Þjóðviljinn - 03.03.1977, Side 7

Fimmtudagur 3. mars 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA
7
Hxers vegna eru forsendur fiskverösákvöröunar
ekki birtar meö sama hætti og forsendur
bú vöru verösins?
Gestur
Kristjánsson
FISKVERÐ
Eitt af mörgu, sem vekur eft-
irvæntingu um áramót, er fisk-
verðsákvörðun. Samkvæmt lög-
um um verðlagsráð skal verðá-
kvörðun lokið það timanlega, að
hún liggi fyrir, er nýtt verðlags-
timabil hefst. Þó sjósókn yfir-
leitt sé svo háttað nú oröið, að
heita megi að veiðitimabilið sé
samfellt og vertiðarskipti varla
eins afgerandi i dag og áður var,
hlýtur þó vetrarvertiöin, þ.e. frá
1. jan.^11. mai, tvimælalaust að
vera lang þýðingarmesta tima-
bilið. Segja má, að þjóöarhagur
standi og falli með þvi, hvernig
til tekst með þorskveiðarnar,
sem stundaðar eru þennan árs-
tima, og ekki rýra gildi tima-
bilsins loðnuveiðarnar, sem eru
tiltölulega nýtilkomnar, i þeim
mæli, sem þær eru stundaðar
nú. Það ætti þvi að vera skil-
yrðislaus krafa, að verðlagsráð
gengi frá verðlagsákvöröun áð-
ur en vetrarvertið hefst hverju
sinni. og alls engar undantekn-
ingar koma þar til greina. Þvi
miður virðist, að þrátt fyrir
skýr lagafyrirmæli, þá hafi
verðlagsráði haldist uppi átölu-
laust, að virða lög og reglur að
vettugi. Siðastliðin 10 ár hefur
verðákvörðun aldrei legið fyrir
1. jan. En hafi menn
reynt að koma á framfæri
rökstuddum athugasemdum, og
óskað sanngjarnra leiðréttinga
á fiskverði, hafa svörin ætið
verið á þann veg, að orð verð-
lagsráðs væru lög, og þeim bæri
að hlita. Það að verðákvörðun
barst fyrir s.l. áramót, álitur
maður að sé til að staðfesta, að
engin regla sé án undantekn-
inga. En hart er það, ef opin-
berir aðilar ætla að gera heim-
ildarlaus frávik að reglu, en láta
löghlýðni heyra til undantekn-
inga, en svo virðist um verð-
lagsráð sjávarútvegsins. A sið-
ustu mánuðum ársins 1976
mátti lesa i blöðum, að fiskverö
á helstu mörkuðum okkar hefði
stigið mikið frá siðustu verðá-
kvörðun og væri með þvi hæsta
ernokkurn tima hefði verið. Þvi
var líka lýst i fjölmiölum, með
landsfööurlegum tón, aö heldur
horfði nú betur I efnahagsmál-
unum ’slensku, sem annars
virðast alltaf vera I mesta
ólestri. Það er einkennileg þver-
sögn, að rikið gerir þær kröfur
til þegnanna, að þeir hafi sin
efnahagsmál I lagi, en alltaf er
veriö að birta fréttir af alls kon-
ar vanköntum á fjárreiðum
rikisins.
Þvi undarlegra er þetta, að
fjórða hvert ár og stundum oftar
veljast menn á alþing ir.lend inga
til að stjórna þessum málum.
Maður skyldi ætla að til þess
veldust hæfir menn, sem ræktu
þær skyldur, sem þeim eru á
herðar lagðar, og stjórnuðu
þann veg, aö ekki væri alltaf allt
á heljarþröminni I efnahags-
málunum. Og ekki trúi ég þvi að
fjármál einstakra þingmanna
hafi á sér slika vankanta, sem
rikisfjármálin. Þeir ættu þvi að
lita sér nær um stjórnunarað-
ferðir, og ofmeta ekki ráð allra
fræðinganna. Brjóstvitið hefur
dugað vel hér á landi, og ætli svo
muni ekki reynast enn. Hag-
vöxturinn getur verið góður, en
frjáls þjóð i fullvalda riki tekur
öllum hagvexti fram. Allt bygg-
ist hér á fiski, og með þvi að
birta fréttir um hátt verð á er-
lendum mörkuðum, höfðu verið
vaktar vonir um mjög verulega
fiskverðshækkun. Nú verður þvi
ekki á móti mælt að fiskverð
hækkaði, en mun minna en
vænsthafði verið. Hvað olli þvi?
Það ætti verðlagsráð að geta
upplýst, á þvi hvilir skylda um
gagnasöfnun, og i þekn gögnum
hlýtur að vera skýringin á hvers
vegna fiskurinn hækkaöi ekki
meira. Það ég man til hefur
verðlagsráð aldrei birt þau gögn
sem verðákvörðun hefur byggst
á hverju sinni, þó að vssulega
hljóti að vera forvitnilegt fyrir
hinn almenna sjómann að vita á
hvaöa forsendum honum er
skammtað kaup.
Skiljanlega hljóta margir
þættir að spinnast inn i ákvörð-
un um fiskverð, ég ætla aðeins
að drepa hér á einn. Hvernig
kemur flutningskostnaður á
fiski, frá skipi á vinnslustað, inn
i verðákvörðunina? Það vita
allir að fiski er landað i Grinda-
vik eða Sandgerði og siðan ekið
inn fyrir Elliðaár, eða til og frá
um Reykjanesskagann og aust-
ur á Selfoss. Þetta vekur for-
vitni hjá þeim sem þekkja ekki
lengri aksturen 100-1500 m. Hef-
ur verðlagsráð sjávarútvegsins
enga upplýsingaskyldu? Verð-
lagsráð landbúnaðarins tiundar
upp á brot úr hundraðshluta alla
þætti i búvöruverðinu. Hvers-
vegna gildir ekki sama um fisk-
veröið? Enn berast fréttir um
hækkun á sjávarafurðum, og
styttist i gerð nýrra verðá-
kvarðana og kjarasamninga.
Það er kominn timi til að girða
sig i brókina.
Suðureyri i febrúar 1977,
Gestur Kristinsson
r
Stjórn Kvemréttindafélags Islands um frumvarp til laga um tekju- og eignaskatt:
Dragið frumvarpið til baka
Stjórn Kvenréttindafélags
tslands og starfshópur félagsins
um skattamál hefur i umræðu
sinni um skattlagningu einstakl-
inga og heimila ekki einskorðað
sig við frumvarp þaö til laga um
tekjuskatt og eignarskatt, er nú
liggur fyrir Alþingi. Leitast hefur
verið við að finna markmiö, er i
samræmi við stefnu KRFl stuöli
aö jafnri stööu karla og kvenna
hér á landi.
A grundvelli umræðna á
almennum fundum félagsins,
ályktana landsþinga KRFl
undanfarna áratugi og nú fjöl-
margra funda stjórnar og starfs
hóps um skattamál, er stjórn
KRFl einhuga um eftirfarandi at-
riði:
1. St jórn KRFl er andvig núver-
andi tilhögun á skattlagningu
hjóna, þ.e. algerri samsköttun
með helmingsfrádrætti á
launatekjum giftrar konu.
2. Stjórn KRFl hafnar þeirri til-
högun á skattlagningu hjóna,
tekjuhelmingaskiptum, sem
boöuö er i frumvarpi um tekju-
skattog eignarskatt, er nú ligg-
ur fyrir Alþingi.
3. Stjórn KRFl leggur til að tekin
verði upp sérsköttun af sérafla-
fé og komið á staðgreiðslu
skatta. Miðað við núverandi
þjóðfélagsaðstæöur telur
stjórnin óhjákvæmilegt að taka
tillit til þess þjóðfélagshóps,
sem nær eingöngu hefur byggt
efnahagsafkomu sina á vinnu-
framlagi á heimilum, en ekki
launatekjum eða beinum arði
af rekstri. Sem timabilsbundið
aölögunaratriði fyrir þennan
hóp, álitur stjórn KRFl rétt að
miða fyrst um sinn við hjú-
skaparstöðu, þegar skattar eru
lagðir á hjón/sambúöarfólk og
millifæra ónýttan persónuaf-
slátt. Persónuafsláttur verði
hinn sami fyrir aila einstakl-
inga án tillits til hjúskapar-
stöðu.
4. Stjórn KRFl leggur til, aö
frumvarpið i núverandi mynd
verði dregið til baka og fram
fari heildarathugun á þvi,
hvernig skattlagningu einstakl-
inga og fjölskyldna veröi best
háttað, miðað við breyttar að-
stæður i þjóðfélaginu.
5. Stjórn KRFl hefur kynnt sér
umsögn þá um frumvarpið, er
Félag einstæöra foreldra hefur
sent fjárhags- og viöskipta-
nefnd neðri deildar Alþingis, og
lýsir eindregnum stuðningi við
þau sjónarmið, er þar koma
fram.
1 meðfylgjandi greinargerö
koma fram nokkur þeírra sjónar-
miða, er leiddu til ofangreindrar
niðurstöðu stjórnar KRFl.
Greinargerð:
Samsköttun hjóna á rætur að
rekja til vinnutilhögunar, þar
sem karlinn afiaði tekna, en kon-
an starfaði eingöngu innan
veggja heimilisins.Með breyttum
þjóðfélagsháttum hefur staða
heimilisins breyst frá þvi að vera
bæði framleiöslueining og
neyslueining I þaö aö vera ein
göngu neyslueining, þ.e.a.s. afla
veröur rekstrarfjár til að standa
straum af aðkeyptum nauðsynj-
um. Samsköttunin hefur valdiö
þvi,að gift kona, jafnvel þótt hún
hafi eigin tekjur, hefur orðiö háð
eiginmanni sinum. Skattalöggjöf
hefur grundvallast á þjóöfélags-
stöðu karlsins og gift kona nánast
skoðast sem hluti eiginmannsins,
en ekki sjálfstæður einstaklingur.
Á undanförnum árum og ára-
tugum hefur markvisst verið
unnið aö þvi, að lagalegt jafnrétti
kynjánna verði að raunveruleika.
Lög um réttindi og skyldur hjóna
frá 1923 byggja á, að jafnræöi sé
með hjónum — skattalöggjöfin
hefur hins vegar alla tiö veriö
andstæð þeim grundvallarsjónar-
miöum. Til áréttingar má benda
á, að I kennslubók i sif jarétti eftir
dr. Armann Snævarr, hæsta
réttardómara, og kennd er I laga-
deild Háskóla íslands, segir svo:
,,Að lokum skal á það bent, að
önnur lög hafa verið svifasein að
taka upp grunnhugtök hjúskapar-
réttarlaganna eöa draga ályktan-
ir af þeirri tilhögun, sem þar er
mælt, sbr. t.d. skattalög, þar sem
konan hefir lengstum verið skoð-
uð sem hálfgildings appendix við
bóndann”. Þau sjónarmiö, að
jafnrétti karla og kvenna skuli
vera samfélagsíegt markmið,
endurspeglast I yfirlýsingum
Sameinuðu þjóðanna, stefnu-
skrám stjórnmálaflokka, sam-
þykktum landsþinga launþega-
samtaka og i lagasetningu á
Alþingi. Að kynferði og hjú-
skaparstaða ráði hverjir séu
skattþegnar, eins og núgildandi
skattalög kveöa á um, gengur
augljóslega gegn framangreind-
um sjónarmiðum.
Samsköttun i nýju formi
Helmingaskiptaregla við skatt-
lagningu hjóna, sem boðuð er i
frumvarpi þvi, sem nú liggur
fyrir Alþingi, og túlkuð hefur ver-
ið sem sérsköttun (m.a. vegna
orðalags 5. gr. frv.), er i raun
samsköttun i nýju formi. Hjónin
skulu telja fram á sama fram-
talseyðublaði, sbr. 87. gr., og
skiptir ekki máli þótt um sé að
ræða tekjur af sératvinnu eöa
séreign. Alagða skatta á hjón skal
birta i einu lagi i skattskrá og til-
kynningar allar nægir að senda
öðru hjóna, sbr. 97. gr. Hjón bera
áfram óskipta ábyrgö á greiðslu
skatta, sem á þau eru lagöir.
Innheimtumaður rikissjóðs getur
gengiö að hvoru þeirra um sig til
greiöslu á sköttum beggja, sbr.
108. gr. frv.
Sú aöstaða tveggja einstakl-
inga.aðtekjurannarshafi áhrif á
skattlagningu hins, getur verkaö
ýmist hvetjandi eða letjandi á at-
vinnuþátttöku þeirra. Skattalög
skulu vera hlutlaus að þessu leyti
og ber að rjúfa þá skattalegu ein-
ingu, sem hjón hafa verið fram til
þessa. 1 kafla, sem ber heitiö
„Meginstefnuatriði frumvarps-
ins” kemur ótvirætt fram, að frv.
feli I sér stýringu gagnvart vinnu-
markaöinum, en þar segir svo i 2.
tl.: „Almennt er þess að vænta,
að hjón, þar sem eiginkonan
starfar ekki utan heimilisins,
mundu hafa ávinning af þessari
breytingu” (undirstrika nir
KRFl).
Þegar boðuð var framlagning
frumvarpsins, var þvi haldið
fram, að „nú skyldu störf heima-
vinnandi húsmæðra loksins met-
in”, eða m.ö.o. heimilisstörf
'skyldu metin. Höfundar frum-
varpsins skilgreim; ekki hugtökin
„heimili” og „heimilisstörf”, en
slik skilgreining hlýtur að vera
óhjákvæmileg undirstaða raun-
verulegs mats og markmiðsins
með matinu. Starfsmat getur
undir engum kringumstæðum átt
heima i skattalöggjöf, hvorki mat
á heimilisstörfum né öðrum störf-
um. ^
Andhverfa rettlátrar
skattheimtu
Ef frumvarp þetta verður að
lögum, er niður felld hin svo-
nefnda 50% frádráttarregla, þe.
að helmingur launatekna giftra
kvenna skuli dreginn frá saman-
lögðum tekjum hjóna áður en til
skattlagningar kemur. Ákvæði
þetta veldur misrétti milli laun-
þega, og það striðir gegn grund-
vallarreglu við lagasetningu hér
á landi, aö hafa kynbundið ákvæði
I lögum. 50% frádráttarreglan
var lögfest til bráðabirgða árið
l958.Vegna óréttlátra skattalaga
var erfitt aö fá giftar konur til
starfa utan heimila. Skattstiginn
var þannig að skattar hjóna sem
bæði unnu utan heimilis, urðu
mun hærri en skattar fólks i
óvigðri sambúö. 1 stað þess að
leiðrétta skattalögin að þessu
leyti, var farin 50% frádráttar-
leiðin. Á þeim 19 árum, sem liðin
eru, hafa orðið margvislegar
breytingar á skattalögunum,
þ.á m. á skattstiganum. Þær fáu
konur, sem hafa háar tekjur,
hagnast nú á þessari reglu. Það,
sem átti aö horfa til réttlátari
skattlagningar, hefur snúist I
andhverfu sina.
í seinni tið hefur þessi regla
verið túlkuðþannig, aðhenni væri
ætlað að koma til móts við kostn-
að, er bæði hjónin afla tekna utan
heimilis svo sem barnagæslu. Að
einstaklingar skulihafa sem mest
frelsi til að velja sér lifsstarf, eru
flestir sammála um. En ef þetta
valfrelsi á að verða fram-
kvæmanlegt, verður að koma til
móts við fólk á vissum timabil-
um.
I 64. og 65. gr. frumvarpsins er
gert ráð fyrir að i staö 50% frá-
dráttarreglunnar komi „heimilis-
afsláttur” og „barnabótaauki”.
Heimilisafsláttur, eins og hann er
boðaður i 64. gr. 1. tl., tekur ekki
mið af verkefnum á heimili
þeirra, er hans verða aðnjótandi.
Samkvæmt frv. eru skilyrðin til
að fá heimilisafslátt frá skatti
þau að vera ihjúskap og að hjónin
afli bæði tekna utan heimilis.
Þetta eru nærfellt sömu skilyrði
og eftir núgildandi lögum til að
hljóta 50% frádrátt af launatekj-
um. Virðist sem 50% frádráttar-
reglan sé að hluta til endurborin i
heimil’safslættinum.
Ef 50% frádráttarreglan er
óréttlát, er heimilisafslátturinn
þaö einnig, þar eð hvort tveggja
er án sýnilegs samhengis við
raunverulegar aðstæður fólks.,
Raunverulegar barna-
bætur
Verkaskipting fullorðins fólks á'
eigin heimili er samkomulags-
atriði þess i milli og skal vera án
utanaðkomandi ihlutunar.
Tryggingalöggjöfin hefur þegar
viöurkennt ýmis verkefni heimil-
anna, svo sem i formi ellilifeyris,
sjúkradagpeninga og örorkubóta.
Umönnun og uppeldi barna er
augljóslega meginverkefni á nú -
timaheimilum. Raunverulegar
barnabætur falli til þeirra, er
börn annast. I sllkum barnabót-
um er fólgið visst valfrelsi — fólk
getur annaðhvort sjálft annast
börnineða greitt öðrum fyrir það.
Þessi tilhögun leysir af hólmi
barnabótaaukann, sem boðaður
er i 65. gr. frumvarpsins.
Kerfisbreyting á skattlagningu,
eins og boðuð er I frumvarpinu,
krefst ýtarlegrar athugunar og
margvislegrar viðmiðunar.
Stjórn KRFl vill vekja athygli
þingnefndarmanna á vinnubrögð-
• Framhald á 14. siðu