Þjóðviljinn - 09.11.1976, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 9. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐAI3
Suðurríkja-
maður í
Hvíta húsið
Sögulega séð hlýtur sigur
georgiumannsins Jimmys Cart-
er að vekja vissa athygli. Þetta
er i fyrsta sinn frá þvi fyrir
bandarisku borgarastyrjöldina
að frambjóðandi frá hinum eig-
inlegu suðurrikjum er kjörinn
forseti Bandarikjanna. Þar að
auki komst Carter að ekki sist á
suðurrikjaatkvæðum, og að þvl
er virðist jafnt svörtum sem
hvitum. Þaö bendir óneitanlega
til þess að viss timamót hafi á
siðustu árum orðið f bandariskri
innanlandssögu.
Mannréttindabarátta blökku-
manna og hvitra manna, sem
með þeim hafa staðið, hefur
haft þau áhrif að dregið hefur
eitthvað úr andstæðunum milli
hvitra manna og svartra i suð-
urríkjunum. Spurning er hvort
það stafar af vægari eða mann-
úölegri afstöðu hvitra suður-
rikjamanna til svartra landa
sinna. Fullt svo liklegt er að
ástæðan sé fyrst og fremst sú að
réttindi blökkumanna hafa auk-
ist og að þeir eru farnir að finna
til máttar sins sem heildar.
Þetta hefur gert að verkum að
þeir gefa gaum þjóðfélagsmál-
ummeira enáöurvarog taka til
dæmist þátt i kosningum, sem
þeir gerðu varla áður og fengu
raunar ekki i suðurrikjunum
fyrir ofbeldi hvitra valds-
manna. Og þegar suðurrikja-
blökkumenn fara að kjósa, þá
kjósa þeir demókrata, sökum
þess að sá flokkur hefur á þess-
ari öld yfirleitt reynst ivið um-
bótasinnaðri en andstöðuflokk-
urinn repúblikanar og þvi að
jafnaöi haft meiri hylli tekju- og
áhrifaminni þegna þjóðfélags-
ins.
Mikið atriði i þessu sambandi
er lika að þorri bandariskra
blökkumanna býr ekki lengur i
suðurrikjunum, eins og var
fram að siðari heimsstyrjöld.
Þátttaka Bandarikjanna i
heimsstyrjöldinni hleypti miklu
fjöri i atvinnulifið, dró Banda-
rikin út úr kreppunni og kom af
stað sannkölluðum þjóöflutn-
ingum blökkumanna til iönað-
arborganna norður frá, þar sem
atvinnu var aö fá. Að vísu fer
þvi fjarri að blökkumenn þar
séu lausir við misrétti i allri
mynd, en þeir eru aö minnsta
kosti ekki vonlausir um úrbætur
á högum sinum eins og svartir
suðurrikjamenn voru til
skamms tima.
Það segir lika sina sögu að
Carter skyldi i svo rikum mæli
ná fylgi hvitra suðurrikja-
manna, ekki sist sökum þess að
hann aö minnsta kosti annaö
veifið hefur kynnt sig sem
„frjálslyndan” demókrata.
Sökum þess aö mannréttinda-
barátta blökkumanna fann
meiri hljómgrunn meðal demó-
krata, hafa verið viss brögð að
þvi á siðari árum að hvita fylgið
i suöurrikjunum, sem að jafnaði
hefur verið öruggasta afhvarf
demókrata, snérist frá þeim.
Fylgi hvitra suðurrlkjamanna
viö Carter nú bendir frekar til
þess að þeir séu búnir að sætta
sig við aukin réttindi blökku-
manna sem oröinn hlut, auk
þess sem metnaður i þá átt aö fá
nú loksins „sinn mann” i for-
setastól kann að hafa haft mikil
áhrif i þessu landi, þar sem svo
mjög er slegiö á strengi allskyns
tilfinningasemi i kosningabar-
áttu. Kannski finnst sumum
„dixiekrötunum” aö nú fyrst
hafi þeir fengið fulla uppreist
eftir ósigurinn i borgarastrið-
inu.
Eitthvað umbótasinn-
aðri en Ford
Hvort svo sigur Carters og
demókrata hefur einhverjar
teljandibreytingari för meö sér
á stefnu bandarikjastjórnar inn
á viö eða út á viö er erfitt að
segja um að svo stöddu. Mestar
likur eru til þess að breyting-
arnar verði ekki miklar.
Reynslan hefur sýnt aö þeir
frambjóðendur i bandariskum
forsetakosningum hafa náð
bestum árangri, sem ekki hafa
hætt sér langt til „hægri” eða
„vinstri” hvað viðhorf snertir.
Goldwater, sem steig ótæpt i
hægrivænginn, kollféll fyrir
Johnson, sem höfðaði til miöju-
manna i skoðunum, og
McGovern, sem ákveðið tók af-
stöðu meö frjálslyndari armi
demókrataflokksins, fór engu
betri för fyrir meðalmenninu
Nixon. Trúlegt er að visu að
Carter muni reynast eitthvað
umbótasinnaðrien Ford og gera
tildæmiseinhverjar ráöstafaúir
til að bæta úr atvinnuleysinu,
sem siðustu árin hefur verið
meira en nokkru sinni siöan i
kreppunni fyrir strið. En var-
lega verður hann að fara i þaö,
sé honum annt um sitt pólitiska
lif: ráðendur auðmiagns óttast
að' ráðstafanir gegn atvinnu-
leysi kunni að draga úr gróða
þeirra, eins og verðsig i kaup-
höllum eftir að fréttist af sigri
Carters benti strax til. Og i
Bandarikjunum kemst enginn
langt i stjórnmálum nema með
þvi að hafa mikið fjármagn á
bak við sig til greiðslu á kostn-
Carter — hvað býr á bak við til-
búning sérfræöinganna i „mak-
ing of a President?”
aði viö kosningaáróður og
flokksapparöt.
Stirðnandi sambúð við
„andstæðinga”?
Enn óljósara er hvaða stefnu
Carter-stjórnin kann að taka i
utanrikismálum, enda mun
kunnugleikur Carters um heim-
inn utan Bandarikjanna næsta
takmarkaður. Hann hefur veist
aðKissingerfyrirað byggja upp
utanrikisstefnu, sem byggist á
hagsmunasjónarmiöum ein-
göngu, en bandarikjamenn
höfðu lengi reynt aö telja sjálf-
um sér og öðrum trú um að ut-
anrikisstefna þeirra miðaðist að
einhverju leyti við hugsjónir.
Helst er að sjá að Carter — eða
kannski fremur sérfræðingar
hans i utanrikismálum — stefni
aðþviaö treysta sem bestsam-
böndin við Vestur-Evrópu,
Rómönsku-Ameriku og Japan —
sem sagt bandamenn Banda-
rikjanna. Að minnsta kosti hafa
þeir ámælt Kissinger fyrir að
leggja fremur áherslu á
árekstralausa sambúð við
meinta höfuðandstæöinga
Bandarikjanna — Varsjár-
bandalagið og Kina — en banda-
menn þeirra. En þessi stefnu-
breyting, ef af henni verður,
gæti leitt til aukinnar þykkju i
samskiptunum við austurveld-
in.
Að öllu samanlögðu má gera
ráð fyrir að Carter reynist held-
ur athafnasamari og svipmeiri
forseti en Ford, sem i það heila
tekiö mun vera einhver svip-
minnsti og slappasti forseti
Bandarikjanna i þeirra 200 ára
sögu. Það sem Lyndon Johnson
sagði um hann, að hann gæti
ekki gengið og tuggið samtimis,
virðist ekki hafa verið alveg út i
hött, táknrænt séð. Að visu er
erfitt að segja um, að hve miklu
leyti sigur Carters er afrek hans
sjálfs. Frambjóðendur i banda-
riskum forsetakosningum eru
„búnir til” af sérfræöingum á
þvi sviði og látnir birtast kjós-
endum i þvi liki sem útreiknað
hefur verið að falli sem flestum
þeirra i geö. Almenn andúð á
höfuðborgarvaldinu, sem kom í
kjölfar Watergate-hneykslanna
og annars.varðhnetubóndanum
frá Plains, algerum utanbæjar-
manni i Washington, lika drjúg-
ur plógur. Engu að siður má
reikna með, ef dæma skal af all-
skjótum uppgangi Carters, að
hann sem persóna búi yfir ein-
hverju af ferskri orku og frum-
leik. — dþ.
A IJfýðu ban dalagið
í Reykjavík
Kosið í flokks-
ráð í kvöld
I.úövik.
Alþýðubandalagið i Reykjavik heldur
almennan félagsfund i kvöld kl. 20.30 i
Tjarnarbúð (uppi). A dagskrá eru tvö mál:
Kjör fulltrúa i flokksráð Alþýðubandalagsins
og framsaga Lúðviks Jósepssonar um land-
helgisviðræðurnar sem framundan eru. Til-
lögur uppstillinganefndar um fulltrúa i
flokksráð liggja frammi á skrifstofu félags-
ins að Grettisgötu 3.
Spœnskir
leiðtogar
handteknir
MADRID 8/11 — Fjórir forustu-
menn hinnar vinstrisinnuðu
stjórnarandstöðu á Spáni voru
handteknir i Sevilla i dag og gefa
yfirvöld þeim að sök að hafa hald-
ið um helgina fund meö stúdent-
um i háskólanum þar i borg, i
þeim tilgangi að upplýsa stúdenta
um stefnu stjórnarandstöðunnar
og undirbúninginn fyrir eins dags
allsherjarverkfall, sem áformað
er á föstudaginn. 1 Reuter-frétt
eru hinir handteknu skilgreindir
þannig að tveir þeirra séu
kommúnistar, einn sósialisti og
sá fjórði maóisti.
Verkalýðssamtök, sem stjórn-
völd hafa enn ekki veitt leyfi til að
starfa og kommúnistar og
sósialistar hafa forustu fyrir,
munu vera að undirbúa fundi um
land allt til undirbúnings verk-
fallinu á föstudaginn. I baska-
borginni Bilbao, þar sem verka-
menn hafa tvivegis gert alls-
herjarverkfall i ár, eru um 30.000
byggingaverkamenn i verkfalli
fjórða daginn i röð. Þeir krefjast
meðal annars hærri launa.
Fiskveiðiviðrœð*
ur USA og EBE
BRUSSEL 8/11 Reuter — Banda-
rikin og hin niu aðildarriki Efna-
hagsbandalags Evrópu hófu i dag
samningaviðræður um réttindi
EBE-fiskimanna til að stunda
veiðar á bandariskum fiski-
miðum. Er hér um undirbúnings-
viðræður aö ræöa, og eiga þær að
greiða veginn fyrir ákveðnari
samningaumleitunum siðar.
EBE-rikin komust 30. okt. að
samkomulagi um að færa fisk-
Erlendar
fréttir í
stuttu máli
veiðilögsögu sina út i 200 milur og
koma fram sem einn aðili i samn-
ingaumleitunum um gagnkvæm
fiskveiöiréttindi gagnvart rikjum
eins og Islandi, Noregi og Banda-
rikjunum.
Namibíu-
ráðstefnan hefst
á ný á morgun
WINDHOEK, Namibiu 8/11
Reuter — Viðræður fulltrúa frá
öllum þjóðflokkum Namibiu, sem
Suður-Afrika drottnar yfir i trássi
við Sameinuðu þjóðirnar, hefjast
að nýju á morgun og er tilgangur-
inn með þeim að ná samkomulagi
um bráðabirgðastjórn, er fari
með völd i landinu uns það fær
sjálfstæði. Talið er liklegt að
þessi þáttur ráðstefnunnar ráði
úrslitum um, hvort samkomulag
næst eður ei.
Jarðskjálftar
UPPSÖLUM 8/11 Reuter —
Siðustu tvo sólarhringana hafa
orðið jaröskjálftar i fylkinu Júnn-
an i Kina, eynni Mindanao i
Filippseyjum, i Japan, fylkinu
Kórasan norðaustast i tran og
norðurhluta Grikklands. Marcus
Baath, sænskur jarðskjálftafræö-
ingur, sagði i dag aö skjálftar
þessir kynnu að vera merki um
nýjar hræringar i jarðskorpunni,
sem gætu haldið áfram i vikur
eða mánuði. Allmikiö eignatjón
varð i sumum þessara jarð-
skjálfta en ekki manntjón svo vit-
að sé ennþá nema i Iran, þar sem
tilkynnt hefur verið að 15 manns
að minnsta kosti hafi farist. Hald-
ið er að hræringar þessar geti
stafað af hitastraumum i iðrum
jarðarog að þær séu framhald af
jarðskjálftum sem i ágúst urðu i
Kina, P'ilippseyjum og ttaliu.
uiodúnafei64xle$.áltt39.6oo
l»amvinnuferðlr
Ferðaskrifstofa-Austurstræti 12 simi 270-77
Bændaför á landbúnaóarsýninguna
i London 4.-11. des. Morgunveróur innifalinn.
Fararstjóri: Agnar Guönason. Pantið nú.
f