Þjóðviljinn - 14.03.1976, Side 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. marz 1976
Rétt fyrir siðustu helgi lauk i
Moskvu 25. þingi Kommúnista-
flokks Sovétrikjanna. Eins og
menn vita af fréttum uröu ekki
teljandi breytingar á forystuliöi
flokksins, og margvislegar spár
um aö Brésjnéf aöalritari ætti
skammt eftir i embætti hafa ekki
ræst. bvert á móti mátti þaö
vekja athygli manna, hve margir
þeirra sem til máls tóku viku aö
Brésjnef með sterkum lofsoröum.
Mannaskipti.
Tveir nýir menn komu inn i 16
manna yfirstjórn flokksins sem
nefnist stjórnmálanefnd,
Romanof, formaöur flokks-
deildarinnar i Leningrad og
Ustinof, sem hefur veriö ábyrgur
Árni Bergmann
tók saman
Margir sitja á heiðurspalli og hefö er fylgt út i æsar
Romanof:Nýr maöurog eitthvað
að gera fyrir Kremlarspámenn.
Masjerof: Til eru þeir sem
þykjast vera að verja sina ,,sér-
stöðu”!
fyrir þróun hergagnaiönaöar.
Eins og venjulega leggja
Kremlarfræöingar mjög út af
þessum mannskiptum: Romanof
er tiltölulega ungur, rúmlega
fimmtugur; kannski er þar kom-
inn arftaki Brésjnéfs? En i raun
og veru er afar fátt sem bendir til
þess, aö mannaskipti I forystuliði
Sovétrikjanna leiöi til meirihátt-
ar breytinga á stjórnarstefau.
Jafnvel ekki þótt Brésjnéf hefði
sagt af sér. Stjórnmálanefndar-
menn eru, þegar aö er gáö, á
nokkuð svipuöum aldri (meöal-
aldur 65 ár), þeir hafa flestir að
baki svipaðan feril (tæknilega
menntun, langan feril i stjórn-
sýslu i flokknum).Og um hugsan-
legan ágreining þeirra á milli fá-
um viö aldreineitt aö vita — hvort
sem mönnum likar betur eða ver
er slikur ágreiningur rikis-
leyndarmál.
Einn maöur vék úr æðstu
stjörn, Poljanski, sem fór meö
landbúnaðarmál. Landbúnaður
er sem fyrr veikastur hlekkur
sovésks efnahagslifs og mikill
Oriapóstur að vera settur yfir
hann. Þegar fillinn kviðslitnaöi,
segir sovésk skrýtla, þaö var
þegar hann ætlað aö lyfta land-
búnaöinum.
i „stóru” miöstjórnina voru
kosnir 287 menn (46 fleiri en
siöast). Um þriðjungur þeirra
mun vera nýr.
Hverjir tala?
Þetta þing var semsagt ekki
auðugt að óvæntum tiöindum
(einsog t.d. þingiöáriö 1960 þegar
Krúsjof tók öllum á óvart til við
að grafa Stálin enn dýpri gröf en
áöur). En það er samt ekki úr
vegi aö rekja stuttlega sumt af
þvi sem gerist á sllku þingi, svo
mjög sem flokksþing eru höfö til
viömiöunarum alla skapaöa hluti
i Sovétrikjunum. Til dæmis er það
allsendis vist, að i hverjum bekk
og námshópi allra skóla æöri sem
lægri heyrir það undir þjóðfélágs-
fræöin um þessar myndir að
endursegja skýrslu Brésjnéfs til
þingsins.
Hefö og formfesta sem gætu
minnt á helgisiði einkenna hin
sovésku flokksþing. Flokksfor-
inginn flytur aðairæðuna, sem
stendur 5—6 stundir, forsætisráö-
herrann (Kosigin) ræöir um efna-
hagsmál (3 stundir). Allir flokks-
formenn sovétlýðvelda taka til
máls og sömuleiöis flokks-
formenn stærstu borga og
þýðingarmestu héraöa — allmikr
ið af þeirra ræöu felst i þvi aö fara
meö efnahagslegar tölur hver úr
sinu umdæmi. Auk þeirra flytja
ræður t.d. einn námumannaverk-
stjóri, einn visindamaöur, ein
kennslukona, önnur kona sem
stjtírnar dráttarvél, formaður rit-
höfunda, formaður tónskálda,
einn forstjóri máliöjuvers osfrv. í
öllum tilvikum eru sögö einhver
tiðindi frá viökomandi vettvangi.
En i ræöum allra sovéskra full-
trúa mun og margtsameiginlegt:
Þeir lýsa allir yfir skilyrðislausri
ánægju yfir starfi flokksforyst-
unnar. Ennfremur sverja þeir
hátiölega, aö þeir og starfsbræöur
Hvaö gerðist á þingi
sovéskra kommúnista?
þeirra muni ,,af kappi og einurö”
framkvæma áform flokksins,
sem aö þeim snúa. Bar þar hvergi
skuggann á. segir I visunni. Auk
þess munusumir þeirra segja, aö
ekki sé nóg unniö á einhverju
sviði, aðrir senda Maó tóninn eöa
heimsvaldasinnum. nema hvort-
tveggja sé.
Auk þess tekur til máls mikill
fjöldi fulltrúa erlendra
kommúnistaflokka og — nú á
seinni árum — nokkrir fulltrúar
rikja flokka þeirra nýfrjálsra
rikja sem Sovétrikin hafa einna
best samband við.
öfund og tortryggni — þetta eru
þeir eiginleikar ásamt mörgum
öðrum sem við eigum að læra og
lærum af Leonid lljlsj Brésjnéf.”
Afköst og gæði
En fyrst og slðast er talaö um
efnahagsmál, framkvæmd áætl-
ana og gerð nýrra — það er þeim
háö hvernig gengur að uppfylla
þau fyrirheit sem forysta flokks-
ins gefur um meiri neyslu og bætt
llfskjör aö ööru leyti. Um þau efni
var mikill hluti af ræöu Brésjnefs
og öll ræöa Kosigins. Ekki veröur
ar. I samræmi viö þaö þ/rfti aö
breyta áætlunargerö og stjórn-
sýsluaðferðum, þannig t.d. að
bónusar færu meira eftir gæöum
en magni, aö meira miö væri i
áætlunum tekið af „tilbúinni
vöru” á enda framleiðsíuferilsins
og framleiöslukostnaöi hennar.
Þeir töluðu um aö spara hráefni
og orku, aö auka vægi timaþátt-
arins við hagræna útreikninga,
bæta launakerfið osfrv. Þetta
hljómar allt vel, en þaö veröur
ekki ráöiö af almennum umsögn-
um, hvaö þetta þýöir i raun-og
veru.
Ponomarjof, Brésjnéf, Enrico Berlinguer og Súslof; hversu djúptækur „skoðanamunur”?
Lærum af Brésjnéf!
Þaö er mikil iðja Kremlarfræö-
inga að leggja sig eftir ýmsum
áherslum I þessum ræöuhöldum,
þvi inntak þeirra er vitað fyrir-
fram. Til dæmis lögðu menn m jög
eyrun viö þvi núna, hve oft og
mikiö Brésjnéf flokksformanni
var hrósað. Það var talað um
„risavaxið framlag hans til
heimsfriðar”, hann var nefndur
„fremsti stjórnmálamaður
samtiöar” og þar fram eftir göt-
um. Svona tal haföi ekki heyrst á
flokksþingi siöan 1964 (um
Krúsjof). Til fróðleiks skal hér
vitnað i ræðu Sjverdnadze flokks-
formanns I Grúsiu, sem fór með
einna blómlegastan talanda um
Brésjnéf:
„Mikil þekking, yfirsýn og hlut-
lægni, mannúð og óbilandi stétt-
visi, tryggö viö meginreglur, sú
list aö komast inn I sál annars
manns.hæfileiki til að halda uppi
andrúmslofti trausts, virðingar
og kröfuhörku, aðstæðum sem
útiloka blindan ótta, singirni,
farið ýtarlega út i þá sálma hér,
þvi að megintölur siöustu og
næstu fimm ára áætlana voru
raktar hér I blaöinu ekki alls fyrir
löngu ásamt athugasemdum. 1
stuttu máli sagt: það er boöuö
aukning þjóðartekna upp á
24—28% á næstu fimm árum.
Kosigin taldi aö sovétmenn hefðu
aldrei lifaö meira blómaskeiö i
efnahagsmálum. Erlendir frétta-
menn draga úr þessu meö skrif-
um um erfiöleika landbúnaöarins
og önnur vandkvæöi, sem leiöi til
þess, aö nú á þungaiönaðurinn
einu sinni enn aö þróast hraðar en
léttaiðnaður. Sovéskir svara með
þviað allt sé þetta til að búa i
haginn fyrir seinnitimann, m.a.
með aukinni tækni inn i land-
búnaðinn.
Hvað sem þvl liður; þegar á
heildina er litið, þá sýnist efha-
hagsmálaumræöan öllu var-
færnislegri en stundum áöur.
Bæði Brésjnéf og Kosigin lögöu
mikla áherslu á það að fyrst af
öllu þyrfti aö auka afköstin,
framleiönina og svo gæöi vörunn-
Fróm ósk
1 þessu sambandi mætti minna
á það, aö mikil tilbreyting væri
þaö aö fá einhverntimann i
staöinn fyrir allan þann prósentu-
reikning sem sovétmenn skrifa
svo mikiö um, einu sinni klárt og
kvitt uppgjör fyrir visitölufjöl-
skyldu.meö tekjum hennar og út-
gjöldum — gætu menn svo út frá
þvi reiknað framfarir aftur á
bak og áfram, vægi hvers
prósents I tekjum osfrv. Satt best
aö segja hefur undirrituðum
aldrei tekist að hafa upp á slikum
sovéskum útreikningi — og tæki
honum aö sjálfsögöu meö mikilli
forvitni.
En svo aftur sé vikiö aö þvi sem
fyrr sagöi: þaö er i reynd mjög
fróðlegt, hvort og hvernig sovésk-
um tekst aö koma gæöakröfum og
fjölbreytni inn i áætlanagerö og
framkvæmd sina. Þvi þaö er
mjög algengt, aö heyra talsmenn
kapitalisma halda þvi fram, aö
miöstýrður áætlanabúskapur af
sovéskri gerö geti aö sönnu dugaö
til aö bregöast viö ýmsum ein-
földum frumþörfum, en geti ekki
brugðist viö flókinni eftirspurn
háþróaös samfélags nema þá
meö höppum og glöppum.
Bókmenntir lika
A flokksþingi er vikiö aö fleiru
en efnahagsmálum. Þar er
t.d. minnt á bókmenntir og
listir. Brésjnéf kvaðst^mjög
ánægður með ásigkomulag
sósialrealismans. Framleiðslu-
þemað svonefnda i skáldsög-
um hefði fengið mjög lifandi
túlkun, sagði hann. Og einnig
væri margt gott skrifað umhetju-
skap styrjaldaráranna. Markof,
formaður rithöfundasambands-
ins, var heldur ekkert hnugginn.
Hann sagði, að I áægtum verkum
siöari tíma kæmi „hinn sovéski
maður starfsins fram i fullri
stærð sins andlega rikisdæmis”.
Enda væri þaö ekki nema von þar
eð „flokkurinn hefur komið á
samskiptum hins fullkomna sam-
ræmis viö skapandi mennta-
menn”. Aö visu, sagði Markof eru
til ýmsir óvinir, „andkommúnist-
ar, andsovétingar, sionistar,
maóistar, endurskoðunarsinnar
ýmiskonar, ævintýramenn og lið-
hlaupar”, sem reyndu að spilla
fyrir hinni sælu sambúð flokks og
rithöfunda, en aldrei skal það,
sagði Markof.
Utanríkismál.
Allstór kafli I ræðu Brésjnefs
var helgaður utanrikismálum.
Eins og fram hefur komið I frétt-
um var þar mest talað um
árangur stefnu friösamlegrar
sambúöar, Helsinkiráðsteöiuna
og nauðsyn þess að fylgja henni
eftir. Sambúðin við Bandarikin
fékk I máli hans svipað pláss og
öll Vesturiönd önnur samanlögð
— og minnir það og annað á það,
hve mikilvæg þau samskipti hafa
oröiö hinni sovésku forystu. Þótt
lauslega væri kvartað yfir þeim
sem vildu fara með sambúö
austur og vesturs i „kaldastrlðs-
anda”, var meira fjallað um
stirölegan gang afvopnunarmála
og reifaðar sovéskar tillögur i
þeim efnum. Brésjnéf var að von-
um heldur hress y fir þróun mála i
þriðja heiminum og vitnaði þá
bæði til Vietnams og ýmissa
breytinga á þjóðfélagsháttum.
Hann bar sérstakt lof á stjórn
Indiru Gandhi á Indlandi, sem
hann kvað hafa hrundið „herferð
hægrisinna” en lýsti áhyggjum