Þjóðviljinn - 19.02.1977, Blaðsíða 9

Laagaréagar 1». fckréar 1*77 ÞJÓÐVU.J1NN — SIÐA — *
„...get ekki fengið á hreint hvað „létt tónlist” er...”
Útvarpið hefur verið meiri hvati til flutnings og nota á tónlist en nokkuð annað. Mér finnst alveg makalaust hversu hratt timarnir hafa breyst. Við höfum ennþá enga tónlist eignast þegar þeir eru dauðir, Bach og Brahms og Beethoven, Wagner og Schumann. Við erum enn að kveða rimur (nú ætla ég ekki að lasta rimurnar) og spila á langspil (sem er gott út af fyrir sig) þegar Beethoven er að semja sinar sinfónlur. Tónlist i þeirri merkingu sem við notum nú, hún er engin tii hérlendis þegar gullöld hennar er annars staðar i Evrópu. Nú eigum við þrátt fyrir allt sinfóniuhljómsveit, fjölda tónlistarskóla og ágæta tónlistarmenn. Þá má ekki gleyma tónskáldunum, og þá meina ég ekki bara þau sem eru að skrifa I dag heldur llka eldri tónskáld eins og Sveinbjörn Svein- björnsson og Sigfús Einarsson. Marga slika mætti telja.

Hvað er þung tónlist og hvað er létt? Sumir hafa gaman af þýskum óperettum, aðrir vita ekkert skemmtilegra en þegar kiæmst er á gömlu meist- urunum. Fyrir einhverjum er fimmta sinfónfa Beet- hovens það þyngsta sem hægt er að hugsa sér. Fyrir aðra... ég vil ekki kalla þetta létta tóniist þvi hún ristir það djúpt. Þaö er ekkert til sem heitir létt tónlist, það er bara til góð tónlist og iéleg.

• •
LOGIN VIÐ VINNUNA....
— Þannig var að I BBC var þáttur á þessum tima dags. Þeir byrjuðu á þessu i striðinu. og gerðu mjög merkilega rannsókn. Markmiðið var að auka framleiðsluna eins mikið og hægt væri. Þeir komust að . þvi að til að auka hana ætti að flytja tónlist i háiftima, án kynninga og án söngs. Ef hún stóð ihálftima lyftihún undir framleiðsluna, ef hún var lengur dró hún úr framleiðsl- unni.
Umsjón:
Þröstur
Haraldsson
og
Freyr
Þórarinssorr
Slðasta sunnudag birtust
engar Klásúlur hér I blaðinu.
Ástæða þess var sú að þá átti að
birta viðtal við Þorstein
Hannesson tónlistarstjúra
Rikisútvarpsins.
Þegar Þorsteini var fengið
viðtalið til yfirlestrar bað hann
fyrst um frest til að lagfæra
ýmislegt, en að honum liðnum
þvertók hann fyrir að viðtalið
birtist. Rökstyöur hann það hér
að neðan.
Klásúlur taka það fram að I
viötalinu við Þorstein reyndu
þær ftrekað að fá svar við
ákveðnum spurningum, en Þor-
steinn vék sér fimlega undan að
svara þeim beint og beitti fyrir
sig málgleðinni eins og hann
segir sjálfur. Okkur var þvi sá
vandi á höndum að tina út þá
örfáu púnkta sem handfastir
gátu talist, en það reyndist
óvinnandi vegur. Eina leiöin var
bvi sú sem reynd var: að birta
spjallið eins og það kom fyrir af
skepnunni. En sú tilraun steytti
á Þorsteini.
Til þess að bæta okkur
skaðann lofaði Þorsteinn að
skrifa okkur bréf.og fer þaö hér
á eftir. Auk þess birtum við I
römmum nokkrar klausur úr
viðtalinu sem aldrei birtist. —
ÞH/FÞ
Kæru Klásúlur.
Mikla ánægju hafði ég af þvi,
þegar . þið heimsóttuö mig á
skrifstofu minni hjá Rikisút-
varpinu. Þið voruö fullir af
áhuga, bæöi á hlutverki
útvarpsins i tónlistarlifinu og
tónlistaruppeldi þjóöarinnar.
Viö komum viöa viö i okkar
spjalli, og held ég aö báöir
aöilar hafi vitaö hvaö hinn var
aö fara, enda þótt upp kæmi
fjöldi atriöa sem viö vorum
algerlega ósammála um. Nú
hefi ég fengiö frá ykkur handrit
af viötalinu eins og þiö hafiö
skrifaö þaö niöur eftir segul-
bandinu sem þiö voruö meö, og
þá sé ég, aö þriöji aöilinn, þ.e.
lesendur ykkar, fá ekki nema
mjög óljósa hugmynd af þvi
sem okkur fór á milli. Eg hefi
þvi valiö þann kost aö skrifa
ykkur þetta bréf i staö
samtalsins. Áöur en lengra er
haldiö vil ég þó taka þaö fram,
aö ég get ekki séö aö þiö hafiö
neitt rangt eftir mér. Þaö er
bara þannig, aö mér finnst þiö
taka meö allskonar óþarfa
blaöur, sem málglööum
mönnum eins og mér er svo
tamt, þegar þeir hafa viömæl-
endur sem eins er ástatt um.
En snúum okkur þá aö efninu.
Þiö spyrjiö mig hvaöa hlutverki
útvarpiö hafi aö gegna I músik-
uppeldi þjóöarinnar.
Þvi er til aö svara, aö enginn
einn aöili hefur þar stærra hlut-
verki aö gegna. Þetta hlutverk
hefur þó breyst meö árunum.
Þegar útvarpiö hóf starfsemi
sina áriö 1930, átti almenningur
engan aögang aö góöri tónlist.
Sú eina tónlist er menn höföu
var sú er þeir iökuöu á
heimilum sinum. Margir áttu
harmónium, miklu færri áttu
pianó. A þessi hljóöfæri var svo
leikiö útsetningar af stefjum úr
höfuðverkum tónbókmenntanna
og svo var auövitaö sungiö,
aöallega úr íslensku söngva-
safni og sálmasöngbókinni.
Einstaka maöur átti grammó-
fón, en þeir voru svo sjaldgæfir,
aö þaö þekktist jafnvel aö menn
feröuöust um meö grammófón
og seldu aögang aö tónleik-
unum.
Otvarpiö opnaöi mönnum þvi
dýröarheima, sem þeir höföu
litla sem enga hugmynd um
áður.
/
1
stað
/
rosa
,,... veröum að vera dálftið
ihaldssamir...”
Þiö höföuö á oröi, aö útvarpiö
hefði ef til vill fariö of þungt af
staö i tónlistinni. Ég svaraöi þvi
til, aö þótt þaö væri ef til vill
hætta að hlaupa áöur en menn
væru farnir aö ganga, þá sæi ég
ekki hvernig öðruvisi heföi veriö
hægt aö fara aö. Þá tók ég og
fram, aö allir þeir. Islenskir
tónlistarmenn sem liðtækir gátu
talist, heföu veriö meö frá
upphafi.
Þá ræddum við um hiö
menningarlega hlutverk
útvarpsins og hvert þaö ætti aö
vera I tónlistaruppeldi
þjóöarinnar. Þetta er svo stór
spurning, aö f rauninni væri
hægt aö hafa langt viötal eöa
skrifa langt bréf um þaö ein-
göngu. Útvarpiö flytur tónlist i
margar klukkustundir á degi
hverjum. Þaö sem viö
veröum aö gera, er aö reyna aö
spanna yfir sem viöast sviö. Eg
held aö viö veröum aö vera
dálitiö Ihaldssamir i
sambandi viö þaösem kallaö er
klassisk tónlist, frá klassiska og
rómantiska tfmabilinu. Hana
veröur aö flytja og henni veröa
menn aö kynnast, ef þeir eiga aö
fá sæmilegt tónlistaruppeldi. En
svo veröum viö Hka aö gæta
þess vel aö staöna ekki þar, en
vera opnir fyrir nýjum straum-
um og þvi sem er aö gerast I
samtimanum. Ykkur finnst, aö
meö þessari stefnu séum viö aö
„hella yfir þjóöina pot-pourri af
öllum stæröum, geröum aldurs-
flokkum af tónlist” og spyrjiö
hvort ekki þurfi „grind i þennan
massa”, eitthvað, sem menn
geti rakið sig eftir.
Þvi er til aö svara, aö þótt
útvarpið hafi uppeldishlutverk,
þá hefur það ekki nema aö tak-
mörkuöu leyti kennsluhlutverk.
Kennsluhlutverkiö er skólanna,
útvarpiö ætti I flestum tilfellum
aö vera meö þaö sem kalla
mætti óbeina kennslu. En svo
má heldur ekki gleyma þvl, aö
þaö þarf enga stórkostlega
þekkingu til þess aö njóta
góörar tónlistar. Þaö eina sem
þarf er opinn hugur og hjarta.
En eitt veröa menn aö muna.
Tónlist I útvarpi eöa af hljóm-
plötum getur aldrei komiö
fyllkomlega I staö lifandi
tónlistarflutnings. Ég man ekki
til aö ég hafi heyrt Beethoven-
sinfóniu þaö illa flutta af
Sinfónluhljómsveit Islands
vestur I Háskólabiói, aö ég heföi
ekki heldur viljaö heyra hana
þar heldur en I útvarpi eöa af
grammófón, jafnvel þótt hún
væri flutt þar af heimsins bestu
hljómsveitum, undir stjórn
frægustu meistara. Þetta er llka
nokkuösem fólk er aö átta sig á.
Viö þurfum ekki aö fara nema
svona 20 ár aftur I timann. Þá
voru hér fáir tónleikar haldnir,
boriö saman viö þaö sem nú er,
og húsin voru hálf-tóm. Nú eru
tónleikar tíðir viöburöir, og
undantekning ef aösókn er ekki
góö. Þetta á aö visu aðallega viö
um Reykjavik, en þó er langt
frá þvi aö svo sé eingöngu. Úti á
landsbyggöinni hafa hlutirnir
lika gerbreytst. Athugiö þið
bara hvaö er aö gerast á ísafiröi
og Akureyri, svo ég taki dæmi.
Og úr þvi aö þiö spuröuö, þá vil
ég taka þaö fram, aö tónlistar-
smekkur hefur, aö minu mati,
stórbatnaö.
ÞiÖ spuröuð mig hvort ég
teldi, aö hægt væri aö ásaka út-
varpiö fyrir aö vanrækja aö
kynna tónlist annarsstaöar frá.
Ég býst viö aö þiö eigiö þar viö
tónlist, sem ekki byggir á hinni
evrópsku hefö. Þaö getur veriö
eitthvaö til I þessu, en eftir þvl
sem ég best veit, þá er bara
hreinlega mjög takmarkaður
áhugi á slikri tónlist. Ég vil taka
sem dæmi, aö fyrir ekki ýkja
löngu var Atli Heimir meö þætti
um austurlenska tónlist. Venju-
legast taka menn þætti Atla
Heimis sem dæmi um þaö sem
útvarpiö gerir best. En þegar
hann var meö Austurlanda-
þættina, rikti grafarþögn. Þaö
var hreinlega eins og enginn
hlustaöi á þá. Þó haföi Atli
Heimir úr miklum efniviö aö
moöa, góöa þekkingu á efninu
og vann þættina af sinni venju-
legu natni og áhuga.
Viö ræddum næst um flokkun
á tónlist, og þá fór nú máliö aö
vandast. Ég veit, aö mikiö er
talaö um eitthvaö sem menn
kalla „létta tónlist”. Persónu-
lega get ég nú aldrei fengiö þaö
á hreint meö sjálfum mér.
hverskonar tónlist þaö er. En ég
held aö þaö sem um er aö ræöa
sé raunverulega, aö svo miklu
leyti sem útvarpinu viökemur,
aö þaö má skifta útvarpshlustun
i tvennt hvaö tónlist snertir. A
suma tónlist vilja menn hlusta
meö athygli, á aöra svona meö
ööru eyranu, og ég held aö siöari
flokkurinn sé þaö sem menn
kalla „létta tónlist”. Og þaö
koma enn vandamál upp. Það
sem einum finnst þægilegt aö
hafa I eyrunum, finnst öörum
óþolandi.
Þiö, til dæmis, eruö i þeim
hópi sem getiö hlustaö á þaö
sem kallaö er popp, jafn vel
þegar þiö eruö annaö aö gera.
öörum finnst þetta óþoilandi
hávaöi. Og þá erum viö komnir
aö poppinu. Ég játa þaö strax,
aö þar höföuö þiö algjörlega
yfirhöndina. Þaö lá viö aö þiö
tækjuö mig á hné ykkar og
leidduö mig á allan sannleika.
Þiö notuöuö orö eins og
„musak” og „tónlast” sem
hreinlega eru ekki til i minni
kokkabók og ég veit ekki hvaö
þýöa. Nokkuö miðaöi okkur þó I
samræöunum, en gallinn er
bara sá, að þaö er varla
nokkurntíma aö maöur hitti tvo
menn, sem eru sammála um
popp. Menn nota gjarnan sömu
orðin en þau þýöa sitt hjá
hvorum, Popp er ekkert nýtt
fyrirbrigöi. Ef eitthvaö nýtt
hefur skeö á siðustu áratugum,
þá er þaö notkun rafmagns-
hljóöfæra og sá ógnarhávaöi,
sem þau geta framleitt. Minni
kynslóö finnst, meö nokkrum
rétti, að oft sé þarna um hávaöa
hávaöans vegna aö ræöa. Það
sem okkur hættir til aö taka ekki
eftir, og ykkur reyndar llka, er
þaö t.d. aö i nútlma popptónlist
lifir hljómplatan I eigin rétti I
fyrsta sinni i hundruð ára sögu
sinni. Þaö sem ég á viö er, aö á
hljómplötum gera popptón-
listarmenn hluti sem ekki er
hægt aö gera I hljómleikasal. ’
Þetta er mjög merkileg þróun
og það er þarna sem ekki er
hægt aö greina popptónlist frá
annarri avant-garde tónlist. Og
ég held aö popptónlistarunn-
endur og popptónlistarmenn
ættu aö muna þetta. Þeir eiga aö
láta sér i léttu rúmi liggja hvaö
þeir sem annan smekk hafa
segja, og ekki reyna aö skapa
sér eitthvert plslarvætti boriö
uppi af minnimáttarkennd eöa
hroka.
Ég hefi þaö frrf góöum heim-
ildum, aö á þessu landi eigi
poppmúsik ekki áhrifameiri
fjandmann en mig. Mig langar
þvi til aö ljúka þessu bréfi meö
smá yfirlýsingu. Þaö er eins
meö popptónlist eins og aöra
tónlist, sumt er afbragö, annaö
argasti þvættingur, og svo allt
þar á milli.
Ég vona svo aö þiö sjáiö ykkur
fært aö birta þetta bréfkorn
mitt. Sé I þvi eitthvað sem þiö
eöa lesendur ykkar viljiö fjalla
um, er ykkur þaö velkomiö, ef
til vill sendi ég ykkur þá aftur
linu, ef mér finnst ástæöa til.
Meö vinsemd,
Þorsteinn Hannesson
tónlistarstjóri