Þjóðviljinn - 27.03.1977, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. mars 1977
X
tíl hnífs og skeidar
Hversu mikið kanntu fyrir þér i nær-
ingarfræði? Ef þekking þin á þessu sviði
er svipuð og hjá meginþorra banda-
riskra neytenda, hefur þú misskilið
ymsa þýðingarmikla þætti i næringar-
fræðinni. Bandariska matvæla- og
lyfjaeftirlitsstofnunin (FDA) hefur gert
könnun á næringarfræðiþekkingu
bandariskra neytenda. Samkvæmt sið-
ustu, könnun sem gerð var árið 1975, er
þekkingu 51% ábótavant hvað snertir
fæðu og næringu.
Viö birtum hér 12 spurningar, þar af 10 af spurning-
um FDA og bætum tveimur viö er snerta megrun og al-
gengan misskilning varöandi hana. Spurningarnar og
svörin eru tekin úr bandaríska neytendaritinu
Consumer Reports, (febrúar 1977). Þrátt fyrir aö vax-
andi þekking breytir stööugt viöhorfi manna til dag-
legrar þarfar likamans á ymsum næringarefnum á aö
vera hægt aö reiöa sig á að þessi svör séu byggð á ítar-
legum rannsóknum. Ef þú svarar rétt átta eöa fleiri
spurningum, getur þú talist vel upplýstur á þessu sviöi.
Hér eru svo spurningarnar.
1
Þú færð fullnægjandi næringu ef þú aöeins boröar nógu
fjölbreytta fæðu?
Rétt: Rangt:
Fólk sem ekki borðar fisk, kjöt eöa fugla getur samt
verið heilbrigt?
Rétt? Rangt:
3
Matur sem neytt er á milli mála getur veriö jafnhollur
og matur sem boröaöur er á matartimum?
Rétt: Rangt:
4
Nýtt grænmeti, sem soöiö er heima er alltaf næringar-
rikara en niöursoöiö eöa fryst grænmeti?
Rétt: Rangt:
Eggjahvíturik (proteinrik) fæða sem er kolvetnis-
snauö er tilvalin fyrir þá sem vilja léttast?
Rétt: Rangt:
6
Þeirsem vilja léttast, eiga aö foröast sterkjurikan mat
eins og brauö og kartötlur?
Rétt: Rangt:
7
Ef þú vegur það sem þú átt aö gera, færöu næga nær-
ingu?
Rétt: Rangt:
8
Þótt þú takir inn meira af vitamínum en likaminn
þarfnast daglega færöu ekki meiri kraft og úthald?
Rétt: Rangt:
Neysla náttúrulegra vitamlna (i fæöu) er hollari en
neysla tilbúinna vitamina (I töflum o.s.frv.)
Rétt: Rangt:
10
Eldra fólk þarf jafn mikið af vitaminum og ungt fólk?
Rétt: Rangt:
11
Matvæli.sem vaxa I lélegum jarövegi innihalda minna
af vitaminum en matvæli sem vaxa i góöum jarövegi?
Rétt: Rangt:
12
Matvæli, sem vaxa af tilbúnum áburöi eru jafn
næringarlk og matvæli sem vaxa af lifrænum áburöi?
Rétt? Rangt:
1
Fjölbreytni kann að vera kryddiö i tilverunni, en fjöl-
breytni i mat er engin trygging fyrir nægri næringu.
Þaö er nóg til af miöur hollum mat og má eta býsna
fjölbreyttan mat án þess aö hann teljist hollur. Þaö er
nauösynlegt að dagleg fæöa sé úr hinum fjórum aðal
matvælaflokkum, en þeir eru:
1. Mjólkurafuröir (mjólk.ostur, jóghurt, skyr o.s frv.).
2. Kjöt og fiskur (kjöt, fiskur, egg eöa staðgenglar
kjöts, svo sem baunir, hnetur o.s.frv.).
3. Kornmeti (brauð, kornflögur, núölur o.s.frv.)
4. Grænmeti og ávextir
Hér á aö svara RETT þviaögrænmetisætur lifa góöu
lifi þótt þær bragði ekki kjöt og fisk. Þó er taliö aö þá
sem hvorki borða egg eöa mjólkurvörur geti skort
protein og B 12.
Umsjón: Þórunn Siguröardóttir
4
Hvað
kanntu
fyrir þér
í nœringar-
frœði?
Þaö er algengur misskilningur aö át milli mála sé i
sjálfu sér óhollt. Frá næringarlegu sjónarmiöi skiptir
engu máli hvenær þú boröar, aöeins hvaö. Heilbrigöi
tanna er hins vegar stundum háö þvi hvenær boraö er.
En svariö við þessari spurningu er sem sagt RÉTT: Aö
narta i ost, egg eöa appelsfnu á milli mála er til
dæmis ágætt, sé fólk aö reyna aö halda sér á skynsam
legum matarkúr, en narf i hitaeiningarikan og næring-
arsnauöan mat svo sem sælgæti, kartöfluflögur eöa gos
er ekki aöeins fitandi heldur eru þessar fæöutegundir
alveg ófullnægjandi, ef þær koma I staö næringarrfkra
máltiöa.
Langfiestir bandarlkjamanna sem voru spuröír
þessarar spurningar töldu að heimasoöiö grænmeti
væri ætiö hollast. Það er ekki rétt. Svariö við þessari
spurningu er RANGT, þvi þaö sem skiptir máli er
hvernig grænmetiö er soðiö, geymt og meöhöndlaö, en
ekki hvort þaö er gert heima eöa annarsstaöar.
Grænmeti á alltaf aö sjóöa I litlu vatni og eins stutt
og unnt er og siöan á aö geyma þaö I lokuöu Iláti. Sé
grænmetið soöiö I miklu vatni (sem ekki er nýtt) tapar
það verulegu magni af C og B vitaminum.
Einn algengasti misskilningur varöandi megrunar-
fæöi er aö aöeins kolvetni séu fitandi, en þaö sem máli
skiptir er ekki aöeins kolvetnainnihaldiö heldur fjöldi
hitaeininga. Svariö viö þessari spurningu er þvi
RANGT. Hiö rétta er einfaldlega: til aö grennast
þarftu aöeins aö boröa færri hitaeiningar eöa finna þér
ráö til að „brenna” þeim betur.
Það eru vissulega árangursrlkir megrunarkúrar sem
byggja á eggjahviturikri en kolvetnissnauðri fæðu. Ein
ástæöan er sú að slikur matarkúr veldur oft nokkurri
ógleði, sem dregur úr matarlystinni og þar meö
minnkar hitaeiningafjöldi fæöunnar. Aö auki inniheld-
ur slikur kúr mikla fitu.semheldur matarlystinni niöri
lengur en fitusnauð fæöa. Auk fyrri galla er einn helsti
ljóöur á slikum kúrum aö stór hluti af þyngdartapinu
er aöeins vatnsmissir og er mikil hætta aö þaö komi
strax til baka þegar fyrri neysluvenjur eru teknar upp
á nýjan leik. Of mikil fita getur aö auki veriö hættuleg
fyrir þá sem hafa tilhneigingu til hjartasjúkdóma og of
mikið protein er varasamt fyrir nýrnasjúklinga.
Þó að proteinauöug fæöa innihaldi yfirleitt mikiö af
vitaminum og steinefnum, inniheldur kolvetnisrlk
fæða einnig ýmiss þýöingarmikil næringarefni. Ef þú
borðar ekki sterkjurlkt grænmeti svo sem baunir og
kartöflur og ekki sterkjurikan kornmat svo sem brauö
og morgunverðarkorn veröur þú af ýmsum þýöingar-
miklum B vítaminum, C vitamini og öörum næringar-
efnum. Þaö er heldur ekki rétt aö brauö og kartöflur
séu svo fitandi I sjálfu sér, þvi sé þaö vigtaö inniheldur
hvert pund mun færri hitaeiningar en t.d. nautasteik.
Svariö viö þessari spurningu er þvi RANGT.
Svarið viö þessari spurningu er einnig RANGT, þvl
rétt þyngd segir ekkert um rétta næringu, þótt hún geti
vissulega veriö ábending og aukiö likur á aö viökom-
andi boröi hæfilega næringarikan mat. Maöur sem
boröar mikiö af sælgæti gosi og öörum hitaeiningarlk-
um mat hefur oft litla lyst á næringarrlkum mat, en
getursamt veriö I réttum holdum. Jafnvel feitur maö-
ur getur auöveldlega þjáöst af næringaefnaskorti.
Hitaeiningafjöldi tveggja eggja annars vegar og einn-
ar gosflösku hins vegar kann aö vera svipaöur, en nær-
ingarinnihaldiö er mjög ólikt.
8
Flestir sem FDA spuröi þessarar spurningar svöruöu
Rangt, en svariö er RETT, þvl aukaskammtur af vlta-
mínum hefur ekki meira aö segja fyrir likamann en
fullur bensintankur fyrir gang vélarinnar i bilnum.
9
Annar algengur misskilningur er aö náttúruleg vlta-
mln I fæöu séu hollari en tilbúin vitamin eöa sem bætt
er I fæöuna. Rannsóknir hafa ekki leitt i ljós neinn mun
þar á. Þar aö auki er rétt aö benda á aö ýmsar vörur
t.d. ávaxtasaft eru auglýstar sem C vitaminauöugar
án þess aö um sé aö ræöa „náttúrulegt” C vítamln. Er
vitamininu þá bætt I drykkinn, t.d. I duftformi. Svariö
hér er þvl RANGT.
10
Eldra fólk þarf sama magn af vítamlnum og yngra
fólk, þótt þaö þurfi færri hitaeiningar. Sjúkdómar geta
krafist aukaskammts af ákveönum efnum, en það á
jafnt viö um unga sem gamla og svariö viö þessari
spurningu er þvi RÉTT. Vitaminpillur geta þó ekki
komiö I staö næringarrlkrar fæöu, einkum vegna þess
aö llkamanum er eiginlegt aö vinna vitaminin úr fæö-
unni en ekki úr pillum, þótt næringin sjálf kunni aö
vera jafn góö. Hefur þetta einkum þýöingu fyrir melt-
ingu eldra fólks.
11
Lélegur jarövegur er fyrst og fremst vandamál
bóndans, en ekki neytandans, þvi rannsóknir sýna aö
vitamininnihald plöntunnar er óháö jaröveginum. Hins
vegar kann plantan aö vera lengur að vaxa og færri
plöntur ná fullum vexti. Steinefnainnihald plöntunnar
er þó háö jaröveginum. Svariö hér er því RANGT.
12
Plantan vinnur sömu efni úr tilbúnum áburði og lif
rænum áburöi og er þvi jafn næringarrik hvort sem
boriö er i jaröveginn. Lifrænn áburöur kann aö vera
æskilegri af ýmsum öörum ástæöum, en hefur engin á-
hrif svo vitab sé á næringarinnihald plöntunnar. Svariö
er þvl RÉTT.
Hafirðu svaraö yfir átta spurningum rétt segjum viö
bara „veröi þér aö góöu”, þvi þá ertu Hkleg(ur) til aö
sjá sjálfum þér og f jölskyldu þinni fyrir nægilega nær-
ingarrikri fæöu.