Þjóðviljinn - 14.03.1976, Side 16

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. marz 1976
Umsjón:
Magnús Rafnsson og
Þröstur Haraldsson
Lög: Hurrycane (Hvirfilbylur),
Isis, Mosambique.One more cup
of coffee (Einn kaffibolla til),
Oh Sister (Ó systir), Jocy, Ro-
mance in Purango (Ævintýri
Durango), Black Diamond Bay
(Svartdemantsflói), Sara.
Söngur: Bob Dylan, Emmy Lou
Harris, Ronee Blakley og
Steve Soles.
Hljóöfæraleikur: Rob Stone
bassi, Hooward Wyéth
trommur, Scarlet Rivera fiðla,
Vinccnt Bell bellzuki, Don
Cortese mandólin, L Luther
kongatrommur.
Enn á ný ber hann að dyrum
hjá okkur, sá litli þrjótur. Enn á
ný býður hann okkur i ferð
orða og tóna, enn á ný heimtar
hann svar: Hvernig finnst þér?
Já hvernig finnst mér og um
hvað er ég að tala? Hvert er
maðurinn eiginlega að fara? Jú,
þvi er fljótsvarað. Ný Dylan-
plata er komin i bæinn og snýst
hring eftir hring á fóninum dag
eftir dag, viku eftir viku, og nú
er það mitt að svara: Hvernig
finnst mér?
Hvar á ég að byrja? „Hvar
byrja ég. . . á hælum Rimbaud
hreyfist ég eins og dansandi
byssukúla um leyndarstræti
heitrar New Jersey nætur sem
er full af eitri og undri”. Þannig
hefur Bob Dylan prósaljóð á
bakhlið plötuumslagsins, og inn
i slikan heim er okkur varpað i
fyrsta laginu Hurrycane, Hvirf-
ilbylurinn, sem er sagan um
svarta hnefaleikakappann Rub-
in Carter, sem dæmdur var fyr-
ir morð á þremur mönnum til
lifstlðarfangelsis i New York
þar sem hann hefur setið i 9 ár.
Hljóðfæraskipun er fiðla, gitar,
bassi og trommur og þessi skip-
un er nær allsráðandi á piöt -
unni, fiðlan er löngum eina ein
leikshljóðfærið auk munnhörp-
unnar, sem Dylan blæs sjálfur
af alkunnum krafti. Litið fer
fyrir þeim hópi stórstirna sem
áttu að vera hér i fararbroddi og
allar sögusagnir um slikt sem
betur fer úr lausu lofti gripnar.
Dylan fer sjálfur á kostum i
söngnum hér, reiðin og sannfær-
ingarkrafturinn eru svo mikil að
maður f.yllist réttlátri reiði yfir
þeim örlögum sem þessi
blökkumaður hefur hlotið. Isis
er frásaga um mann sem giftist
Isis (egypskt gyðjunafn, frjó-
semisgyðja) en yfirgefur hana
siðan og fer i reisu þar til hann
snýr aftur heim á leið. Hér leik-
ur Dylan á pianó og fiðlan græt-
ur með. Mosambique. Hér er
einfaldasta lagið á plötunni með
texta sem ég gat ekki imyndað
mér að Dylan gæti samið, en
það ótrúlega við það er að hann
sleppur frá honum án þess að
þurfa að skammast sin. One
more cup of coffee. Bent hefur
veriðá skyldleika þessa lags við
gyðingatónlist, og óhætt er að
fullyrða að hér er á ferðinni ein
merkasta lagasmið Dylans.
Þetta er ástar- eða kveðjuljóð til
konu sem skáldið biður um einn
kaffibolla til áður en hann legg-
ur af stað i dalinn fyrir neðan.
Oh Sister. Hér er komið eitt af-
kvæmi Stúlkunnar frá Norður-
landi (The girl from the north
countrv), svipuð laglina er i
þessum söngvum og stemmn-
ingin svipuð.
Siðari hlið plötunnar hefst á
Joey.sögu um smábófann Joey
Gallo sem myrtur var á itölsku
tffeitingahúsi i New York árið
1970. t meðförum Dylans verður
Joey nokkurs konar Hrói Höttur
stórborgarinnar sem alþýðan
ann, sem á negra að vinum i
Attica-fangelsinu og fórnar sér
fyrir fjölskyldu sina á dauða-
stund. Romance in Durango er
eftirtekja frá þeim tima er
Dylan lék og samdi tónlistina
við mynd Sams Peckinpahs, Pat
Garrett and Billy the Kid, og
finnst mér það ekki eiga heima
á þessari plötu. Black Diamond
Bay er i anda þess súrrealist-
iska heims sem við þekkjum svo
vel af bestu plötum Dylans frá
sjöunda áratugnum. Plötunni
lýkur siðan á ástarsöng Dylans
til konu sinnar sem ber nafn
hennar Sara, þar sem hann ját-
ar henni ást sina og opnar sig
meir fyrir umheiminum en
hann hefur áður gert i söng,
nema að hann sé enn einu sinni
að blekkja okkur, i þetta sinn
með einlægninni.
Siðastliðið sumar birtist Bob
Dylan óvænt i Green-
wich Village hverfinu i New
York en hann hafði búið um
skeið i Californiu. Var hann
einn á ferð og voru sögu-
sagnir á kreiki að hann
HLERAÐ OG
SLÚÐRAÐ
Hérmeð hcfur göngu sina
dálkur sem framvegis mun hafa
að geyma stuttar fréttir úr
poppheiminum og öðrum vig-
stöðvum poppkynslóðarinnar.
Klásúlur hafa komist yfir
eintak af nýrri breiðskifu sem
Fálkinn hefur gefið út og ber
heitið Mannakorn. A henni eru
tólf lög sem Hljómsveit Pálma
Gunnarssonar flytur. Ellefu lög
og niu textar eru eftir gitar-
leikara sveitarinnar, Magnús
Eiriksson, tólfta lagið er gamall
rokkari af bandariskum upp-
runa við texta Jóns Sigurðs-
sonar, eitt lag hefur Magnús
samið við lióð Steins Steinarr,
Hudson Bay, og eitt við texta
Jónasar R. Jónssonar.
Aðrir félagar sveitarinnar eru
þeir Baldur Már Arngrimsson,
Úlfar Sigmarsson, Björn
vinni betur úr þeim en hann hef-
ur áður gert.
i tveimur lögum, Hurrycane
og Joey, notar hann útlaga-
minnið, senri hefur skotið upp
kollinum á nær hverri plötu hans
i einhvers konar dularbúningi.
Það sem gerir þessi lög frá-
brugðin fyrri lögum Dylans um
þetta efni er hin raunsæja um-
hverfismynd og veruleikablær
sem birtist i þessum lögum, og
um leið er málið komið langtum
nær daglegu máli en áður. Það
er rétt sem Allen Ginnsberg
segir að verk þessi eru hápunkt-
ur á samspili ljóða og tónlistar
eins og bitkynslóðina amerisku
dreymdi um á sjötta og sjöunda
áratugnum (Ginsberg, Corso,
Kerouac o.fl.).
Fjórir söngvar eru einskonar
ástarljóð, Luis, One more cup of
coffee, Oh Sister og Sara. Flest
ljóða þessara lýsa aðskilnaði
og þvi hlýtur að koma hér upp
spurningin um ævisöguaðferð-
ina. Eiga ljóð þessi sér ein-
hverja hliðstæðu i lifi Dylans
eða er hér á ferðinni hreinn dul-
búningur. Ég ætla ekki að svara
þessu til neinnar hlitar hér, en
viðhljótumað álita að svo sé að
einhverju leyti og má i þvi sam-
bandi benda á lagið Sara sem á
sér beina hliðstæðu i Iifi hans.
væri skilinn við konu sina Söru.
t Greenwich Village fór hann að
venja komu sina i klúbbana
gömlu þar sem þjóðlagabylgjan
rhikla hafði hafist upp úr 1960, i
þann mund er Dylan kom fyrst
til New York borgar. Þar kynnt-
ist hann bassaleikaranum Rob
Stone og trommuleikaranum
Howard Wyeth og tróð upp með
þeim i nokkur skipti. Bratt
slógust fleiri i för og þarna
myndaðist álitlegur hópur
hl j ó m I i s t a r m a n n a sem
komu reglulega saman og
menn foru að likja þessu
við gömlu góðu dagana. Fljót-
lega var farið að hvisla i bar-
skúmaskotum um mögu-
leika á hljómleikaferð. Um
haustið var siðan ákveðið að
fara i hljómleikaferð um aust-
urströnd Bandarikjanna og var
sá hátturhafður á að hljómleik-
arnir voru auglýstir með 3-4
daga fyrirvara og haldnir i
litlum sölum, en slikt er með
öllu óþekkt er slik stirni eiga i
hlut. Ýmsir gamlir kunningjar
Dylans slógust i hópinn þar á
meðal Joan Baez, Roger
McGuinn, ljóðaskáldið Allen
Ginsberg, Arlo Guthrie og Joni
Mithchell. I kjarnahóp Dylans,
Stone og Wyeth bættist fiðlu-
leikarinn Scarlet Rivera og seg-
ir þjóðsagan að hana hafi Dylan
séð úti á götu þar sem hún bar
fiðlu undir hendinni og hafi hann
þegar spurt hana hvort hún gæti
leikið á fiðluna og hafi hún
svarað þvi játandi og þá hafi
hann beðið hana um að koma i
upptöku daginn eftir. Er óhætt
að segja að langt er siðan að
hljóðfæraleikari hefur komið
fram i sviðsljósið sem vakið
hefur jafn mikla athygli fyrir
sérstæðan og töfrandi stil.
Enginn vafi er á þvi að þeir
frjóu straumar sem flæða um
þessa plötu eiga rót sina að
rekja til þess anda samstarfs og
hópkenndar sem riktu i þessum
flokki siðastliðið haust. En það
er ekki nóg að samstarfsfólk
Dylans standi fyrir sinu, heldur
hefur hann sjálfur sjaldan verið
betri. Söngur hans er fullur af
krafti og lifsgleði og sér til að-
stoðar i söngnum hefur hann
eina bestu og sérstæðustu söng-
konu Bandarikjanna, Emmy
Lou Harris, en plötur hennar,
Pieces of the Sky og Elite Hotel,
hafa fengist i hljómplötu-
verslunum hér. Ennfremur nær
laga- og ljóðagerð hans þeirri
hæð sem fáir hafa komist i á
þessum áratug.
Og það athyglisverða er að
hér semur hann i fyrsta sinn
söngvatexta með öðrum, en það
er Jacques Levy, en hann hefur
áður samið texta með Roger
McGuinn. En hver eru efnis-
minni (motiv) þessara laga, og
hvar tilheyra þau ferli Dylans?
Býður hann okkur upp á eitt-
hvað nýtt? Þvi getum við svar-
að bæði játandi og neitandi.
Játandi á þann hátt að hér hefur
honum tekist að færa lög og lag-
linur i einlaldari búning heldur
en hann hefur áður gert, að
sumu leyti á svipaðan hátt og
hann gerði i Nashville Skyline
þó án þess að einfalda innihald
textans sem hann gerði á fyrr-
nefndri plötu. Neitandi á þann
hátt að hér eru ekki á ferðinni
ný minni hjá honum þó hann
Um einn sönginn, Black
Diamond Bay, verðum við að
leita hliðstæðu i stórveldistima-
bili Dylans á sjöunda áratugn-
um er hann gaf út Highway ,61
revisited og Blonde on Blonde.
Það eru súrrealistisku
martraðartextarnir svo sem
Desolation Row, Tombstone
blues og Vision of Johanna. 1
Svartdemantsflóa lýsir Dylan
lifinu á hóteli nokkru þar sem
eldgos skellur yfir meðan gest-
irnir skemmta sér, en i lokin eru
áheyrendur allt i einu staddir
heima i stofu hjá Dylan þar sem
hann er að horfa á sjónvarp þar
sem sagt er frá gosi þessu og
hann lýsir þvi yfir að hann hafi
aldrei langað til að fara þangað.
Það er spurningin hvort hann sé
með þessari neitun að lýsa þvi
yfir að hann ætli ekki að yrkja
fleiri slika texta. Úr þvi getur
aðeins næsta plata skorið.
Það má segja að við lifum
tima stöðnunar og kreppu á sem
flestum sviðum. Timi enda-
lausrar framþróunar blasir ekki
elngur við og það hrun og upp-
lausn sem alls staðar ágerist
speglast vel i flestum listgrein-
um og þá sérstaklega þeim
greinum sem eiga allt sitt viður-
væri komið undir sölu- og sölu-
aukningu. Popptónlistin hefur
ekki farið varhluta af þessu.
Dauðþreytt stórstirni gefa út
sömu plötuna ár eftir ár, án
nokkurra sýnilegra breytinga.
Þess vegna er gleðilegt að enn
skuli loga neisti sköpunargleði
og löngun til meiri átaka við
umhverfi sitt og sjálfan sig, að
enn skuli lifa löngun til að skapa
fagra hljóma og orð til gleði
fyrir okkur sem reynum að
meta og skynja slikt. Það finn-
um við á þessari plötu.
EÓ.