Þjóðviljinn - 20.07.1976, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 20. júli 1976. ÞJÓÐVILJiNN — SIÐA 13
ar nyja stjórn, myndi hann senni-
lega neita kommúnistum um síð-
arnefnda embættiö en gæti neyöst
til að láta þeim eftir embætti flug-
málaráBherra. En verBi Her-
mann Jónasson næsti forsætis-
ráBherra erá hinn bóginn hægt aB
hugsa sér aB hann yrBi fús til þess
aB láta kommúnistum eftir þessi
ráBherraembætti bæBi. (NeBan-
máls er er þess getiB aB 2. april
þetta ár hafi Trimble sendiráBs-
fulltrúi sent Bjarna Benedikts-
syni tilkynningu, sem ekki er
prentuB, þess efnis aB flugfélag-
inu American Overseas Airlines
(AOA) hafi veriB faliB samkvæmt
samningi viB bandariska her-
málaráBuneytiB, aB halda uppi
starfseminni á Keflavikurflug-
velli, annaBhvort milliliBalaust
eBa i gegnum dótturfyrirtæki.
Nákvæm skýrsla um fram-
kvæmdir á Keflavlkurflugvelli er
i skjalasafni bandariska utan-
rikisráBuneytisins en ekki prent-
uB meö öörum leyndarskjölum.
Innsk. Þjv.).
Meö tilliti til núverandi aö-
stæöna mæli ég sterklega meö þvi
aB utanrlkisráöuneytiB og her-
málaráöuneytiö kanni möguleik-
ana á þvi aö her okkar kaupi salt-
fisk til neyslu I Þýskalandi eða þá
i sambandi viö hjálparáætlunina
varöandi Grikkland. Ennfremur
aöþessi ráöuneyti sjái mér fyrir
undirbúningsuppiýsingum sem
fljótlega mætti taka saman, svo
aB ég geti fylgt eftir samtali okk-
ar Benediktssonar I gær. Þaö eru
góöar horfur á þvi aö núverandi
rlkisstjórn haldist viö völd svo
framarlega sem viö getum hjáip-
aö tslandi til aö koma fiskinum á
markaö.Ef viö getum þetta ekki
og efnahagsástandiö heldur á-
fram aö verna, eins og allar likur
eru til aB þaö geri, er sennilegt aö
stjórnin falli um siöir. Ég geri
mér fyllilega ljóst aö sú stefna i
aðgeröum okkar, sem sendiráðiö
ráöleggur, samsvarar aö vissu
leyti venjum I efnahagslegum
hernaöi, en lit svo á aö þetta sé
nauösynlegt vegna hernaöarlegra
(strategiskra) hagsmuna, sem
hér koma viö sögu.
TRIMBLE
(Næst kemur ikaflanum um ts-
land slmskeyti frá Trimble,
fyrsta fulltrúa I sendiráöi Banda-
rikjanna i Reykjavlk, til utan-
rikisráöherra Bandarikjanna i
Reykjavik, til utanrflúsráBberra
Bandarikjanna. Skeytiö er dag-
sett 2. ágúst og viröist vera svar
viö simskeyti frá ráöuneytinu,
dagsettu daginn áBur.en efni þess
er ekki birt. Trimble segir þar frá
uppástungum Edwards C. Ache-
son, sérlegs sendimanns banda-
riksa utanrikisráBuneytisins, er
haföi þaB meö höndum aö athuga
möguleikana á kaupum á fiski á
NorBurlöndum til neyslu fyrir
ibúa hernámssvæöa Bandarikj-
anna og Bretlands i Þýskalandi.
Uppástungurnar lagöi Acheson
fram af hálfu yfirvaldanna á her-
námssvæðum og voru þær
um þaB hvernig greiBa mætti fyr-
ir fiskinnflutningi islendinga
þangaö. Leggja hernámsyfir-
völdin til aö teknar veröi upp
samningaumleitanir meB þaö
fyrir augum aö tryggja lág-
marksmagn af lönduöum fiski og
afla markaöar fyrir allar hugs-
anlegar fisktegundir, hvenær sem
þeim yröi landaB i höfnum i
Þýskalandi eða annarsstaðar á
meginlandi Evrópu. Samningur-
inn um þetta veröi endurnýjaöur
árlega og verölag og skilmálar þá
teknir til endurskoöunar. Þá er
tekiö fram að áætlunin um þenn-
an fiskútflutning islendinga til
Þýskalands veröi aö „falla sam-
an viö hverskonar ákvarðanir,
sem geröar yröu samkvæmt
Marshail-áætluninni.” Hagurinn,
sem Island heföi af þessum fisk-
útflutningi, er I skeytinu skil-
greindur þannig:)
(a) tsland fengi aöild aö inn-
gangsþætti Marshalláætlunarinn-
ar.
(b) Island þyrfti ekki aö færa
utanrflúsviöskipti sin til annara
landa eöa flytja út til Bandarikj-
anna neitt af þeirri framleiðslu
sinni sem þaö hefur til sölu.
(c) Samningurinn myndi
tryggja lágmarksverö á fiski og
þaö myndi gera islenskum yfir-
völdumfærtaö þróa fram áætlan-
ir um aukna framleiöslu og um
leiB gefa einstakt tækifæri til þess
aö skipuleggja þjóBarbúskapinn
til langs tima og gera ráöstafanir
til aö berjast gegn veröbólgunni.
(d) Engin tilhneiging yrði i þá
átt aö bjóBa I verö sem myndi
auka veröbólguerfiöleikana.
(e) Island fengi tafarlaust
tækifæri til að endurnýja eðlileg
viöskiptasambönd viö Þýskaland,
en þau sambönd skiptu mjög
miklu máli fyrir efnahag Islands
á túnabilinu fyrir striö.
(f) Island fengi möguleika á
þvi aö sækja um lán til AlþjóBa-
bankans.
Burtséö frá athugasemd viö-
vikjandi bankalánið sem byggö
vará yfirlýsingu McCloys, viröist
framanskráö vera i samræmi við
fyrirmælin, sem Acheson fékk frá
Clay hershöföingja ogyfirvöldum
hernnámssvæðanna tveggja, þótt
ég hafi ekki séö texta þeirra fyrir-
mæla. ( John J. McCloy, forseti
Alþjóöabankans um endurupp-
byggingu og þróun, hafði lýst þvi
yfiraöbankinn myndibeita sértil
almennrar örvunará framleiöslu
til stuönings Marshall-áætluninni.
Lucius D. Clay var þá æösti yfir-
maður herja Bandarikjanna i
Evrópu og hernámsstjóri þeifra i
Þýskalandi.)
Til þess aö sýna góöan vilja
bauöst Acheson til þess aö taka
þegar i staö upp samningaum-
leitanir um sölu á þúsund smá-
lestum af saltfiski til Grikklands
og yröi þetta magn af fiski flutt
þangað snamma i haust. En
samningamenn islendinga sem
Thor Thors (sendiherra tslands i
Whashington) hafði um hvaöa
fjárhæö Acheson haföi til ráö-
stöfunar sýndu tilhneigingu til aö
þrátta um veröiö og leiddi það tii
þess aö samkomulag gat ekki
náBst á þeim tveimur dögum og
halfum betur sem hann var i
Reykjavik.
TRIMBLE
Athugasemd ritstjórnar.
Samningaumleitanir um fisk-
sölusamn. héldu áfram út ár-
iö 1947. 1 október fékk Trimble
fyrirmæli um að uppiýsa rikis-
stjórn islands um aö Bandarikin
og Bretland leggöu þaö til aö
þessi tvö riki keyptu sameigin-
lega af tslandi — meö breska
matvæiaráöuneytiö sem milliliö
— sjötiu þúsund smálestir af fiski
til hernámssvæöa þeirra beggja I
Þýskalandi. Skyldu þessi kaup
gerð á árinu 1948. (Simskeyti um
þetta efni er ekki birt.) 14.
nóvember fékk Trimble fyrir-
mæli um að upplýsa fslensku
stjórnina um að breska stjórnin
heföi samþykkt aö greiða þennan
útflutning allan i reiöufé og
sterlingspundum en ekki einungis
aö þremur fjóröu hlutum eins og
stungiö haföi veriö upp á f október
og islendingar höföu ekki sam-
þykkt. (Símskeyti um þetta er
ekki birt, en þaö er varöveitt i
sama skjalahólfi hjá bandariska
utanrikisráðuneytinu og textar
viöskiptasamninganna um
þetta).
Frá sendiráðsfuiltrúanum á Is-
landi (Trimble) til utanrikisráð-
herra (Bandarikjanna).
TRÚNAÐARMAL Reykjavik, 1.
september 1947, kl. 6 e.h.
323.1 morgun gaf Benediktsson
(Bjarni) I skyn aö stjórnin myndi
innan skamms gefa út yfirlýsingu
um fjármál Islands, en ástand
þeirra er mjög alvarlegt vegna
veröbólgunnar. Þessu fylgir
stjórnin sennilega eftir meö þvi
aö skora á landsmenn að draga
sjálfviljugir úr framleiðslu-
kostnaöi, þar á meöal kaupgjaldi.
Ráöherrann geröi ráö fyrir aö
kommúnistar myndu hvetja
verkalýössamtökin til þess aö
hafna mppástungunni og „þá
veröum viö aö ákveöa hvort viö
eigum aö reyna aö draga úr
kostnaðinum meö löggjöf eöa
taka kommúnista inn i nýja rikis-
stjórn, sem allir flokkar ættu aö-
ild aö, meö þvi skilyröi aö
kommúnistar fái stuöningsmenn
sina til þess aö sætta sig við lakari
lifskjör”. Slöari valkosturinn er i
samræmi við grein Einars 01-
geirssonar I Þjóöviljanum á
laugardaginn, en sú grein mun
skrifuö til aö kanna möguleikana
á myndun sllkrar stjórnar. Þar er
heitiö á alla framleiösluaðila —
verkamenn, bændur, fiskimenn,
Framhald á 14. siðu.
Bandarikjastjórn hótaöi efnahagsþvingunum ef reynd yröi myndun nýsköpunarstjórnar aö nýju. Hér á
myndinni er nýsköpunarstjórnin, annaö ráöuneyti Ólafs Thors öðru nafni: Frá v.:Emil Jónsson, sam-
göngumálaráöhcrra, Finnur Jónsson, féiagsmála- og dómsmálaráöherra, ólafur Thors, forsætis- og
utanrikisráöherra, Pétur Magnússon, viöskipta- og f jármálaráöherra, Áki Jakobsson, atvinnumálaráð-
herra og Brynjólfur Bjarnason, menntamálaráöherra.
Ráöuneyti Stefáns Jóhanns Stefánssonar. Taliö frá vinstri: Bjarni Asgeirsson, landbúnaöarráöherra,
Eysteinn Jónsson, menntamálaráöherra, Stefán Jóhann Stefánsson, forsætis- og félagsmálaráöherra,
Sveinn Björnsson, forseti, Bjarni Benediktsson, utanrikis- og dómsmálaráöherra, Emil Jónsson, sam-
göngu- og viöskiptamálaráöherra, og Jóhann Þ. Jósefsson, f jármála-og atvinnumáiaráöherra.
—
^ Vissa aðila i Sjálfstœðisflokknum dreymdi um
nýja „nýsköpunarstjórn.” >
Q Bjarni bað Bandarikjastjórn að kaupa saltfisk
til styrktar stjórn Stefáns Jóhanns.
Bandarikin óttuðust að Sósialistaflokkurinn
fengi embœtti flugmála- og utanrikisráðherra.
^ Hermanni Jónassyni var trúandi
til eftirlœtis við „kommúnista.”
^ Bandariska sendiráðið ráðleggur „efnahagslegan
hernað” til verndar hernaðarlegum hagsmunum
Bandarikjanna á Islandi.
£ Bandarikin hótuðu efnahagslegum þvingunum
ef Sósialistaflokkurinn fengi aðild að stjórn.
£ Hvað átti Trimble við með „endanlegu uppgjöri”
við islenska kommúnista?”.
^ Yfirlýsing Trimbles: Myndum ekki láta valdatöku
„kommúnista” á Islandi afskiptalausa.
\J