Þjóðviljinn - 25.03.1977, Blaðsíða 7

Föstudagur 25. mars 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Ég tel lang-eðlilegast, að það séu kennararnir
sjálfir sem kjósi um umrædda yfirmenn í leynilegri
atkvæðagreiðslu. Ekki til ótakmarkaðs tíma,
heldur t.d. til 4 eða 5 ára í senn.
Ægir Sigurgeirs-
son, kennari
HafnarfirAi:
SKIPTA VERÐUR OFT
YFIRMENN
AR UM
Aö undanförnu hefur veriö
mikilumræöa um skólamál sem
m.a. hefur sprottiö af svo nefnd-
um samræmdum prófum og
framkvæmd þeirra. Einnig hafa
fariö fram i dagblööum töluverö
skoöanaskipti um ýmsa þætti
skólamála og hefur þar sitt
sýnst hverjum eins og gengur .
Ekki er þaö ætlun min aö fjalla
mikiö um þá þætti skólamál-
anna sem undanfariö hafa verið
hvað mest til umræöu heldur vil
ég vikja nokkrum orðum aö
stjórn skólanna og hugmyndum
minum i hvaða átt ætti aö
breyta henni. Ég get þó ekki
látið hjá liöa aö leggja nokkur
orð i belg varðandi þá umræöu
sem undanfariö hefur fariö
fram. Það sem mér hefur fund-
ist skorta i þá umræöu er skiln-
ingur á þeim timamótum sem
islenski skólinn stendur á. Þaö
er hverjum manni ljóst sem að
fræöslumálum starfar aö nú eru
miklir umbrotatimar I skóla-
málum. tslenski skólinn tók
mjög litlum breytingum áratug-
um saman, námsefni og
kennsluaðferöir voru nánast
þær sömu. Þrátt fyrir miklar
breytingar á þjóðfélaginu sem
fylgdu breyttum atvinnuháttum
og aukinni þéttbýlismyndun
þróaöist (ef hægt er aö nota þaö
orö) skólinn litiö sem ekkert.
Þaö má þvi segja aö komin væri
kreppa i þessi mál. Fyrir nokkr-
um árum var hinsvegar hafist
handa um aö reyna aö brjótast
út Ur þeirri stöönun sem mönn-
um var oröiö ljóst aö þessi mál
voru komin i. Meö lögfestingu
grunnskólalaganna 1974 var svo
mörkuö heildarstefna i þessum
málum. En til aö ná mörgum af
þeim markmiöum sem sett eru
fram i grunnskólalögunum
veröur að gjörbreyta skóla-
starfinu og slik breyting verður
ekki framkvæmd á einni nóttu.
Það er skoöun min aö þaö veröi
ekki gert án þess að einhver
mistök eigi sér staö — hitt er
annaö mál aö allir þeir sem aö
fræðslumálum starfa veröa aö
leggjast á eitt um þaö aö láta
þetta ganga fyrir sig þannig aö
til sem minnstra vandkvæöa
komi.Og þó aö Karvel stykki al-
skapaöur út úr höföi Hannibals
’71, stökk islenska skólakerfið
ekki alskapaö úr höföi Magnús-
ar Torfa voriö ’74.
í 20. grein grunnskólalaganna
segir svo m.a.: „1 skólum, sem
eiga rétt á 8 föstum kennurum
eöa fleiri auk skólastjóra skal
almennur kennarafundur i upp-
hafi hvers skólaárs kjósa
þriggja manna kennararáö sem
er skólastjóra til ráðuneytis um
daglega stjórn skólans. t öörum
skólum fer almennur kennara-
fundur með hlutverk kennara-
ráös”. Vafalaust hefur þaö ver-
iö tilgangur þeirra sem grunn-
skólalögin sömdu aö dreifa meö
þessu aö nokkru stjórn skólans
og gera hana lýðræöislegri —
þvistefnirþessi grein i rétta átt.
En ég tel þetta engan veginn
nægilegt, tel reyndar aö þaö
þyrfti ef vel ætti aö vera aö gjör-
breyta þvi hvernig ráöning
skólastjóra og annarra yfir-
manna fer fram. Eg tel lang
eölilegast aö þaö séu kennar-
arnir sjálfir sem kjósi umrædda
yfirmenn i leynilegri atkvæöa-
greiöslu. Ekki til ótakmarkaös
tima heldur t.d. til 4 eöa 5 ára i
senn. Meö þessu er þaö sett i
vald starfsmannanna sjálfra aö
ákveöa yfirmenn og ég fullyröi
aö þeir séu hæfastir til þess.
Með þessu fyrirkomulegi yröu
væntanlega örari skipti á yfir-
mönnum og yfirmenn fengju
meira aöhald en nú er.
NU kann einhver aö skilja orö
min svo aö ég telji skólastjóra
og yfirkennara yfirleitt ekki
starfi sinu vaxna, svo er ekki:
Ég tel þvert á móti aö stór hluti
þessara manna sé starfi sinu
vaxinn og fyrir þá sem standa
vel I istaöinu ætti kosning á 4-5
ára fresti aöeins aö vera
ánægjuleg. Hins vegar er þaö
skoöun mina aö yfirmenn hvort
sem þeir eru i skóla eða annars
staöar eigi ekki aö sitja, jafnvel
áratugum saman, fáir menn eru
slikir eldhugar aö þeir þoli
langa setu i yfirmannssætinu án
þess aö letjast og dofna. Ég geri
mér grein fyrir þvi, aö slik
breyting á vali yfirmanna sem
ég hef verið aö tæpa á þarf aö
ræöast ýtarlega þannig aö henni
yröi sem best fyrir komið. Ég
vil minna á, aö viö tvo skóla
þ.e.a.s. Háskóla Islands go
Kennaraháskóla Islands fer val
rektors fram á svipaöan hátt og
ég hef talað um og úr þvi kenn-
urum viö þessa tvo skóla er trú-
andi til aö velja yfirmenn — ætti
þá ekki öörum kennurum aö
vera trúandi til þess lika?
Þó aö ég hafi fyrst og fremst
rætt um yfirmenn skóla þá fer
þaö ekki milli mála aö breyting-
ar i þessa átt verður aö gera
miklu viöar I þjóöfélaginu. Þaö
ætti aldrei — ekki undir neinum
kringumstæöum aö skipa yfir-
menn um aldur og ævi eins og
nú tiökast. Þaö er ekki aö undra
þó mörg byttan sé lek meöan
málum er fyrir komiö á þann
veg. Ægir Sigurgeirsson

Markús B. Þorgeirsson:
Markús
Um Eymund Magn-
ússon, skipstjóra
Eymundur Magnússon var
fæddur á Hafnarhólmi viö
Steingrimsfjörö hinn 21. janúar
1893, sonur hjónanna Magnúsar
Kristjánssonar bónda og hafn-
sögumanns og Guörúnar Mika-
elsdóttur. Hann veröur snemma
aö hefja baráttu lifsins, þvi hann
er aöeins 14 ára er hann veröur
fyrir fööurmissi. Þar meö er hiö
stórbrotna ævihlutverk Eymund-
ar hafiö. Eymundur helgar sig
snemma sjómansstarfi og byrjar
sinn feril á sjó fyrst á árabátum,
siöar á skútum og þaöan á hin
vélknúöu skip. Þaö er skoöun
min, aö smábáturinn sé sá besti
skóli, sem ungir menn geta fengið
til aö byrja á sem sjómannsefni,
enda margur góöur skipstjórn-
andi slöar meir komiö frá þeirri
skipsstærö og skilaö vel slnum
hlut aö landi. En i dag vilja þeir
stóru margir afnema þá
sjómannastétt, sem tilheyrir
smábátastæröinni, og setja fley
þeirra helst upp á land sem
minjagrip. Mér hefur verið tjáö
aö Eymundi hafi gengiö frekar
vel aö ganga upp metoröastigann,
eftir aö hann lauk prófi frá Stýri-
mannaskólanum. Hann hafi ein-
mitt þá notiö þess, hvaö hann var
vel undir slikt búinn frá verklegri
kunnáttu séö, þótt hann hæfi sinn
sjómannsferil á árabát.
Eymundur var einn þeirra
sjómanna er siglir i tveimur
styrjöldum. Ég ætla mér aö koma
hér meö tvö atvik úr lífi hans og
skipsfélaga hans úr siöustu
heimsstyrjöld, og þaö skyldi þó
aldrei vera, aö þeir aöilar séu til i
landi voru, sem þurfi af eigin
raun aöupplifa slikar stundir i lífi
sinu til aö vita hvað herseta getur
kostað þjóöina. Þvi her i landi
voru er ekki aðeins varnaraöili,
hann getur alveg eins veriö tor-
timingaraöili lands og þjóöar, ef
til styrjaldar kemur. „Varnar-
liösmenn” og þeirra fylgifiskar I
hermálum geta átt eftir aö lifa
erfiða daga, þrátt fyrir gulliö,
sem hersetan gefur mörgum
þeirra i dag og villir þeim sýn.
Ekki er allt gull sem glóir. Þessi
atvik sem hér veröur frá greint
eiga sér bæöi staö um borö i
Goöafossi er siöar var skotinn i
kaf viö innkomu til Reykjavíkur.
Eymundur var þá 1. stýrimaöur á
Goöafossi. Þaö er skipverji á
Goöafossi sem segir frá, félagi
hins látna, greinargóöur maöur
og heimildir því traustar I hæsta
máta.Hannsegi svo:Þetta átti sér
staö er heimsstyrjöldin var i há-
mæli, og i skipalest Bandamanna.
Skipalestin var á leið frá Banda-
rikjunum til Evrópu Hún var áll
stór á mælikvaröa skipalestar,
um eitt hundraö skip, og mikiö af
skipum i lestinni hlaöin skotfær-
um til herja bandarikjamanna á
meginlandinu. Atburöurinn sýnir
i hnotskurn hvaöa lifi sjómanna-
stéttin liföi á þeim tortimingar-
timum á hafi úti. Hásetinn var
sendur fram á bakka, sem kallað
er á sjómannamáli, til útkiks.
Lita skyldi eftir tundurduflum,
þvi Goöafoss var staddur ásamt
skipalestinni sem hann var I á
tundurduflasvæði. Þaö var al-
geng regla aö hafa mann á
bakkaútkik þegar skip voru stödd
á sllkum hættusvæöum, enda þótt
myrkur væri á. Þegar þetta á sér
staö er komiö fram yfir miönætti.
Þá allt I einu byrjar darraðar-
dansinn, af völdum árásar sem
þýskir kafbátar gerðu á skipa-
lestina, allharða árás með
tundurskeytaútbúnaöi sinum með
þeim afleiöingum, aö tvö fremstu
skipin i næstu röö við Goöafoss
springa i loft upp meö miklum
gný og þvilíkum hávaöa, aö ekki
veröur meö orðum lýst. Siðan tina
kafbátarnir hvert skipiö á fætur
ööru á botninn og stóö árásin
fram I birtingu. Og á meðan á
þessu stóö og átökin voru hvaö
höröust stóö Eymundur stýri-
maður útkik á brúarvæng allan
timann. Þessi hægláti og dagfars-
prúði maöur, hvort heldur var á
hafi úti eöa viö land og sá honum
enginn bregða. Þá var hann sem
klettur, sem upp úr hafinu ris.
Þetta sýnir betur en orö fá lýst,
hve traustur Eymundur var I
starfi er á reyndi. Annað dæmi
frá Goðafossi. Hinn 11.11. ’44 var
Goöafoss aö koma frá Ameríku.
Með skipinu voru 12 farþegar, en
skipshöfnin 30 manns. Kl. eitt
eftir hádegi er skipiö var komiö
inn fyrir Garöskaga, var skotiö að
þvi tundurskeyti frá kafbáti. Þar
voru aö verki vinir núverandi
stjórnvalda á Islandi frá fornu
fari og bandamenn okkar i Nato
og viöar i sameiginlegum hags-
munamálum i dag. Þegar Goöa-
foss fórst var Eymundur 1. stýri-
maður. Hann var einn þeirra, er
komst á björgunarflekann. Þeir,
sem á flekann komust, uröu aö
láta þar fyrirberast alían siöari
hluta dags og fram á nótt. Voru
sumir meiddir, og einn skipverja
mikiö særöur I andliti. Nokkru
eftir miönætti kom loks ameriskt
björgunarskip, tók þá af flekan-
um veitti þeim aöhlynningu og
flutti hópinn til Reykjavíkur.
Skipverji sá, er mest var særöur,
fékk kölduflog skömmu eftir að
hann kom um borö i björgunar-
skipiö, og var brátt örendur.
Aörir, sem björguöust, voru viö
sæmilega heilsu. 1 þessu
Eymundur Magnússon
skýringardæmi sést, svo ekki
verður I móti mælt, hvaö herstöö-
in á Miönesheiöi getur fært okkur
heim um hábjartan daginn, hvaö
þá er ef um hánótt væri aö ræöa ef
til styrjaldarátaka kæmi. Island
er taliö stökkpallur, sá mikilvæg-
asti hér á norður slóöum, þvi er
landið okkar um leiö fyrsta skot-
mark tortimingar ef til styrjaldar
dregur. Þvi tengi ég þessi
ummæli minningarorðum
Eymundar Magnússonar, aö
hann var einn af striðshetjum
þjóðar vorrar frá tveimur heims-
styrjöldum. Hann sá og skildi bet-
ur en nokkur annar, hvaö var aö
lifa og sigla viö slikt ástand. Þetta
lifsviöhorf mótaöi manninn og
var stór hluti af lifi Eymundar,
Þegar styrjöldinni lauk, hefur
Eymundur Magnússon stýrimaö-
ur unniö sig upp I stöðu skip-
stjóra.Hann varöþviskipstjóri á
Tröllafossi og sigldi stærsta skipi
Eimskips þá. Þar var hann skip-
stjórier Bandarikin settu á hinar
alræmdu reglur á alla erlenda
sjómenn, er þeir töldu hafa
kommúnistaskoðanir eöa þeim
skildar. Nú var heimsstyrjöldinni
lokið, og dauöagryfjan frá
Bandarikjunum til Evrópu ekki
lengur opin af styrjaldarástandi.
Nú voru aörir timar og þá var aö
taka til hendi. Vilhjálmur Finsen,
sendiherra tslands i Noregi og
siöar I Svíþjóö segir i endurminn-
ingum sinum: Frelsisgyðjan I
Hudsonflóa gæti staðiö I öllum
löndum heims frekar en I Banda-
rikjunum, þar á hún engan veginn
heima.
Eymundur Magnússon
skipstjóri var á leiö inn Hudson-
flóa, við augum blasti frelsis-
gyöjan i öllu sinu veldi. Hann tek-
ur lóös, sem vera ber, en um borö
koma embættismenn frá
óamerisku nefndinni, er svo var
kölluö, þeir eru meö Mc’Carthy
listann upp á vasann meö sömu 32
spurningum sem ég fékk 1974 á
Fjallfossi og vel eru geymdar hjá
Eimskip. Þegar Bandarikjunum
skal þjónað, er lagst á hnén og
kropiö i auömýkt. Eymundur
skipstjóri lá undir grun að vera
einn þeirra, sem ógnaö gætu
sjálfstæði Bandarikjanna við
komu sina þangaö. Hann var þvi
tekinn til yfirheyrslu. Þá var þaö
sem hann, sapnur sonur þjóöar
sinnar, mælti I svari sinu orö, sem
lengi verða i minnum höfð. Þar
svarar hann 32 spurningum meö
einu svari: ,,Ég hef siglt tvær
heimsstyrjaldir til Bandrikjanna
og mér er tjáð aö ég sé aö sigla til
þess rikis, þar sem lýöræöi sé i
hásæti og Bandarikin séu og eigi
að vera öörum þjóöum fremri.
Þar með tel ég mig hafa svaraö
þvi, sem aö var spurt”. Meö þetta
svar varö óameriska nefndin aö
fara frá boröi. Þegar Eymundur
kemur svo heim meö Tröii
foss úr nefndri ferö, þá
er komin krafa frá
Bandarikjunum þess efnis, aö
hann verði látinn fara frá félag-
inu. Þá var þaö, sem hinn aldni
heiöursmaöur og mikilsvirti
framkvæmdarstjóri Guömundur
Vilhjálmsson segir, og tekur þar
meö af skariö: „Svo lengi sem ég
ræð málum hér, veröur Eymund-
ur Magnússon skipstjóri hjá
Eimskip”. Eymundur var nú
færöur yfir á Reykjafoss, en þaö
skip sigldi á Evrópulöndin, og
þangaö sigldi hann þangaö til aö
hann fór i land fyrir aldurs sakir.
Vinur hans frá fyrri tiö, Hákon
Bjarnason, skógræktarstjóri,
segir i Morgunblaöinu i
minningargrein til hans á út-
farardegi: „Eymundur Magnús-
son var mjög farsæll skip-
stjórnarmaöur, vandaöi öll verk
sin og gætti þess vel, sem honum
var falið. Og hann gerði þaö á
þann hátt, aö öllum likaöi vel. Þvi
var viðbrugöið, aö hvort heldur
þaö voru stýrimenn, hásetar eöa
aörir af áhöfn skips, þá vildu allir
meö honum vera. Siglingamaöur
var hann ágætur, nákvæmur og
gætinn. Eftir aö nýju siglingar-
Framhald á 14. siöu