Þjóðviljinn - 05.03.1976, Síða 6

6 gÍÐA — ÞJ6ÐV1LJINN Föstudagur 5. mars 1976.
Kjarasamningar
sjómanna
Vegna þeirra hörðu um-
ræðna, sem fram hafa far-
ið um þá samninga, sem
gengið var f rá við sjómenn
á dögunum, þykir Þjóðvilj-
anum rétt að birta
greinargerð, sem Þjóð-
hagsstofnun tók saman um
nýgerða kjarasamninga og
breytingar á skipta-
prósentunni. Verður
greinargerðin birt í blaðinu
á morgun.
Mynd þessi var tekin á fundi Samstarfsnefndar sjómanna, sem haldinn var á Hótel Sögu þann 25.
febrúar. (Ljósm Ari)
2,9% i 2,6% en vegna fiskverös-
hækkunarinnar, sem breytingin á
sjóðakerfinu felur i sér, hækkar
hlutur áhafnar, og þar með hlutur
háseta, um rúmlega 10%, en þeg-
ar bætt er við fiskverðshækkun
umfram kerfisbreytinguna verð-
ur hlutarhækkunin 17-18%. En
það eru einmitt vertiðarbátarnir
i þessum stærðarflokki, 50-110 brl.
sem hafa haft hvað mestan óhag
af viðskiptum sinum við sjóða-
kerfið.
Hækkunin á hlutum sjómanna á
öllum vertiðarbátum nemur um
10% að meðaltali vegna kerfis-
breytingarinnar einnar sér, en
um 17-18% sé umframhækkun
fiskverðs talin með, en bátar
þessir taka til um 40-45% fiski-
skipaflotans m.v. heildarafla-
verðmæti. Hækkunin er meiri hjá
smærri bátum, en minni hjá
stærri bátum.
Minni skuttogararnir hafa
Um hvað var samið?
Fátt er meira rætt þessa stund-
ina en kjarasamningar sjó-
manna. Margt hefur verið um þá
sagt, sumt af viti annað af van-
þekkingu, rétt eins og gerist og
gengur.
Þjóðviljinn birtir hér greinar-
gerð, sem unnin var af Þjóðhags-
stofnun, um þessa samninga og
áhrif þeirra.Ætti lesning þessi að
vera kærkomin þeim, sem um
málið viija vita meir en af yfir-
borðinu einu saman.
Þjóðviljinn bendir sjómönnum
á að skera blaðsíðu þessa frá, svo
þeif geti jafnan haft þær upplýs-
ingar og þær skýringar, sem hér
er að finna, við höndina, þvi vart
mun þess að vænta, að verulega
vönuð samtök þeirra sendi þeim
upplýsingar um samningana
frekar en um önnur þeirra mál.
Rétt er að geta þess, að grein-
arinnar eru einkum tvenns konar.
t fyrsta lagi lækkar hráefnis-
kostnaöur vinnslunnar vegna
lækkunar útflutningsgjalda, og á
þeirri forsendu, að ekkert af
þessum gjaldalétti falli vinnsl-
unni i skaut, sem segja má, að sé
að þvl leyti til eðlilegt, að
stærstum hluta sjóðanna hefur
verið varið til þess að greiða út-
gerðarkostnað, þá myndast svig-
rúm til þess að hækka fiskverð
sem þessari lækkun hráefnis-
kostnaðar nemur.
i öðru lagi leiðir breytingin á
sjóðakerfinu til stórlega aukins
kostnaðar við útgerð. Mestu mun-
Áhrif kerfis -
breytingarinnar á
fiskverðið og nýtt
fiskverð frá 15.
febrúar 1 976
Við fiskverðsákvarðanir Verð-
lagsráðs sjávarútvegsins er á
hverjum tima tekið tillit til út-
flutningsgjalda og verðjöfnunar-
greiðslna, þegar tekjur vinnsl-
unnar eru metnar, og má þvi
segja, að fiskverð sé þess vegna
Við gerð samninga um kaup og
kjör sjómanna á bátaflotanum i
marsmánuði 1975 óskuðu samn-
inganefndir Sjómannasambands
íslands og , Landssambands is-
lenskra Utvegsmanna eftir þvi, að
rkisstjórnin hlutaðist til um gagn-
gera endurskoðun á gildandi lög-
um og reglum um sjóð-
i sjávarútvegsins, auk þess sem
samhengi milli sjóðanna og
skiptaverðs sjávarafla og þar
með aflahluta áhafna yrði tekið
til rækilegrar skoðunar. I sam-
ræmi við þessar óskir skipaði
rikisstjórnin á siðast liðnu vori
nefndmanna til þessa verks og til
þess að gera grein fyrir hugsan-
legum, samræmdum breytingum
á starfsemi sjóðanna og gildandi
hlutaskiptareglum. 1 nefnd þess-
ari áttu sæti sex fulltrúar sjó-
manna og þrir fulltrúar Utvegs-
manna auk formanns nefndarinn-
ar, Jóns Sigurðssonar, forstöðu-
manns Þjóðhagsstofnunar.
Hinn 19. janúar siðast liðinn
skilaöi nefndin sameiginlegu áliti
slnu I ýtarlegri skýrslu, þar sem
sntar voru fram tillögur og
ábendingar nefndarinnar um
breytingar á útflutningsgjöldum,
sjóðum og hlutaskiptareglum.
Kjarninn f tillögum nefndarinn-
ar var að færa skyldi nálægt fjór-
um miljörðum króna á ári úr f jár-
ráðstöfun sjóða sjávardtvegsins
yfir I fiskverðsgreiðslur til sjó-
manna og útvegsmanna með þvi
að fella niður gjald til Ollusjóðs
og lækka greiðslur iðgjalda Ur
Tryggingasjóði um þvi sem næst
helming, auk þess, sem greiðslur
I Stofnfjársjóð skyldu lækka.
Þessar breytingar fela i sér lækk-
un útflutningsgjalda úr rúmlega
16% i 6% af heildarverðmæti
sjávaraflans.
Ahrif þeirrar stórfelldu breyt-
ingar, sem felst I tillögum nefnd-
Hlutfallsleg breyting áhafnarhlutar
vegna breytinga á sjóðakerfinu
argerð Þjóðhagsstofnunar fylgdi
sægur af töflum til skýringar og Breyting Breyting Hækkun
áréttingar. Þvi miður hefur blað- áhafnarhíutar áhafnarhlutar áhafnarhl.
iðekkirúm fyrir töflurnar, a.m.k. skv. skýrslu skv. nýjum m.v. nýtt
ekki að sinni. Ein slík verður þó Stærðarfl. sjóðanefndar 1) samningsdrögum fiskverð
látin fylgja, og var hún meðfylgj- % %
andi annarri greinargerð sömu 12 —20brl... 2,3 16,8 24,8
stofnunar um sömu mál. 21—50brl ... 2,2 14,4 22,2
— úþ. 51 —llObrl... 4,1 11,2 18,8
111 —200brl. (m/loðnu) ...—0,4 + 8,5 16,0
Kerfisbreytingin 201 — 500 brl. (m/loðnu) ...—8,2 + 7,5 14,9
Allir bátar (m/Ioönu) ....—1,3+10,3
Minni skuttogararnir......—1,5 +1,9
Stærri skuttogararnir.....—3,0 +1,8
Meðalhækkun áhafnarhlutar
á öllum fiskiskipaflotanum —1,5 +7,2
14,6
1) Hér er miðað við áhrif breytinga á sjóðakerfinu á einstaka
stærðarflokka fiskiskipa á grundvelli úrtaks 50 báta og þá
lækkun á skiptaprósentu, sem fram kemur I töflu 4,03 I
viðauka I skýrslu sjóðanefndarinnar
ar hér um, að gasolíuverðið
hækkar úr kr. 5,80 i kr. 25,30 hver
litri, en beinn hlutur útvegsins i
vátryggingarkostnaði eykst úr
25% i 70-75% af heiidarkostnaði.
Til þess að gera útgerðinni kleift
að standa straum af auknum
oliu-, trygginga- og stofnfjár-
kostnaði taldi nefndin einkum
þrjár leiðir koma til greina; að
skiptaverðmæti yrði skilgreint
sem verðmætiaflans á nýju Verð-
lagsráðsverði að frádregnum
brennsluoliukostnaði; eða skipta-
verðmæti yrði skilgreint sem
verðmæti aflans á nýju Verðlags-
ráðsveröi að frádregnum föstum
prósent.ufrádrætti mismunandi
háum eftir stærð skipa; eða
skiptaverðmæti yrði skilgreint
sem verðmæti aflans á nýju Verð-
lagsráðsverði og skiptaprósentur
yrðu lækkaðar.
Tillögur nefndarinnar um lækk-
un greiðslna til sjóða sjávarút-
vegsins voru afgreiddar sem lög
frá Alþingi hinn 13. febrúar slðast
liðinn. Lög þessi skyldu taka
gildi þegar samkomulag hefði
náðst miili sjómanna og Utvegs-
manna um þær breytingar á
hlutaskiptareglunum, sem fylgdu
hverri þeirra þriggja leiða, sem
valin yrði, og nýtt fiskverð hefði
veriö ákveöið I samræmi við til-
lögur og ábendingar nefndarinn-
ar.
ákveðið lægra eða hærra en
annars væri.
1 framhaldi af tillögum nefnd-
arinnar um lækkun greiöslna til
sjóða sjávarútvegsins voru
nefndarmenn sammála um, að
meðalverðhækkun af völdum
kertisbreytingarinnar án tillits til
markaðsaðstæðna eða annarra
atriða, sem verðákvörðunina
kynnu að varða mætti meta sem
næst 24% fyrir bolfiskafla, 28-30%
fyrir skelfisk oghörpudisk og 35%
á loðnu.
Þessar ábendingar um fisk-
verðsbreytingar eru sem fyrr
segir eingöngu byggðar á tækni-
legu mati á áhrifum breyting-
arinnar á sjóðakerfinu án tillits til
ytri aðstæðna. Ahrif breyttra
markaðsaðstæðna og annarra
atriða,er varða fiskverð, eru sem
fyrr metin á vettvangi Verðlags-
ráðs sjávarútvegsins.
Yfirnefnd Verðlagsráösins
ákvað á miðnætti s.l. sunnudag
29. febrúar fiskverðshækkun, sem
er að meðaltali 32,5%, eða um 7%
meira en svarar til kerfisbreyt-
ingarinnar einnar. Loðnan hækk-
ar einnig frá þvi, sem annars
hefði orðið, um 35% eða sem
svarar kerfisbreytingunni. 1
kjarasá'mningum sjómanna og
útvegsmanna ráðast hins vegar
skipti aflaverðmætis I bátshlut og
áhafnarhlut.
Kjarasamningarnir
Abendingar nefndarinnar um
breytingar á hlutaskiptareglum
eru reistar á þeirri meginfor-
sendu, að hlutir áhafna úr hinu
nýja skiptaverðmæti þ.e. eftir að
fiskverð hefur verið hækkað
vegna kerfisbreytingarinnar,
haldist óbreyttir að meðaltali
fyrir megingreinar flotans. Alls
staðar er miðað við meðaltölur
heilla greina, sem nánar skyldi
kveðið á um I kjarasamningum
sjómanna og útvegsmanna. Um
ábendingar nefndarinnar um
breytt hlutaskipti gegnir þvi
sama máli og um fiskverðsbreyt-’
ingarnar, sem fyrr var getið um,
að einungis er horft til þeirra
áhrifa, sem beinlinis leiða af
kerfisbreytingunni sjálfri, án til-
lits til annarra atriða, sem varða
tilboð eða kröfur hagsmunaaðila,
enda eru þessi siðarnefndu atriði
hrein samningastriði milli sjó-
manna og útvegsmanna og
skyldu til lykta leidd á þeim vett-
vangi eftir sem áður.
Sú breyting á kjörum áhafna,
sem af kerfisbreytingu þessari
ieiðir, er’þannig fyrst og fremst
hugsuð sem leiðrétting á kjörum
þeirra, sem hvað verst hafa farið
út úr viðskiptum sinum við sjóð-
ina, þ.e. áhafnir þeirra báta, sem
greitt hafa meira til sjóðanna
heldur en þeir hafa fengið greitt
úr þeim, fá nú meira til skipt-
anna. Kerfisbreytingin ein sér
leiðir þannig ekki til beinnar
heildarkauphækkunar, heldur er
um að ræða tilfærslur frá þeim
bátum, sem notið hafa rlflegra
styrkja úr sjóðunum til þeirra
báta, sem vel hafa aflað en ekki
hafa notið sin sem skyldi óhóf-
legra greiðslna I sjóðina.
í þeim samningsdrögum, sem
nú liggja fyrir, hefur hluta-
skiptareglunum verið breytt á
þann veg, að skiptaprósenturnar
hafa verið lækkaðar nokkuð, en á
þann veg, að skiptaprósenturnar
hafa verið lækkaðar nokkuð, er
vegna þeirrar hækkunar á fisk-
verði, sem beinlinis leiðir af
kerfisbreytingunni, hækka hlutii
áhafna um rúmlega 10% að
meðaltali fyrir bátaflotann i
heild.Hér hafa þvi fléttast saman
tveir þættir, annars vegar breyt-
ingin á sjóðakerfinu, sem felur I
sér bætt kjör áhafna, einkum á
þeim bátum, sem verst voru
leiknir af sjóðakerfinu, hins veg-
ar hafa sjómenn fengið framfylgt
kröfum slnum um bætt hluta-
skipti á bátaflotanum I heild,
þannig að meðaláhafnarhlutur
hækkar við þessa samninga og þá
fiskveröshækkun, sem breytingin
á sjóðakerfinu veldur, um rúm-
lega l0%.Þegar tekið er tillit til
þeirrar fiskverðshækkunar, sem
er umfram hækkun vegna breyt-
ingarinnar, er hækkun á hlutum
sjómanna orðin 13-14% að meðal-
tali sé miðað við hlutina eins og
þeir voru fyrir samningana.
Sem dæmi má nefna, að skipta-
prósentan (án orlofs) á 100 tonna
bát á linu lækkar úr 32,0% i 28,5%
og hásetahluturinn (án orlofs)
miðað við 11 manna áhöfn fer úr
komið þvi sem næst sléttir út út
viðskiptum sinum við sjóðakerfið
og njóta þvi engra sérstakrs
hagsbota við þá breytingu i
sjóðakerf inu, sem hér um ræðir
Þó má telja, að meðalhlutur á
þeim hækki um 2% vegna kerfis
breytingarinnar,en með umfram
hækkun á fiskverði um 9-10%.
Stóru togararnir hafa notií
hárra styrkja úr sjóðakerfinu, og
við afnám Oliusjóðsins og aðrar
þær breytingar, sem um ræðir
skapast miklir örðugleikar við
rekstur þessara skipa. Fullt sam-
komulag hefur þó verið um það að
leysa þau mál á öðrum vettvangi
og láta það á engan hátt koma
niður á hiut áhafna þessara skipa,
þannig breytast aflaverðlaun á
þeim eins og aflahlutir á minni
skuttogurunum.
Hjá loðnubátum kemur
breytingin þannig út, að miðaðvið
t.d. 6000 tonna afla hjá 250 Iesta
skipi, þá hækkar skiptaprósentan
úr 36,5% niður I 29,1% og háseta-
hluturinn m ,v. 14 menn i áhöfn fer
úr 2,6% i 2,1%, en vegna hækk-
unar loðnuverðs, sem sjóðakerf-
isbreytingin veldur, hækkar há-
setahluturinn um rúmar 35.000
krónur eða úr 390.000 upp i rúmar
420.000 krónur eða tæplega 8%
hækkun á hásetahlutnum.
A 350 lesta loðnubát, sem veiðir
8.000 tonn á loðnuvertiðinni, lækk-
ar skiptaprósentan úr 36.0% i
29.0%, en vegna hækkunarinnar á
loðnuverðinu við kerfisbreyting-
una, hækkar hásetahluturinn
m.v. 14 manna áhöfn um 36.000
krónur, úr 514.000 upp I 560.000,
eða tæplega 9% hækkun.
Kauptrygging og
nýtt aflalaunakerfi
1 samningsdrögunum er gert
ráð fyrir 8,7% hækkun á kaup-
tryggingu og raunar öllum öðrum
kaupliðum, sem i samningum
eru. Hásetatrygging (að fatapen-
ingum meðtöldum) hækkar þvi úr
rúmum 83.000 kr. upp i 90.300 kr.
(án orlofs). Auk þessarar hækk-
unar á tryggingunni sjálfri er i
samningsdrögunum það nýmæli,
að tekin eru upp sérstök aflalaun,
sem greiðast til þeirra skipverja,
sem eru samfellt I skipsrúmi allt
tryggingartfmabilið, nái aflahlut-
ur hálfri kauptryggingu eða
meiru (að fatapeningum
meðtöldum). Aflalaun þessi
nema fjórðungi þess, sem hlutur-
inn fer fram úr hálfri kauptrygg-
ingu (að meðtöldum fatapening-
um hjá undirmönnum).
Fyrir hverjar 10.000 krónur,
sem hluturinn er hærri en hálf
trygging, fær skipverjinn þannig
2.500 krónur i aflalaun ofan á
trygginguna, þar til hann fer yfir
á hlut.
Sem, dæmi um áhrif þessa afla-
launakerfis má taka háseta með
3% aflahlut á bát, sem veiðir fyrir
3,0 miljónir króna á mánuði á
haustvertið. Tryggingin nemur á
mánuði 90.300 kr. en hluturinn er
um 90.000 kr., og fengi hásetinn
þvi eingöngu tryggingu, ef ekki
Framhald á bls. 14.