Þjóðviljinn - 30.05.1976, Page 12

- SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 30. mai 1976.
Einu sinni fyrir langalöngu
varð á vegi minum bók eftir Tage
Danielsson. Hún hét „Sagor för
Barn över 18 ár’’ ef ég man rétt,
og haföi inni aö halda dæmisögur
úr nútimanum, bráðfyndih sam-
bland af þjóösögum og nútlma-
legri ádeilu. Ég las hana spjald-
anna á milli og hló við hátt. Siöan
hef ég ekki haft fregnir af Tage
þessum fyrren nú, að Háskólabió
veitir mér kærkomiö tækifæri til
aö endumýja kunningsskapinn.
Er skemmst frá þvl aö segja, aö
s.l. mánudagskvöld hló ég meira
en alla vikuna á undan, saman-
lagt. Eplastriöiö er ádeila, en á
sem betur fer ekkert skylt með
þeirri „ádeilu” sem mér hefur
fundist áberandi I skandlnaviskri
list: húmorlausum og endalaus-
um „umræöum um vandamál”.
Þrátt fyrlr sannan sænskan
tón,sem reyndar er undirstrikaö-
ur af sjálfum Evert Taube,
minnti Eplastrlöiö mig einhvern-
aö nafni, ætlar aö kaupa upp. heilt
hérað I Svlþjóö, Englavelli, og
breyta þvi i alþjóölegan
skemmtistaö, Deutschneyland.
Þetta fagra, ósnortna sænska
land á aö malbika svo aö hægt sé
aö reisa þar pulsubari, flugvelli
og poppkornsjoppur. í fyrstu taka
Ibúarnir nokkuö vel i þetta og
hugsa jafnvel gott til glóöarinnar,
nú á aö fara aö græöa. En smám
saman kemur i ljós hver framtlö
þeim er búin i Deutschneylandi,
og þá hefst andspyrnan undir
öruggri forystu Lindberg—fjöl-
skyldunnar. Sú fjölskylda er
samsafn af þjóösagnapersónum,
dauöum og lifandi, og er þaö
göldrótt fólk og jákvætt á alla
lund. Til aö fjármagna andspyrn-
una er ungur piltur fenginn tii aö
munda sverö Lindberganna,
drekka galdraseyöi og leggja aö
velli eldgjósandi dreka, sem legiö
hefur á gulli öldum saman.
Að lokum fer allt vel, en mér
EPLASTRÍÐIÐ G
veginn á Jaques Tati. Líkiega
stafa þau hugsanatengsl af þvi áö
ibáöum tilfellum (tökumt.d. Mon
oncle) er um aö ræöa andspyrnu
við plastmenningu nútlmans túlk-
aöa af hugarflugi og gáska, sem
breytist oft I grátt gaman. Aö
ööru leyti eiga þeir fátt sameig-
inlegt, Tage og Tati.
Efni myndarinnar er I stuttu
máli þaö, aö svissneskur kaup-
sýslumaöur, Jean Volkswagner
finnst ekki rétt aö tiunda hér alla
þá atburðarás, vegna þeirra sem
skunda I Háskólabió annaö kvöld.
Ádeila þessarar myndar er I þvi
fólgin aö teflt er fram tvennskon-
ar gildismati, tveimur ólikum
llfsviöhorfum. Náttúran gegn
plastinu, mannllfiö gegn pening-
unum, landiö og fólkiö gegn al-
þjóölegu auövaldi. Jean Volks-
wagner er fulitrúi þess siðar-
nefnda og viö erum oft minnt á
Atriði úr Eplastriöi Tage Andersons
skuggahliöina á auövaldinu: þaö
á aö reisa Hitlon—hótel I
Deutschneylandi, svo eitthvað sé
nefnt. Volkswagner stendur keik-
ur á svölum og horfir yfir vöru-
bila sem aka framhjá hlaönir
vinnuafli, en við vegarbrúnina
stendur fólkiö og veifar fánum.
A sllkum stundum er gott aö
vera göldróttur og geta breytt
óvinum sínum I steina eöa froska.
Margir ágætir leikarar taka
þátt I þessu gamni, þeirra á meö-
al Tage Danielsson, sem leikur
einn af Lindberg—bræðrunum.
Hans Alfredson leikur annan
bróöur, en hann hefur samiö
handritiö ásamt Tage Danielsson.
Af öörum leikurum má nefna
Gösta Ekman, Monica Zetter-
lund, og Max von Sydow.
Tvær sovéskar kvikmyndir
I siöustu viku voru sýndar i
Reykjavik tvær sovéskar myndir,
„Flóttinn” og „Hvitt sólskin eyöi-
merkurinnar”. Sýningar þessar
verða að teljast til nokkurra tlö-
inda, þareð sjaldan gefst tækifæri
til að sjá sovéskar kvikmyndir
hér. Skemmtilegt hefði veriö að
sjá fleiri myndir, og þá einkum
myndir sem fjaUa um nútimann,
en bæði Flóttinn og Hvitt sólskin
eyðimerkurinnar gerast i borg-
arastrlðinu fyrir tæpum 60 árum.
Þaraðauki eru myndirnar ekki
alveg nýjar af nálinni, t.d. er sú
siðarnefnda framleidd 1968. Bió-
stjórum skal bent á að af nógu er
aö taka, þvi að rússar framleíða
um 140 leiknar myndir árlega.
En hvað um það, nú höfum við
séð þessar myndir: „Flóttinn” er
sannkölluð stórmynd, tekur rúma
þrjá tima i sýningu, og hefði ekki
sakaðað stytta hana nokkuð, amk
áður en hún var flutt úr landi
(rússneskir áhorfendur vilja hafa
myndir svona langar). En fyrir
utan lengdina, sem að minum
dómi er galli, er myndin að
mörgu leyti frábær. Kvikmynda-
stjórarnir Alov og Naúmov hafa
unnið saman I ein tuttugu ár og
gert margar góðar myndir.
Nýjasta mynd þeirraer um ævin-
týriTýli Ugluspegils, sem lesend-
ur Þjóðviljans minnast úr
myndasögu, sem birtist i blaðinu
fyrir allmörgum árum.
„Flóttann” byggðu þeir á rit-
verkum Mikhails Búlgakovs,
mikils og umdeilds rithöfundar
sem lést árið 1940. Búlgakov er
frægastur fyrir skáldsögur sinar
Meistarinn og Margrét og Leik-
hússaga, en einnig fyrir leikrit,
td. Dagar Túrbinfjölskyldunnar.
Myndin er i tveimur hlutum, og
geristhinn fyrri á Krimskaga en
hinn siðari i Istambul. Söguefnið
er flótti hvitliðanna og fylgdarliös
þeirra, heldra fólks og mennta-
manna, undan bolsévikkum i
Úljanof leikur Tsjernota hershöföingja
borgarastyrjöldinni sem fylgdi i
kjölfar rússnesku byltingarinnar.
Nokkrir frábærir leikarar skapa
ógleymanlegar myndir af þessu
liði. Mikhail Úljanov leikur
Tsjarnota hershöfðingja af mik-
illi snilld. Hann er þróttmikill,
lifsglaður og ómenntaður hers-
höfðingi i fyrri hlutanum,
skemmtir sér best' i striði, við
drykkjuogá kvennafari. t seinni
hlutanum er illa fyrir honum
komið, hann selur spýtukarla i
einkennisbún. Rauða hersins
á fátæklegum götum Istambúl og
eyðirþeim fáuaurum sem honum
áskotnast með þvi móti i að-
göngumiða á kakkalakkahlaupin
sem einn landi hans hefur skipu-
lagt og auglýst sem „sanna rúss-
neska hirðiþrótt”. Lifi útlaganna
er lýst napurlega og eflaust sann-
sögulega. Það er ekkert gaman-
mál að glata ættjörð sinni og
flækjast um heiminn peninga-
laus, vinalaus og allsiaus. úlja-
nov lýsir þessu ástandi mjög vel,
og sama er að segja um fleiri
leikara. Ein af aðalpersónunum
er Khlúdov hershöföingi, sem
hefur látið hengja fjöldann allan
af saklausu fóiki, einsog gerist i
striðum. Hann er kominn með
samviskubit og orðinn hálfvit-
laus. Þetta er fyrsta kvikmynda-
hlutverk Dvorsjetskis, sem leikur
Khlúdov, en hann var áður lækn-
ir. Ég veit ekki hvort læknavis-
indin hafa misst mikið, en kvik-
myndalistin hefur hlotið nokkurn
ávinning, Dvorsjetski skapar
mjög sannfærandi og hrollvekj-
andi mynd af bööli sem hundeltur
er af draugum sinnar eigin for-
tíðar.
Myndin er glæsilega tekin, ein-
kum vel skipulagðar fjöldasen-
urnar. Martraðir Khlúdovs eru i
svört—hvitu og vekja tilætluð
áhrif, en eru óþarflega oft endur-
.teknar að minum dómi. Ringul-
reið strlðsins er best lýst I
ógleymanlegri senu þar sem ung
stúlka með geit i bandi hefur
óvart lent i miðjum bardaga. Hún
æðir um skelfingu lostin, en þegar
hún sér að henni eru allar leiðir
lokaðar, gripur hún fyrir augu
geitarinnar, til þess að hlifa henni
við að horfa á bardagann.
„Hvitt sólskin eyðimerkur-
innar” auglýsa Rússar sem
„sovéskan vestra”. (Gárungarn-
ir kalla svoleiöis myndir
,,austra”).Þaö má til sanns vegar
færa að nokkru leyti, t.d. er aðal-
hetjan einn af þessum ódrepandi
mönnum sem alltaf skjóta beint i
mark og aldrei láta koma sér að
óvörum. Samt er eitthvað mann-
legt við hann, einkum og sérilagi
draumar hans um Katrinu, feitu
konuna sem biður hans á Volgu-
bökkum. Til hennar hugsar hann
alltaf þegar syrtir i álinn á eyði-
merkurgöngu hans meö 9 fagrar
konur I eftirdragi. Hann hefur
nefnilega veriö settur yfir
kvennabúr og á að koma því heilu
og höldnu til næsta þorps og verja
það fyrir stigamönnum. Fremur
litið kemst til skila af upphafleg-
um húmor myndarinnar eftir að
sett var i hana enskt tal, það á
einhvern veginn ekki við þessa
leikara að tala amerisku. En allt
um það er myndin góð kvöld-
skemmtun, til annars mun ekki
hafa verið ætlast af aðstandenda
hálfu.
Athugasemd
t Kvikmyndakompu s.I. sunnudag
uröu þau mistök að mér var eign-
uð grein Þorsteins Jónssonar,
sem hann sendi frá Osaka i
Japan. Við biðjum Þorstein og
lesendur afsökunar.
Ingibjörg Haraldsdóttir.