Þjóðviljinn - 23.03.1977, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 23. mars 1977 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9

Norðurlandaráð 25 ára
t dag 23. mars er 25 ára
afmæii Noröurlandaráös. Dags-
ins sem nefndur er Dagur
■ Noröurlanda veröur minnst á
öllum Noröurlöndunum og hér á
tslandi veröur hátiöasamkoma I
Norræna húsinu sem Norræna
félagiö á tslandi sér um.
Þjóöviljinn ræddi viö Hjálmar
ólafsson, formann Norræna
félagsins i tilefni dagsins og
sagöi hann aö á vegum norrænu
félaganna f öllum löndunum
færi fram skipulögö upplýsinga-
starfsemi allt þetta ár. Þing
Noröurlandaráðs átti aö vera I
febrúar en frestaöist vegna
þingrofsins I Danmörku og
veröur haldiö um mánaöamótin
mars-aprfl.
Hátiðasamkoma.
Tryggve Bratteli veröur
gestur Norræna félagsins á
hátföasamkomunni f kvöld og
flytur hann hátföarræöuna.
Einnig ávarpa Hjálmar Ólafs-
son og Jón Skaptason
samkomugesti og Guöný
Guðmundsdóttir konsert-
meistari leikur sónötu eftir
Grieg. Þá veröur frumflutt verk
eftir Atla Heimi Sveinsson viö
ljóö Ólafs Jóhanns. Einnig
veröur sýning I Norræna húsinu
og er hún um konur á
Noröurlöndum og ennfremur
liggja frammi handrit Atla
Heimis og Ólafs Jóhanns aö
verölaunaverkum þeirra, sem
þeir hlutu verölaun
Norðurlandaráðs fyrir 1976.
Hjálmar sagöi aö I kynningu á
störfum Norurlandaráös og nor-
rænu félaganna yröi lögö
áhersla á hvaö Island hafi haft
mikinn hag af þessu samstarfi.
Kynning þessi er ekki bundin
við Stórreykjavlkursvæöiö
heldur veröur efnt til
fundahalda um landiö og byrjaö
á Akureyri, Egilstööum og Sel-
fossi og siöan veröur haldiö til
Vesturlands og Vestfjaröa.
Undirbúning kynningarinnar
hér hefur annast sérstök undir-
búningsnefnd og eiga sæti i
henni Jón Skaptason, Friöjón
Sigurösson, Björn Jóhannsson,
Hjálmar ólafsson og Jónas
Eysteinsson.
Norræna félagið 55 ára
Um 1920 fór ab vakna áhugi
hér á landi fyrir norrænni sam-
vinnu og 1922 var Norræna
félagiö á Islandi stofnaö. Nor-
ræn félög voru fyrir í Dan-
mörku, Noregi og Sviþjóö og
tveimur árum slöar var stofnaö
norrænt félag I Finnlandi. Aöal-
hvatamenn aö stofnun félagsins
hér voru þeir Matthias
Þóröarson, þjóöminjavöröur og
Jón Helgason, biskup.
Þaö kom fram i samtalinu viö
Hjálmar Ólafsson aö stööugt
fjölgar i norræna félaginu hér
og nú eru 1103 i þvf og er þaö
hlutfallslega þriöja stærsta
félagiö á Noröurlöndum. Mark-
miö norrænu félaganna er aö
efla skilning og samskipti nor-
rænna þjóöa og hefur margvis-
legur árangur oröiö af þessari
samvinnu. Má þar fyrst nefna
tilkomu Norðurlandaráðs, sem
er samtök þingmanna á
Noröurlöndum. Norðurlandaráö
hefur unniö aö samræmingu
löggjafar landanna og einnig
hafa utanrikismál mikiö veriö
rædd i ráöinu og þau sjónarmiö
sem þar koma fram veriö sam-
ræmd. Ekki má heldur gleyma
fjölmörgum stofnunum sem
Noröurlandaráö hefur komiö á
fót, svo sem Iönþróunarsjóöi,
sjóöi til aö þýöa verk af einu
máli á annaö o.fl.
Starfið tviþætt
Starfseminorræna félagsins á
tslandi er tviþætt. Annars vegar
starfar þaö aö málefnum hinna
fjölmörgu deilda um land allt en
þær eru nú 35, og hins vegar
heldur þaö uppi tengslum viö
systurfélögin á hinum Noröur-
löndunum. Til aö efla tengsl
deildanna innan lands hefur þaö
nýmæli veriö tekiö upp aö halda
árlega formannafundi i lands-
fjóröungunum.
tslenska félagiö heldur alltaf
af og til námskeiö hér á landi
um ýmis efni. 1975 var t.d.
námskeiö fyrir Islenskukennara
á Noröurlöndunum og tókst
mjög vel og annaö samskonar
námskeiö er fyrirhugaö aö
halda hér I sumar. Þá efnir nor-
ræna félagiö árlega til feröalaga
um landiö i samvinnu viö
Feröaskrifstofu rikisins og er I
þessum feröum kynnt jaröfræöi
landsins og saga.
Ódýrar ferðir.
Norræna félagiö varö fyrst
allra félaga til þess hér á landi
aö gefa félagsmönnum sínum
kost á aö feröast ódýrt til
Noröurlanda og i fyrra fóru 3000
manns á vegum þess flestir til
Kaupmannahafnar.
Norræna félagiö gerir margt
fleira til aö efla samskipti land-
anna. T.d. hefur þaö milligöngu
um aö útvega unglingum skóla-
vist á lýöháskólum og hafa
samtals 570 unglingar fariö á
Hjálmar ólafsson
vegum félagsins á skóla á 10 ár-
um. Nú hefur þetta unga fólk
stofnað meö sér samtök e.k.
ungmennasamtök innan
norræna félagsins.
Hjá.lmar lagði mikla áherslu á
gildi vinabæjasamtaka á
Noröurlöndum og sagöi aö
gegnum þau ættu þetta aö geta
oröiö samtök almennings.
Norræna félagiö styöur þvl öll
þau félög sem vilja koma á
vinabæjatengslum.
Hjálmar Ólafsson vildi aö lok-
um óska afmælisbarninu alls
hins besta I framtíðinni og
kvaðst vona aö samstarf
Noröurlandaráös og norrænu
félaganna héldi áfram aö
blómstra og dafna. —hs.
Norræn menningarsamskipti
Meö hverju árinu sem liöur
veröur þab Ijósara, aö tilkoma
Noröurlandaráös og þeirra stofn-
ana sem þvi eru tengdar, var eitt
hiö mesta menningarhapp sem
Island hefur hent, og ber margt til
þess. Varla þarf aö fjölyröa um
þær margvislegu menningarlegu
hættur sem steöjaö hafa aö is-
lendingum siöan i seinni heims-
styrjöld, bæöi vegna legu landsins
I jaöri hins engil-saxneska
menningarsvæðis og vegna er-
lendrar hersetu ilandinu um ára-
tuga skeið. Á þvi var raunveruleg
hætta, aö viö hrepptum sömu ör-
lög og Hawaiibúar og ýmsar
aörar smáþjóöir sem glataö hafa
tungu sinni og menningu fyrir
ofurþunga einhliöa erlendra
áhrifa bæöi beinna og óbeinna.
Noröurlandaráö olli straum-
hvörfum I samskiptum norrænna
þjóða, þjappaði þeim saman sem
aldrei fyrr og stuölaöi meö raun-
hæfum og árangursrikum hætti
að samræmdum aðgerum á fjöl-
mörgum sviðum. Full ástæöa er
til aö halda á loft margra áratuga
ötulu starfi Norrænu félaganna til
aö efla kynni og gagnkvæman
skilning frændþjóöanna og hefur
sú viöleitni boriö hina fjölbreyti-
legustu ávexti. En verulegur
skriöur komst ekki á norrænt
samstarf fyrren þaö var fært upp
á „æöra plan” þjóöþinga og rikis-
stjórna. Þaö tryggði nauösynlegt
fjármagn til aö koma á fót og
reka stofnanir sem ættu frum-
kvæöi aö og heföu á hendi fram-
kvæmd þeirra margvislegu verk-
efna sem biöu úrlausnar. Eitt af
meiriháttar verkefnum Noröur-
landaráös og stofnana þess hefur
verið aö auka og efla hlutdeild
hinna minni málsvæöa i norrænu
samstarfi og höfum viö islending-
ar ekki sist notiö góös af þvl.
Norræna húsið
Bygging og starfræksla Nor-
ræna hússins I Reykjavik var og
er einstætt fyrirbrigöi I alþjóöleg-
um samskiptum. Mér vitanlega
er hvergi annarsstaöar i heimin-
um til stofnun, sem fimm sjálf-
stæö rlki fjármagna og reka I
sameiningu I þvi skyni einu aö
stuöla aö nánari og fjölbreytilegri
menningartengslum þjóöanna
sem hlut eiga aö máli. Norræna
Norræna húsiö.
en hernaðarlegu mikilvægi. Þess-
vegna þýöa þær okkar bestu höf-
unda (og ýmsa fleiri) og lesa þá.
Þetta er miklu afdrifarikari
staöreynd en islendingar almennt
viröast gera sér Ijóst, þvl ein-
ungis meö þessu móti getum við
gert okkur vonir um aö islenskar
bókmenntir öðlist þann þroska
sem geri þær gjaldgengar á al-
þjóöavettvangi, en á þaö vantar
mikiö ennþá.Menningarleg einan-
grun Islendinga eftir seinni
heimsstyrjöld hefur veriö meiri
og mun hættulegri en við kærum
okkur um aö játa. Hún hefur verið
rofin á allrasiöustu árum, meöal
annars fyrir atbeina Norræna
menningarsjóösins og þeirri
þróun hljóta allir hugsandi is-
lendingar aö fagna.
húsiö hefur ekki einungis stór-
aukið menningarsamskipti Is-
lendinga viö norrænu frænd-
þjóöirnar, heldur hefur þaö einnig
oröið mikilvæg og skapandi
menningarmiöstöö i islensku
þjóölifi, afturhaldsöflunum I
landinu til mikillar skapraunar
(sbr. Svarthöföa og Morgun-
blaöið). Viö fáum seint full-
þakkaö eöa metiö aö verðleikum
þá gæfu sem stofnun og starf-
ræksla Norræna hússins hefur
verið allri menningarviöleitni i
landinu, jafnt málaralist, tón-
mennt og leikmennt sem bók-
menntum. Svo aöeins sé drepið á
bókasafn Norræna hússins, þá
hefur þaö veitt okkur beinan aö-
gang aö samtimamenningu
Noröurlanda sem engir mögu-
leikar voru á fyrir tilkomu þess.
Norræna
þýðingarmiðstöðin
Norræna þýöingamiöstööin er
kannski þaö framtak Noröur-
landaráös og Norræna
menningarsjóösins sem mestu
máli skiptir Islenska rithöfunda
og islenskar bókmenntir yfirleitt.
Hún er I fyrsta lagi mikilsverö
hjálp viö bókmenntaiöju á Islandi
þarsem hún greiöir fyrir þýöing-
um góðra nórrænna bókménnta á
islensku, en á þeim hefur veriö
tilfinnamlegur hörgull. Þó
margir islendingar lesi Noröur-
landamál sér aö fullu gagni, þá er
hitt höfuöatriði aö viö fáum önd-
vegisrit frændþjóöanna i islensk-
um þýöingum, þannig aö þau
veröi lifandi partur af okkar eigin
menningu. Ljóöaþýöingar
Magnúsar Asgeirssonar voru á
sinum tíma talandi dæmi um
mikilvægi slíks framtaks og ný-
legar ljóöaþýöingarHannesarSig-
fússonar, styrktar af Norrænu
þýöingamiðstöðinni, árétta þaö
enn. Og mætti tina til fjölmörg
dæmi önnur þessu til stuönings.
1 annan staö er það íslenskum
höfundum sérstakt fagnaöarefni,
aö meö Norrænu þýðingamið-
stööinni hefur islenskum sam-
tiöarbókmenntum opnast leiö til
frændþjóöanna og er ekki ofsagt
aö upp hafi runniö blómaskeiö
þýöinga af islensku á aðrar
norðurlandatungur, svo ötullega
sem aö þeim hefur veriö unniö
nokkur undanfarin ár. Þessi
gleöilega þróun áréttar líka önnur
sannindi sem ameriskir is-
lendingar hafa helst ekki viljaö
vita af, semsé þau aö raunveru-
legur áhugi almennings á sam-
timamenningu islendinga er
ákaflega takmarkaöur annars-
staöar en á Noröurlöndum.
Bandarikjamenn kunna aö hafa
áhuga á tslandi sem mikilvægri
herstöö og traustum hlekk i
varnarkeðju sinni en þeir kæra
sig flestir kollótta um sál þjóöar-
innar sem landið byggir, menn-
ingu hennar og listsköpun. Nor-
rænu frændþjóöirnar hafa hins-
vegar meiri áhuga á sál tslands
Norræna
rithöfundaráðið
Norræna rithöfundaráöið sem
Rithöfundasamband tslands á
aöild aö hefur á undanförnum ár-
um átt náiö samstarf viö Norræna
félagið i Sviþjóö um sumarnám-
skeiö fyrir rithöfunda hvaöanæva
af Norðurlöndum i norræna
lýðháskólanum á Biskops-Arnö
noröanvið Stokkhólm. Þessi
námskeiö sem aö jafnaöi eru þrjú
árlega, hafa veriö kostuö af Nor-
ræna menningarsjóðnum. Þeir
rithöfundar islenskir, sem hafa
sótt þau ljúka upp einum munni
um, að þau hafi veriö ákaflega
lærdómsrlk og örvandi enda er
þar unniö af kappi undir leiösögn
færustu manna i hinum ýmsu
greinum ritlistar.
Samstarfið I Norræna rit-
höfundaráðinu heur veriö
aöildarfélögunum mikill styrkur i
kjarabaráttu þeirra heimafyrir.
A árlegum fundum ráösins bera
menn saman bækur sinar, upp-
lýsa hver annan um það sem
áunnist hefur og samræma aö-
gerðir I sameiginlegri baráttu
fyrir mannsæmandi kjörum rit-
höfunda. tslenskir rithöfundar
eru enn eftirbátar starfsbræðra
sinna á Norðurlöndum, einkum
aö þvi er varðar ritlaun, en sam-
starfiö hefur reynst þeim mikil
stoö og hvtning til að sækja á
brattann.
Að velja og hafna
Skrifa mætti langt mál um náiö
og vaxandi norrænt samstarf á
fjölmörgum öörum menningar-
sviöum undir handarjaöri Nor-
ræna menningarsjóösins, svosem
i leiklistar- og tónlistarmálum,
fullorðinsfræöslu, skóla- og
uppeldismálum, en hér skal
staðar numiö að sinni.
Ég vil i lokin einungis itreka að
þjóöleg og menningarleg tilvera
okkar getur aö verulegu leyti oltiö
á þvi meö hvaöa hætti við rækjum
skyldur okkar viö norrænu frænd-
þjóöirnar. Á sama tima og okkur
er lifsnauösyn aö efla menningar-
samskiptin, þvi þau geta aöeins
auðgað og eflt andlegt lif i land-
inu, ber okkur að sjálfsögöu aö
gæta fyllstu varúöar á ýmsum
öörum sviöum, ekki sist orku-
málasviöinu. Iönvæðing er komin
á það stig á Noröurlöndum, aö
mengun er farin aö ógna vistrik-
inu og spilla mannlifi. Þá leita
fjáraflamenn og iöjuhöldar á önn-
ur miö og sjá meðal annars færi á
tslandi, þar’ sem orka er ódýr og
ráöamenn ginnkeyptir fyrir stór-
um fjárfúlgum, án tillits til af-
leiðinga (sbr. Straumsvik). Hér
ber okkur aö sýna þeim frændum
okkar festu og einurö, sem ein-
ungis leita eftir samstarfi i eigin-
hagsmunaskyni og til aö firra sig
meiri skit og ólyfjan. Okkur er
nauösyn aö kunna aö velja og
hafna og láta stjórnast af lang-
timasjónarmiöum. Iöjuhöldarnir
eiga auövelt meö aö gera okkur
aö öpum, einsog dæmi rikis-
stjórnarinnar sannar, en hin and-
legu samskipti efla með þjóöinni
sjálfsviröingu, metnað og fram-
tak, sem eru eitur i beinum
ihaldsaflanna sem stjórna þessu
landi og vildu helst aö viö lægjum
á meltunni og jórtruöum mengaö
gras.