Þjóðviljinn - 12.09.1976, Page 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. september 1976.
Sunnudagur 12. september 1976. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Hlutverk
sýningarinnar
Haustsyning FÍM hefur um
langt árabil veriö fastur og mikil-
vægur viöburöur i listallfi hér i
borg. Meö sýningunni hefur veriö
skapaöur ágætur vettvangur til
aö draga saman á eitt torg þaö á-
hugaverðasta sem gerst hefur I
myndlist á hverjum tima bæöi
eftir eldri og yngri listamenn.
Þátttakan i sýningunum gegnum
árin hefur veriö misjöfn, sem að
vissu marki hefur ma. speglaö fé-
lagsdeilur milli myndlistar-
manna og raunverulega sam-
stööu þeirra við FIM. Þaö ætti
samt sem áöur öllum aö vera ljóst
og er þá skemmst að minnast á-
takanna um Kjarvalsstaði á sl.
vetri hve sterk heildarsamtök al-
varlega starfandi myndlistar-
manna eru nauösynleg og mikil-
væg. Meö þaö i huga að fyrrnefnd
deila FIM og borgaryfirvalda
stóð fyrst og fremst um listrænt
gæöamat á sýnendum að Kjar-
valsstööum var þaö einkum
mikilvægt að þessu sinni aö félag-
inu tækist að tjalda til þvi
besta sem völ væri á og aö félags-
menn sýndu þá félagslegu sam-
stöðu að gefa þvi gæðamati sem
FÍM barðist fyrir raunverulegt
innihald. En ef aðer gætt hve litill
hluti félagsmanna, aöeins 31 af 80,
sýnir hér, getur þaö vart talist
mikil þátttaka, né bera vott um
mikla félagslega samstööu. Auk
þessara félagsmanna sýna hér 13
utanfélagsmenn, alls 144 verk i
ýmsum efnum.
Það gefur auga leið að hér gefst
ekkert rúm til aö tiunda framlag
hvers og eins til neinnar hlitar.og
vel ég þann kostinn að gera aö
umtalsefni þau meginviöhorf,
sem hér birtast á sýningunni og
geta um nokkra fulltrúa þeirra.
Heföbundinn
expressionismi
Samhliða þeim ýmsu stilbreyt-
ingum, sem hafa oröiö i islenskri
myndlist á þessari öld, hefur á-
vallt veriö til staöar myndgerö,
sem um flest byggir á listskiln-
ingi impressionisma og
expressionisma kringum siöustu
aldamót. Þessi listskilningur
mótaöi öðrum fremur brautryöj-
endur okkar i byrjun aldarinnar,
sem virkjuöu hann á persónuleg-
an og stórfenglegan hátt. t hönd-
um þeirra kynslóöa sem viö tóku
staðnaöi þessi myndgerö og varð
aö léttvægri formúlulist, þar sem
allar stæröir voru fyrirfram
þekktar. Myndgeröin hefur i æ
rikara mæli fengið svipmót and-
lausrar og vélrænnar færibanda-
framleiöslu en listrænnar sköp-
unar. Samt hefur þessi tegund
myndgeröar ávallt haft greiöan
aögang aö hjörtum islendinga, og
eru þeir myndgerðarmenn ófáir
sem hafa tekið aö sér þaö hlut-
verk aö annast hina miklu eftir-
spurns. markaðsins. Samt eru i
þessum efnum örfáar undantekn-
ingar.og tvo slika málara má ein-
mitt sjá hér á sýningunni, þá Jó-
hannes Geir og Sigurö Sigurðs-
son. Siguröur sýnir hér fjögur
oliumálverk, og þó hann velji sér
gjarnan sjónarhorn á myndefnið
sem gefur þvi talsvert óhlutlægt
gildi, þá liggur hér til grundvallar
fyrst og fremst einlæg náttúru-
upplifun, eins og t.a.m. í mynd-
inni „Kvöld”, þar sem hann meö
mildum blæbrigöafinum lita-
flekkjum framkallar ljóðrænan
myndheim.
Abstrakt list
Ef einhver ein myndgerð hefur
öörum fremur veriö ráöandi á
sýningum FIM um langt árabil
eru það abstrakt verk, en sá hóp-
ur málara var um langt skeiö
allsráöandi i félaginu. Aö þessu
sinni bregður svo viö að marga af
ágætustu fulltrúum þessa viö-
horfs vantar hér á sýninguna. tJt
frá formgerðinni má segja aö
flestir standi milli tveggja póla,
sem eru annars vegar hin strang-
geómetrisku verk Eyborgar Guð-
mundsdóttur, sem allt aö þvi
viröast sótthreinsuð i hreinleika
sinum. og hins vegar verk
Magnúsar Kjartanssonar, þar
sem gróf pensilskrift og ýmis
efnisáferð setur megin-mark.
Af eldri kynslóöinni sem hér sýn-
ir má nefna Sigurjón Ólafsson.
Kristján Daviðsson og Hörö
Agústsson, sem allir sýna hér á-
hugaverð verk i sjálfu sér, þó þeir
bæti litið við fyrri afrek sin.
Kjartan Guöjónsson á hér þrjú at-
hyglisverð verk, sem ööru fremur
einkennast af klasa smáforma,
sem fela i sér flug og hraða, sem
hann ýmist þjappar saman, herö-
ir á eða mýkir, og útkoman veröur
i senn hvikur og margbreytilegur
formrænn samleikur. Collage-
myndgerð hefur átt talsveröum
vinsældum að fagna sem tjáning-
armiðill aö undanförnu, og hér
sýna þrir myndlistarmenn, sem
vinna I þessa veru, Magnús
Kjartansson, Ómar Skúlason og
Siguröur örlygsson. Þeir Magnús
og Ómar vinna eftir mjög svo vel
könnuöum leiöum, þar sem papp-
ir af ýmsum gerðum og efnisá-
ferö er teflt á móti lituðum flötum
meö grófri pensilskrift, sem af-
markast sin á milli af ströngum
formfleygum. Verk Sigurðar ör-
lygssonar hafa á siöustu misser-
um oröiö allt hlaönari og form-
rænt fjölskrúðugari. Hér teflir
hann gjarnan saman geómetrisk-
um formum og mjúkum ávölum
bjúgformum og tekst þegar best
lætur að skapa lifandi og sam-
þjappaöan formheim, þar sem
hvert form fær sina merkingu og
hlutverk.
Mjúk ávöl form eru einnig aöal-
uppistaöan I myndum Eyjólfs
Einarssonar þar sem þau ganga
inn i margbreytilegt formrænt
samhengi, spennast út eöa
þrengjast i mjúkri hrynjandi
eöa togna i formræmur, sem jafn-
vel fá á sig dulræna vidd. Einar
Þorláksson sýnir hér þrjú verk,og
pastel-myndir hans búa yfir fin-
gerðum ljóðrænum þokka, en i
stærsta verki hans „Nýgræöing-
urinn”, veröur öll formgerðin
flóknari og margbrotnari, litur-
inn er spenntur upp og allur
myndflöturinn er virkjaöur á
kraftmikinn hátt. Asgerður Búa-
dóttir og Leifur Breiöfjörö vinna
bæði út frá óhlutlægum forsend-
um hvort i sinu efni og hafa þaö
öörum fremur sammerkt aö
styrkieiki verka þeirra felst ööru
fremur i vönduöu handbragði og
rikri tilfinningu fyrir efninu, þó
minna fari fyrir frumleika eöa
nýsköpun i forminu.
Annars veröur aö segja þá sögu
eins og hún er að þetta úrtak ab-
strakt verka sem hér er gefur
mjög takmarkaða mynd af stöðu
þessarar myndgeröar, þar eö
marga af sterkustu fulltrúum
hennar vantar hér á sýninguna.
Manneskjan og
umhverfi hennar
Ein meginbreytingin I islenskri
myndlist hin siðari ár er sú aö
manneskjan og umhverfi hennar
hefur oröiö ásækiö myndefni, sett
fram á þekkjanlegan og augljós-
an hátt. Ástæðurnar fyrir þessari
breytingu eru margþættari en hér
gefst tóm til aö tiunda. Abstrakt-
listin hafði gengiö sér til húöar i
augum stórs hluta þeirrar kyn-
Ólafur Kvaran
skrifar
um
myndlist:
Haustsýning
FÍM að Kjar-
valsstöðum
Um þessar mundir stendur yfir að Kjarvalsstöðum
haustsýning Félags islenskra myndlistarmanna. Þar
sýna 44 listamenn 142 verk, málverk, teikningar, graf ík,
vefnað, glermyndir og höggmyndir.
Magnús Kjartansson : Tvö SSI morgunleikfimi 5.
slóðar sem fram kom á sjöunda
áratugnum. Hún var ekki lengur
lifandi og virkur tjáningarmiðill
fyrir tilfinningar og hugmyndir
þessarar kynslóöar. Manneskjan
og umhverfi hennar, hvort sem
hún var sett i félagslegt samhengi
eða var yfirgefin og einangruð,
varð nú eitt meginviðfangsefni
margra myndlistarmanna.
Þó þetta myndefni sé sameigin-
legt mörgum hér á sýningunni þá
er meö engu móti hægt að fella þá
alla undir einn hatt, þar eö verk
þeirra eru ólik aö formi og merk-
ingu. 1 grafik-myndum Þórðar
Hall er náttúran séö frá ólikum
sjónarhornum aöalmyndefniö,
sem hann útfærir á næman og fin-
gerðan hátt. Verk hans fjalla um
samlif manns og umhverfis, en
einnig um utanaökomandi ógnun,
sem raskar öllu samræmi og leiö-
ir hugann aö mengun og náttúru-
spjöllum hvers konar. Þaö sem
ööru fremur einkennir verk hans
er fingerð og meitluð formgerð,
sem hann beitir af nákvæmni og
af fádæma tæknilegri kunnáttu-
semi. Jón Reykdal sækir á mið
brennandi þjóðfélagsmála, i þeim
myndum sem hann sýnir hér, eins
og t.a.m. i „Þjóðsaga nr. 2:
Heims.ókn”, þar san hann þjapp-
ar saman á hugvitssamlegan hátt
táknum, sem lýsa félagslegri
stöðu konunnar, karlmannaveld-
inu og skynsemishyggju velferö-
arþjóðfélagsins. Þó þeir Jón og
Þórður Hall i vissum mæli noti
verk sin til félagslegra athuga-
semda, þá verða þau aldrei að
þeim einstrengingslegu pólitisku
leiðarvisum, sem svo oft vill
verða, þegar boðskapurinn ber
alla formgerð ofurliði.
I verkum Gunnars Arnar er
manneskjan i allri sinni einangr
un miðpunkturinn i hans drama.
Hún er hér tekin til innhverfrar
greiningar þar sem hann beitir lit
sinum af nákvæmni og krafti til
að lýsa huglægu ástandi og til-
finningalegri stööu hennar. Verk
hans eru lýsingar við hugtök eins
og tryllingslegur ótti, óöryggi,
firring og fleira I þá veru. Haukur
Dór vinnur út frá áþekkum for-
sendum og Gunnar örn, þó út-
koman sé all-ólik, þar sem litnum
er ekki beitt af sömu hnitmiöun,
en þess i staö gefur hann mynd-
efni sinu sálfræöilegt inntak meö
voldugri hrynjandi og rikri
efnisverkun.
I vatnslitamyndum Eiriks
Smith þá er það annars vegar
hrein náttúrustemmning sem
hann fangar i verk sin, og þær
manneskjur sem hann á stundum
vefur inn i náttúruna hafa yfir sér
súrrealistiskt yfirbragð.
Hin surrealistiska vinnuaðferö
er þó gleggri og greinilegri i verk-
um Braga Asgeirssonar, þar sem
hann teflir saman ýmsum „aö-
Eyjólfur Einarsson : Komposition ( olia ) 1.
Kristján Daviðsson : Andlit i polli, olia 3 .
wmm
Einar Þorláksson: Nýgræöingur (
skotahlutum” og lætur þá i senn
á áhrifamikinn hátt vinna saman
sem tákn og formræn eigindi.
Hvaö speglar
sýningin?
En hvaða mynd dregur sýning-
in upp I heild sinni af stöðu is-
lenskrar myndlistar i dag, eöa
gefur hún I rauninni tilefni til
slikrar spurningar? Ég tel þaö
hæpiö, þvi þótt hún spanni yfir
flest þau viöhorf sem hér eru ráö-
andi — i misjöfnum mæli þó — þá
er þvi ekki aö neita aö marga af
sterkustu listamönnum okkar
vantar á sýninguna. Gildir þetta
einkum um abstraktmálarana,
grafikera og þá er íeggja stund á
,,concept”-list. og veikir þetta
vissulega hlutverk sýningarinn-
ar sem úrtak af þvi áhugaverö-
asta sem unnið er nú i myndlist.
Af þessum sökum er varhugavert
aö vera meö alhæfingar um stööu
islenskrar myndlistar út frá þess-
ari sýningu, þar sem hún gefur
ekki tilefni til slikrar umræðu. En
þrátt fyrir þaö er óhætt aö full-
yröa aö haustsýningin er áhuga-
verö og ber þess ljósan vott aö
mikil breidd er i islenskri mynd-
list um þessar mundir. Þá álykt-
un er allavega óhætt að draga.
ólafur Kvaran.
Jón Reykdal. Þjóösaga nr. 1 : Til heiðurs Jónum 2.
Sigurjón Ólafsson : Frumdrög aö minnismerki yfir Garöar Svavarsson, „Farfuglar". plast. 9.