Þjóðviljinn - 05.05.1976, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 5. mai 1S76
Tillaga Stefáns Jónssonar á alþingi:
Enginn fái hærra kaup
tvöföld verkamannslaun
A fundi efri deildar alþingis s.I.
miðvikudag mæiti Stefán Jóns-
son aiþingismaður fyrir þings-
ályktunartillögu, sem hann flytur
um hámarkslaun.
Efni tillögunnar er að skora á
rikisstjórnina að láta undirbúa
löggjöf þar sem kveðið verði á
um, að ekki megi greiða hærri
laun hér á iandi fyrir 40 stunda
vinnuviku en sem svarar tvöföld-
um launum verkamanna fyrir
þann vinnutima.
Tillagan i heild er á þessa leið:
„Alþingi skorar á rikisstjórnina
að láta undirbúa löggjöf um há-
markslaun, þar sem kveðið verði
á um, að ekki megi greiöa hærri
laun hér á landi en sem samsvar-
ar tvöföldum vinnulaunum
verkamanns miðað viö 40 stunda
vinnuviku. Jafnframt verði loku
fyrir það skotið, að einstaklingar
gegni nema einu fastlaunuðu
starfi og eins fyrir hitt, aö átt geti
sér stað duldar launagreiðslur i
formi einhvers konar fríðinda
umfram hámarkslaun. Með
breytingu á skattalögum skal að
þvi stefnt, að einkafyrirtæki
hagnist ekki á lögbundinni lækk-
un hæstu launa og skal þvi fé sem
rennur til rikissjóðs af þessum
sökum, eða sparast með niður-
skurði á launum embættismanna
i efstu launaþrepum, varið til al-
mennrar kjarajöfnunar og ann-
arra félagslegra umbóta.”
Sexföld eða
tvöföld
I greinargerð segir m.a.:
„Með ráðstöfun þeirri sem hér
er reifuð hyggst flutningsmaður
koma þvi til leiðar að kjarabætur
handa þeim, sem lægst eru
launaðir, verði algjör forsenda
hverrar launahækkunar til þeirra
sem betur eru settir i þjóðfélag-
inu. Að hyggju flutningsmanns er
unnt með þvi að lögbinda ákveðið
hlutfall milli almennra launa
verkamanns og hæstu launa að
bUa svo um hnUtana að kjarabæt-
ur til handa verkamönnum verði
að beinu hagsmunamáli fyrir þá
þegna þjóðfélagsins, sem eru i
sterkastri aðstöðu til þess að hafa
áhrif á stefnuna i efnahags- og
kjaramálum landsmanna. Svo
dæmi sé tekið, þá yrði það ófram-
kvæmanlegt eftir setningu slikra
laga, sem hér eru ráðgerð, fyrir
bankastjóra, sem nU mun hafa að
öllu meðtöldu sexföld laun verka-
manns, að veita sjálfum sér
kauphækkun samtimis þvi, sem
þeir Urskurðuðu að ekki væru
efnahagslegar forsendur fyrir al-
mennri kauphækkun verkafólks.
Refnsla
kynslóðanna
sýnir^ að
i
tvöfaldur
hásetahlutur
er nóg fyrir
skipstjórana
Þingsjá
Nýlega hafa verið gerðir kjara-
samningar þar sem verkamönn-
um eru ætluð laun, sem nema um
það bil helmingi framfærslu-
kostnaður visitölufjölskyldunnar,'
ef miðað er við 40 stunda vinnu-
viku. Má þvi ætla, að þeir lands-
menn, sem hafa tvöföld verka-
mannslaun fyrir eðlilegan vinnu-
tima hafi til hnifs og skeiðar.
Þegar svo er ástatt hlýtur það að
teljast með öllu ósæmilegt, að
greidd séu hærri laun. óþarft er
að dómi flutningsmanns að kveða
sérstaklega á i greinagerð um
sérstöðu hlutasjómanna i launa-
kerfinu en vafalaust er ab kaup-
trygging fiskimanna hlýtur að
teljast til óhæfilegra lágra launa,
miðað við vinnutimann.”
Skipstjórahluturinnn
samsvarar réttlætis-
kennd fólks.
t framsöguræðu sagði Stefán
m.a.:
Tillagan byggir á reynslu kyn-
slóðanna varðandi mestu umbun
fyrir kunnáttu, framtak, reynslu
og ábyrgð. Skipstjórahluturinn
hefur löngum verið tvöfaldur há-
setahlutur, á landi hér.allar götur
frá landnámi.
Ef ég leyfði mér þegar i upp-
hafi máls mins, að staldra nokkur
andartök við þetta atriði eitt, þá
er það skoðun min.aö einstakir
þegnar eigi ekki fremur timan-
lega velferð sina undir kunnáttu
og hæfiieikum neins forystu-
manns á þurru I samfélaginu en
hásetinn undir hæfileikum og dug
skipstjóra sins. Reynsla kynslóð-
anna hefur kennt okkur að hæfi-
leg umbun skipstjóra er tvöfaldur
hásetahlutur. Hvorki meira né
minna.
Fiskigengd, veðrátta og far-
kostur með bUnaði eru frumfor-
sendur fyrir afla, en þar næst
dugur áhafnar undir forystu skip-
stjóra. Hvort sem fengurinn er til
skipta kemur er meiri eða minni
verður hlutföllunum ekki
haggað. Skipstjórinn fær tvöfald-
an hásetahlut. Þessi skipan hefur
gefist afburdarvel, hUn hefur
stuðlaðað undraverðri samheldni
áhafna og undraverðum afköst-
um, raunar afköstum, sem eru
langtumfram neitt annað, sem til
þekkist við erfiðisvinnu á Norður-
slóð og þá sennilega fyrst og
fremst vegna þess, að þessi
skipan samsvarar nokkurn veg-
inn réttlætiskennd fólksins.

Klæðum og bólstrum
gömul húsgögn. Gott
úrval af áklæðum.
BÓLSTRUN:
ÁSGRÍMS,
Bergstaðastræti 2,
Slmi 16807.
Aflakóngar sem
ekki létu bjóða
í sig
Ég ræði hér ekki um breyting-
ar, sem hafa orðið á hlutaskiptum
þessi 35 ár, sem ég hef fylgst með
þeim, skiptum milli Utgerðar-
manns og áhafnar. Ekki heldur
um þau tilvik þegar Utgerðar-
menn bjóða i aflaskipstjóra, þess
háttar uppboð hafa gefist mis-
jafnlegæog aflakóng hef ég þekkt,
og það fleiri en einn, sem ekki létu
bjóöa i sig. Einn þeirra raunar
heimsfrægan aflamann, sem
svaraði þvi til, þegar Utgerðar-
maður hans bauðst til að umbuna
honum af bátshlutnum, að það
vildi hann ekki. „Leggðu þetta
heldur i veiðarfærin, ég skal svo
reyna að fiska meira. Strákarnir
myndu gruna mig um að hafa
lofað þér að gera eitthvað ljótt i
staðinn,” sagði hann. Og það var
Utgerðarmaðurinn, sem sagði
mér frá svarinu.
Ég liki sem sagt aðeins til
skiptanna á áhafnahlutnum. Það
er við hæfi, þegar við ræðum um
stjórnun kjaramála á þjóðarskUt-
unni i heild.
NU geri ég alveg ráð fyrir þvi,
að mér verði sagt með spekings-
svip, að likingar séu nU jafnan
hættulegar, vegna þess að hlið-
stæðurnar séu of fáar og mér
verði nefnd mörg dæmi um það,
hversu óliku sé saman að jafna,
þar sem sé þjóðfélagið með mis-
munandi og flókinni verkaskipt-
ingu annars vegar og fiskiskipið
með annars konar og miklu ein-
faldari verkaskiptingu hins
vegar. Þetta býst ég við að mér
verði sagt með alveg sérstökum
spekingssvip. Raunar þess háttar
spekingssvip, sem er við hæfi
hvarvetna þar sem hver étur eitt-
hvað upp eftir öðrum. Kynni
meira að segja að fara svo, að
fyrirbærið yrði nefnt nUtimaþjóð-
félag ef ekki beinlinis háþróað nU-
timasamfélag. En það er ná-
kvæmlega sama hvaða nöfnum
isienskt þjóðfélag er nefnt. Ég
mun eftir sem áður verða þeirrar
skoðunar, að tveir hásetahlutir
séu alveg nægilegir handa skip-
stjóra og mun halda hinu fram, að
tvöföid verkamannalaun séu ekki
aöeins nægilega há laun fyrir
mestu ábyrgð og fullkomnustu
kunnáttu i þjóðfélaginu heldur sé
þess háttar binding hinna hæstu
launa við hin lægstu með föstu og
óumbreytanlegu hlutfalli, til þess
fallin, að auka samheldni og eyða
tortryggni og auðvelda almennar
kjarabætur og siðast en ekki sist,
þá myndi slikt skref i áttina til
kjarajöfnunar auðvelda lands-
feðrunum það verk, sem þeir
ráða nU aiis ekki við, sem er að
hemja neysluna innan þeirra
marka, sem efnin leyfa.
Laun eftir þörfum
fyrir framlag
eftir getu
1 tillögunni svo ráð fyrir gert,
að lögbundið verði, að hæstu laun
hériendis verði ekki hærri en svo,
að þau samsvari tvöföldum
verkamannslaunum miðað viö 40
stunda vinnuviku. Hér er alls ekki
gefið i skyn, að flutningsmaður
telji, að hinu fullkomna réttlæti
verði náð með þessari skipan
kjaramála, né heldur að þessi
háttur skuli viðhafður um aldur
og ævi. Hér er haft i huga að
stefnt skuii að launajöfnuði, horf-
ið frá vísvitandi og opinberri
stefnu, sem miðar að launamis-
mun. Hér verði stigið mjög
þýðingarmikið skref i átt til þess
markmiðs, sem hefur verið skil-
greint á þá lund að hver þegn fái
laun eftir þörfum fyrir framlag
eftir getu. Einnig er svo ráð fyrir
gert, að öil friðindi, sem starfi
fylgja skuli metin tii launa og að
<
enginn þegn megi gegna fleiri
launuðum störfum en einu. Til
þess er sem sagt ætlast að svo
verði gengið frá hnUtunum við
lagasetningu þessa, að hin nýju
lög um hámarkslaun þar sem
bætt launakjör verkamanna verði
algjör forsenda fyrir hækkuðum
launum þeirra, sem betur yrðu
settir, að þau lög verði ekki
sniðgengin. Að sjálfsögðu er það
ekki Utilokað með löggjöf af þessu'
tagi, að menn inni af höndum
meiri vinnu en 40 stundir i viku og
fái greiðslur fyrir. En þá eiga þeir
að fá greiðsluna i sömu hlutföll-
um og áður er greint. Enginn fái
hærri laun fyrir unna klukku-
stund i yfirvinnu, en sem nemur
tvöföldu yfirvinnukaupi verka-
manns. Og eins og að likum lætur,
þá yrði horfið frá þvi kerfi frið-
inda, sem nU er tiðkað, að
nokkurrar stéttar maður fái
fastar greiðslur fyrir meinta yfir-
vinnu, sem hann ekki vinnur.
Að Ijúga og
falsa skýrslur
Ég hef reynt að rýna dálitið I
opinberar skýrslur um launa-
greiðslu hérlendis siðustu árin og
lagt i það talsverða vinnu að bera
laun saman við skattgreiðslur.
Niðurstaðan af athuguninni með
tilliti til upplýsinga, sem fyrir
liggja um einkaneyslu, leiddi til
þess að ég taldi mér ekki fært að
draga af henni áreiðanlegar
niðurstöður. Athugunin leiddi
eiginlega ekki til neins annars en
þess að rifja upp fyrir mér
orð Guðmundar heitins Benja
minssonar á Grund i Kolbeins
staðahreppi, þegar hann sagði;
Það er nU svona með þessa góðu
og gáfuðu og göfugu þjóð, henni
er svo eiginlegt að ljUga og falsa
skýrslur.
Svo ég nefni aðeins tvö dæmi
um niðurstöður af athugunum I
fyrsta lagi af tekjum i öðru lagi af
opinberum gjöldum og i þriðja
lagi af neyslu, má geta þess, að ég
fletti upp i skattskránni á nafni
kunningja mins eins, sem ég taldi
mig hafa rökstuddan grun um, að
hefði um það bil tvöfaldar tekjur
á við mig, og komst að raun um,
að hann hlyti að hafa fjórðungi
minni laun en ég. Viö lauslega at-
hugun á eyðslu hans komst ég aft-
ur á móti viö raun um, að hvort
tveggja væri rangt, hann hlyti að
hafa tiföld laun á við mig. Við at-
hugun á sköttum annars kunn-
ingja mins I sama launaflokki
sem ég vissi, að gegndi allmörg-
um aukastörfum komst ég að
raun um, að hann hlyti að vinna
52 klukkustundir á sólarhring 363
daga á ári og dreg þá að visu frá
jóladag og annan I jólum. Neyslu-
venjur hans benda aftur á móti
eindregið til þess að hann hafi
minni tekjur en ég, enda hefur
konan hans orð á þvi, að hann sé
dálitið fastheldinn á heimilis-
peningana. NU samt, þrátt fyrir
það, þótt niðurstöður af þessum
athugunum minum séu nU ekki til
þess að flika þeim beinlinis sem
j áreiðanlegum, neyðist ég til þees
að nefna hér fáeinar dálitiö teygj-
! anlegar tölur varðandi launa-
greiðslur eins og þær eru nU.
I
Um 10% launamanna
hafa nú meira en
tvöföld verkamannslaun
Fjöldi starfandi launafólks árið
sem leið mun samkvæmt upp-
lýsingum Þjóðhagsstofnunar
hafa verið nálægt 70 þUs. og fjölg-
unin nemur um 1500 á ári. Launa- i
greiðslur á landinu munu hafa
samkvæmt sömu heimildum
numið um 40 miljörðum
kr. árið 1973, um það bil 59
miljörðum áriö 1974, og talið
sennilegt að þær hafi numið um 77
miljörðum i fyrra. Fjölgun launa-
manna frá árinu 1973 til ársins
en
Stefán Jónsson
1975 mun nema 4500, en heildar-
launahækkunin nemur 37 miljörð-
um. Af þessum tölum getum við
aðeins ráðið i það, hvernig verð-
bólgunni hefur vegnað á þessu
timabili, en afkoma launafólks
hefur breyst að verulegu leyti i
öfugu hlutfalli við það.
Ef við hyggjum að launa-
skiptingunni á landi hér þessi
sömu ár og miðum við sömu upp-
lýsingar þ.e.a.s. tölur Þjóðhags-
stofnunar sem ég ætla að venju-
lega séu lagöar til grundvallar við
kjarasamninga, þó það sé nU með
nokkrum fyrirvara gert, þá ber
að geta þess, að hér er einUngis
miðað við föst laun yfirvinna og
aukasposlur eru sem sagt ekki
reiknuö með. Skiptingin verður
þá þannig, ef miðað er viö árið i
fyrra, aö laun upp að 60 þUs. kr. á
mánuði munu hafa fengið um þaö
bil 25 þUs. manns: um það bil 25
þUs manns fengu föst laun upp að
60 þUs. kr. á mánuði. Laun á bil-
inu 60—90 þUs. kr. munu hafa
fengið álika margir eða hér um
bii 25 þUs. manns. Laun á bilinu
90—120 þUs. á mánuðifengu um 15
þUs. manns. Og laun yfir 120 þUs.
á mán þ.e.a.s. tvöföld verka-
mannslaun og meira hafa fengið
5—7 þUs. manns, samkvæmt
þessum Utreikningum. NU er þess
að geta að þriðjungur af heildar-
launagreiðslum árið sem leið er
fyrir utan og ofan þessa skipt-
ingu, og er ekki með öllu ljóst af
opinberum skýrslum, hversu
mikill bluti þeirra 26 miljarða
hefur farið i einhvers konar auka-
sposlur yfirvinnugreiðslur eða
greiöslur fyrir aukastörf. Og loks
erþess að geta, aö laun sjómanna
eða hlutur sjómanna er ekki
reiknaöur með i þessu dæmi.
Hlutaskiptin eru sem sagt fyrir
utan þessa 77 miljarða launa-
greiðslu.
Námslán í
stað námsstyrkja
Mér er það meira en ljóst, aö
ein af megin-ándbárunum gegn
slikri ráðstöfun sem hér er lögð til
verður sU, að hér sé ekki gert ráð
fyrir nægjanlegri umbun fyrir
menntun og þekkingu^að með þvi
að takmarka vinningsvonina á
þennan hátt verði einnig
brottnuminn hvatinn til náms og
dáða.
En þvi er þá til að svara að
auðvelt ætti að vera fyrir okkur
með þessari skipan að bjóða
námsfólkinu okkar upp á náms-
laun í stað lána og
styrkja, gegn þvi að það gangi til
starfa hjá okkur skuldlaust að
námi loknu fyrir tiltölulega lægri
laun en ella, meðan það getur nU,
eins og nU er ástatt, borið við
miklum námskostnaði. Hinu, að
umbun fyrir framtak og dáð verði
skertmeðþessu móti, má svara á
þá lund, að reynslan sýnir nU, að
tvöfaldur hásetahlutur reyriist
fullnægjandi hvöt fyrir skipstjóra
á fleytunum okkar til þess að
leggja sig alla fram. Og ég fæ
ekki séð, aö laun sem nema tvö-
földum launum verkamanna
þurfi að verða neinum of litil, þótt
dugandi maður sé, ef við keppum
að þvi að verkamannslaunin
verði bara nógu há.