Þjóðviljinn - 11.04.1976, Blaðsíða 10

10 SiDA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. aprll 1976.
NÍELS
HAFSTEIN
SKRIFAR
Ásgrímur
Jónsson
Siðan ég man eftir mér fyrst þá
hefur það verið tiska á alvarleg-
um stundum að ræða sambúð
lands og manna: ,,f birkilaut
hvildi ég bakkanum á. Hátt upp
til hliða.” Orðhagir skrifarar og
atvinnuræðuskörungar hafa á
jafnlöngum tima og við jafn
hátiðleg tækifæri beint þjóðarsál-
inni i þá farvegi sem henta best
hverju sinni, þeir hafa glætt i vit-
und fólksins von og trú á mátt
sinn og megin, auðgað anda þess i
innblæstri andartaksins. f þess-
um yfirlestri, lofgerðarrullu og
hallelúja þá er landslýður dreg-
inn á asnaeyrum, að þvi er virðist
mótþróalitið og samþykkjandi.
Fólki er bent til lofts þar sem hinn
útvaldi trónar stilltur og upphaf-
inn. goðumborið tákn sigursins
yfir meðbræðrum sinum.
Hjáróma andófsraddir eru ekki
virtar svars. Svona skal þetta
vera og engan veginn örðuvisi.
Allir verða að sefjast og falla inn i
munstrið, eininguna, jafnvel
sögufölsunina. Blásaklausir ein-
staklingar, oftast listamenn i
harðri lifsbaráttu. þeir eru króað-
ir af og múlbundnir aðdáun al-
mennings og peningahyggju fjár-
festingaraðilja, þeir verða skot-
spónar hugglæframanna sem
brosa fagurt og tala mjúkum
rómi: ,,Þú ert snillingur, ég skal
gera þig frægan, treystu mér.”
Afstaða listamannsins skiptir
engu. augiýsing sér fyrir
þvi. Ef hann maldar i móinn og
dregur sig i hlé undan ofsækjend-
um sinum. þá er það túlkað sem
sérviska, skringilegheit, og fyllir
þá mvnd sem almenningur er
mótt.i'kilegastur fyrir. Einn af
mörgum listamönnum landsins
sem lenti i kjaftakvörninni, dá-
semdarbullinu, uppboðinu, — það
var Ásgrimur Jónsson listmálari.
Hér verður ekkert rætt um
persónu Ásgrims Jónssonar, það
hafa aðrir gert. Hinu er ekki að
ieyna að goðsögnin um lista-
manninn, áhrifavald hans,
umsvif á myndamarkaðinum hef-
ur gert nútimamönnum illkleift
að mynda sér sannverðuga
skoðun á framlagi hans til is-
lenskrar myndlistar. Oft hef ég
búið mig af stað til heimsóknar i
hús Ásgrims við Bergstaðastræti,
en ætið hefur það atvikaðst þann-
ig að mig hefur borið af leið. En
fyrir fáeinum misserum bauðst
mér ferð austur fyrir fjall til að
skoða gjöf Bjarnveigar Bjarna-
dóttur i Safnahúsinu á Selfossi. I
byggingunni hafði frúin auk þess
komið fyrir myndum eftir Ásgrim
Jónsson og nutu þær góðrar
birtu. Mig rak i rogastans. Málaði
meistarinn svona? Andskota-
kornið! Þetta var annað alvar-
iega áfallið á stuttum tima (hið
fyrra var hryllingurinn i safni
Einars Jónssonar myndhöggv-
ara). Hvilik dýrð i fjólubláu og
bleiku, það var eins og nærfata-
framleiðandi hefði breytt til þerr-
is blæjur sinar.
Aldarminning. Ræðuhöld og
veislur. Upplýsingar um fjölda
sýningargesta á Klambratúni
daglegar fréttir i fjölmiðlunum.
Hjartnæmar minningar.
Þegar ég hafði skoðað þessa
stóru og viðamiklu sýningu þá
varð mér ljóst að islenskir list-
njótendur hafa i áraraðir verið
stórlega blekktir, fagurfræðingar
og aðrir spekúlantar hafa séð
fyrir þvi. 272 myndir! Af þessum
fjölda eru 36 einhvers virði, mis-
jafnlega góðar. Niðurstaðan er:
Miðlungsmálari.
Allt er hrunið til grunna. Það er
ekki hægt at láta þetta viðgangast
lengur, það verður að meta uppá
nýtt. Mér er sama þótt hundrað
blindir kettlingar væli i fjölmiðl-
um landsins og saki mig um
öfund, einstrengingshátt og nýj-
ungadýrkun, þeir geta etið það
sem úti frýs.
Helstu einkenni myndlistar
Ásgrims Jónssonar: stif mynd-
bygging, endurtekningar, glossa-
legir litir og einhæfir. Teikningin
er eins og hver önnur skólavinna,
þurr og spennulaus. Það sem
Útsýn yfir höfnina i Reykjavlk
''! 1W! JI ■■ n
Frá Blönduósi
einkum gefur verkum Asgrims
gildi er hin sögulega staða þeirra
og áhrif þeirra sem braut-
ryðjandaverk á öðrum tug aldar-
innar. En að skipa þessum list-
málara á bekk með Jóni Stefáns-
syni og Muggi, það finnst mér
einum of djarft, — sú skoðun min
stendur óhögguð þar til betri
myndir verða dregnar fram i
dagsljósið.
Jónas
Guömundss.
Fjöllistamaðurinn Jónas
Guðmundsson heldur um þessar
mundir einkasýningu að Hamra-
görðum, félagsheimili samvinnu-
manna við Hávallagötu; sýnir
hann þar 47 verk ,unnin með
vatnslitum og oliu. Myndefni
Jónasar telst varla frumlegt:
bryggja, slippur, uppsátur, bátar
á miðum, húsaþyrpingar, lands-
lag. Allt eru þetta minni sem ótal
málarar hafa gert skil, i þeim
stefnum sem ráðið hafa hverju
sinni. Fram til þessa hafa
lausnir Jónasar legið á yfir-
borðinu, verið tilgangslitlar til-
raunir og tæknivinna af fjöl-
skrúðugu tæi; engin veruleg átök
við myndefnið hafa verið sýnileg.
En nú hefur listamaðurinn lagt til
hliðar að mestu sjónhverfingar
þær sem orðnar voru hans aðals-
merki, túlkumn er oröin mark-
vissari, umbúðalausari og um
leið hnýsilegri til skoöunar. Sér-
staklega er hér ávinningur að
endurmetinni myndbyggingu og
myndskurði. Eldri myndir
Jónasar voru flestar með
ákveðinni miðjuverkan, báta-
þyrping með formauðum fleti allt
í kring. Nýrri myndirnar taka
mið af útjöðrum flatarins, bátur
siglir inni myndina o.s.frv.
Annað einkenni á eldri verkum
Jónasar var liturinn, samræmdir
tónar sem höfðuðu I mörgum til-
fellum til svefnsins, oft afburða
finlegir og veikir, — sem stundum
voru sprengdir með gjallandi
rauðum klessum. Nú tvinnar
listamaðurinn saman andstæðum
litum (gulum og bláum) og nær
Jónas Guðmundsson við eina af myndum sinum, Bakki og Grótta
með þeim hætti að vekja hughrif
sem eldri myndirnar skorti afl til.
Þessi sýning er að sumu leyti
ómarktæk, hin nýja sýn á mynd-
efnið og einfaldari vinnubrögð
eru i mótun; hvað úr þessu
verður er vissulega allrar athygli
vert, ekki sist fyrir listamann-
inn sjálfan.