast við þróun mynd-
listarmála hérlendis er hversu
áhrif skóla hafa haft mikil áhrif,
réttara sagt áhrif einstakra
manna sem móta og stjórna námi
skólanemendanna. Erlendis eru
skólarnir margir, og innbyrðis
uppbygging þeirra mismunandi
eftir þvi hverjir kenna, hvaða
stofnun þeir eru háðir eða hvort
þeir eru frjálslyndir i þeim mál-
um og halda ekki einni stefnu
fram á kostnað annarra. A ts-
landi hafa aðallega tveir skólar
tekið nemendur, annar þeirra á
námskeið i teikningu, málun og
myndmótun o.fl. en hinn verið
fullur dagskóli og útskrifað menn
úr deildum.
Vera min i Myndlista- og hand-
iðaskóla tslands hefur oft orðið
mér umhugsunarefni, sérstak-
lega undraði mig hin fastnjörv-
aða stefna einstakra kennara
gagnvart nýjungum i myndlist,
þessum mönnum var þróunin lok-
uð bók, og þau gildi sem nýjar
liststefnur báru með sér fengu
ekki náð fyrir augum þeirra, að-
eins skyld' byggt á grundvallar-
reglum og gömlum kennsluhátt-
um. Uppeidisaðferðin var sú að
samsama nemandann listmati
kennarans og festa hann á þvi
plani sem honum hentaði. Ég held
að þessi afstaða hafi að nokkru
leyti verið ómeðvituð og eðlileg,
einkum vegna þess að engin til-
raun var gerð af yngri mönnum,
t.d. SOM hópnum, til þess að hafa
áhrif á uppeldið. Ágætur mynd-
listarunnandi sagði við mig um
daginn, er við ræddum þessi mál,
að Myndlista- og handiðaskólinn
hefði heilaþvegið 90% af nemend-
um sinum frá þvi hann mundi eft-
irsér. Nú skal ég ekkert um þetta
segja, en orð mannsins urðu þess
valdandi að ég tók saman hve
margir þeir útskrifaðir nemendur
væru sem nú fást við nútima-
myndlist, útkoman var sú að eng-
inn nemandi komst á þann lista
fyrir árið 1973: Hvers vegna?
Ef einhver i SÚM hópnum
stundaðí nám i MHf þá forðaði
hann sér i burtu og andaði að sér
ferskara lofti, t.d. áhrifum frá
Diter Rot o.fl.
Þegar Poplistin ruddi sér braut
fyrir mörgum árum, þá sögðu
uppeldisfræðingarnir nei, nei!
Þorlákur R. Haldorsen í
Keflavík meö sýningu
i gær, l. nóvember,opnaði Þorlákur K. Haldorsen listmálari sýningu
á verkum sintim i Iðnaðarmannasalnum. Tjarnargötu 3 i Keflavik.
Þorlákur hefur áður haldið 15 einkasýningar siðan liann lauk mynd-
listarnámi i Osló. Að þessu sinni sýnir hann 34 oliumáiverk og 15 pastel-
myndir og teikningar.—Sýning Þorláks R. Haldorsen verður opin til 9.
november kl. Hí—22 daglega.
—ÞH
ÍllsÍl

Einar llákonarson við eitt verka sinna
Þegar Conceptualisminn bankaði
á dyrnar hjá þeim þá var söngur-
inn nei, nei! En siðan hefur þetta
breyst, úrslitaáhrifin hafði mót-
mælasýning nokkurra nemenda i
janúar 1974. Viðbrögðin voru
hlægileg: En elskurnar minar,
þetta hefur allt verið gert áður!
Af hverju erið þið að þessari vit-
leysu? (En á sama tima máluðu
aumingja mennirnir sömu mynd-
ina i hundraðasta, ef ekki þúsund-
asta skiptið, myndina sem Mat-
isse málaði og myndina sem As-
ger Jorn málaði, eða þá myndina
sem islenskir listmálarar hafa
verið að stæla hverjir hjá öðrum
siðasta aldarfjórðunginn).
Þessi langi formáli þykir
kannski undarlegur inngangur að
gagnrýni á verkum eins kunnasta
listamanns þjóðarinnar? Er hann
ekki margverðlaunaður á erlend-
um vettvangi, kominn á rikis-
spenann, hafinn yfir allan efa?
Einar Hákonarson stundaði
nám i MHt, og gekk þar undir
þjáningarlausa aðgerð kennara-
liðsins, tileinkaði sér alla þá
tækni sem frábærir handverka-
menn geta i té látið, og skilningur
og útlistun þeirra á listum sam-
timans varð honum vegarnesti,
fram á þennan dag. Framhalds-
nám hans erlendis hefur hér litlu
um breytt, iðukast viðburðanna
úti i heimi, upplýsingamiðlunin
og fjölbreytnin, virðist ekki hafa
snert hann að ráði, þó má finna
áhrif frá þess tima nýjasta
straumi i verkum hans, Poplist-
inni, en framsagnarmáti hans og
myndmál hefur ánetjast jafn ó -
likum stilum og Baconsurreal-
isma og Abstrakt, sem i saman-
tekt verði allundarlegur tilbún-
ingur: persónulegur still.
Einar Hákonarson hefur að
minu mati valið sér ákaflega tak-
markað starfssvið, þægilega hillu
i lifinu, hann er i engum tengslum
við lifið i listinni, leikur hans með
lit og form er orðinn tilbreyt-
ingariaus framleiðsla á sömu
myndinni, hann gefur sér á-
kveðna formúlu: kassi, maður,
uppfylling, andstæðir litir og
glansandi áferð. Og þessi formúla
er einmitt það sem passar fyrir
hálfvelgjuþjóðfélagið Island,
þrætubókarþjóðina, það er um að
gera að troða marvaðann.
Einar Hákonarson er gott dæmi
um listamann sem soðinn hefur
verið niður, tjóðraður við hefðina
og patentlausnina, — en i hans
stað má alveg eins taka hvern
sem er af þessum oliumálurum
og negla hann uppað vegg, ef ein-
hver munur er á útfærslunni þá
heimfærist hann aðeins á per-
sónulegan stil, allt hitt er sameig-
inlegt og samhangandi: afstöðu-
leysið, kjarkleysið og dýrkunin á
þvi sem á undan er gengið.
Einhver maður fagnaði því op-
inberlega að Einar Hákonarson
skyldi vera farinn að mála litlar
myndir. Ég fyrir mitt leyti tek
undir þau orð og óska listamann-
inum til hamingju meðþá ákvörð
un, vonandi heldur hann enn
lengra i þeirri viðleitni sinni.
ÁgÚSt
Agúst Petersen var tæplega
fimmtugur er hann opnaði sina
fyrstu einkasýningu 1958, i
Sýningarsalnum, Hverfisgötu
8—10, og er það nánast einsdæmi
að maður á þeim aldri kveðji sér
hljóðs i einhverri listgrein. Tveir
áratugir voru þá liðnir siðan hann
aflaði sér menntunar i teikningu
hjá Birni Björnssyni listmálara
og gullsmið.
„Um nokkurt skeið var nafn
Agústs tengt fristundalist, en eftir
sýningu hans i Bogasal haustið
1967 mun flestum sem sáu þá
sýningu hafa orðið ljóst, að hér
var sá að starfi, sem málaði af
innlifun og þörf, og þvi væri hann
verður fyllstu athygli sem slikur.
A þeim 8árum sem liðin eru siðan
hefur Ágúst stöðugt sótt á bratt-
ann sem málari, og þær myndir
sem hann hefur málað á allra
siðustu árum eru vafalitið það at-
hyglisverðasta frá hans hendi.”
Við fyrstu sýn eru áhrif Jó-
hanns Briem þau áhrif sem mest
áberandi eru, en svo vel er unnið
úr þeim að óþarft er að tiunda það
frekar, Agúst Petersen hefur
ræktað og þroskað myndmál sitt
og aukið það nýjum blæbrigðum,
engin stöðnun er sýniieg, hið
barnslega i fari listamannsins og
sifelld undrun gagnvart
sköpunarverkinu, náttúrunni,
hefur auðgað listhans svo allir fái
notið. Litaskalinn er yfirvegaður,
dempaður, en þó fuliur af and-
stæðuverkunum, aldrei of daufur.
Formin eru ýmist leyst upp á flet-
inum, eins og jakkaermi lista-
mannsins hafi flækst i máln-
inguna! eða þá að þau eru skýrt
afmörkuð i kraftmiklum
dráttum.
Porttrettmy ndir Agústs
Petersen eru heill heimur útaf-
fyrir sig, ég man ekki eftir stór-
kostlegri myndum mina daga,
nema ef vera skyldu portrett-
myndir Ninu Tryggvadóttur, þau
eru ekta.
Petersen
Agúsl Petersen að starfi
En ekki er allt jafn gott,
einstaka myndir eru ókiáraðar,
byrjunarverk eða skissur. Með
nákvæmari sundurgeiningu og
flokkun myndverka hefði sýning-
in orðið stærri sigur, t.d. með þvi
að hengja vatnslita- og kritar-
myndirnar i innri saiinn (i
Norræna húsinu), en oiiumál-
verkin i þann fremri.
En hvað um það, ég man ekki
eftir elskulegri sýningu i mörg ár,
hún er engin bylting, ekkert
skriðufall og eldgos i listalifinu.
hún er lognið á eftir storminum,
Agúst Petersen er einn af þeim
fáu sem þora að vera. Hann slipar
steinana sem öðrum sést yfir.
B.A. i sýningarskrá.