Þjóðviljinn - 27.03.1977, Síða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. mars 1977
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis.
Útgefandi: Útgáfuféiag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson Svavar
Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaði
Arni Bergmann
Útbreiðslustjóri: Finnur Torfi Hjörleifsson.
Auglýsingastjóri: úlfar Þormóðsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Sfðumúla 6. Simi 81333
Prentun: Blaðaprent hf.
Hrauneyja-
foss-, Blöndu-
og Austurlands-
virkjanir í þágu
álverksmiðja
Gunnar Thoroddsen iðnaðarráðherra
gagnrýndi á alþingi i fyrradag orkuspá þá
sem orkuspárnefnd hefur nýlega sent frá
sér og birt hefur verið opinberlega. Taldi
ráðherrann áætlun þessa alltof varkára.
Nefndi hann þrennt þar til. t fyrsta lagi
væri ekki gert ráð fyrir örari aukningu al-
mennrar notkunar en verið hefði. í öðru
lagi gerði áætlunin ekki ráð fyrir meiri
aukningu almenns iðnaðar en verið hefði.
I þriðja lagi nefndi ráðherrann að i spánni
væri ekki gert ráð fyrir aukinni stóriðju.
Þó ættu sér stað viðræður um byggingu
3ja kerskálans i Straumsvik sem tæki til
sin 80 megawatta afl. Þessar viðræður
hefðu verið teknar upp að nýju og þeim
yrði haldið áfram.
Þetta kom fram i framsöguræðu iðnað-
arráðherra fyrir frumvarpi til heimildar
fyrir rikisstjórnina til að virkja Blöndu,
135 megavatta virkjun. Bentu þingmenn á
að fráleitt væri að veita slika heimild án
þess að fyrir lægi til hvers ætti að nota raf-
orkuna, — en Gunnar Thoroddsen veit til
hvers á að nota raforkuna.
Þessi yfirlýsing Gunnars Thoroddsens er
i samræmi við fyrri yfirlýsingar ráðherr-
ans og yfirlýsingar i fréttatilkynningu iðn-
aðarráðuneytisins eftir siðasta fund hans,
Jóhannesar Nordals og Steingrims Her-
mannssonar um áætlun „integral”. Þann-
ig felast ekki i henni stórtiðindi, en yfirlýs-
ingin er engu að siður athyglisverð nú þvi
að aðalmálgögn rikisstjórnarinnar, Tim-
inn og Morgunblaðið, hafa bæði svarið af
sér áætlun integral og áframhaldandi
stóriðjuframkvæmdir á vegum Alusuisse.
í forystugrein Morgunblaðsins 10. þessa
mánaðar var sagt að fréttir Þjóðviljans
um þriðja kerskálann i Straumsvik og áætl-
un „integral” væru aðeins „skipulagsher-
ferð.... gegn orkufrekum iðnaði.” Enn-
fremur sagði Morgunblaðið: „....núver-
andi rikisstjórn hefur engin áform um
nýjar stóriðjuframkvæmdir á íslandi.”
Og þetta er endurtekið siðar i sömu for-
ystugrein afdráttarlaust: „Engin áform
eru uppi um nýja stóriðju.”
Þessi yfirlýsing Morgunblaðsins — og
svipaðar yfirlýsingar Timans — stangast
gjörsamlega á við yfirlýsingar Gunnars
Thoroddsens, siðast á alþingi i fyrradag.
Það sýnir að Morgunblaðið og Timinn eru
ómerkir áróðurssneplar, gefnir út til þess
að segja ósatt,það sýnir lika að Gunnar
Thoroddsen tekur ekkert mark á Morgun-
blaðinu, þvi að hann er að framkvæma
sina stóriðjustefnu, stefnu Jóhannesar
Nordals. Það eru þeir sem ráða ferðinni,
ekki Styrmir Gunnarsson og Þórarinn
Þórarinsson.
Þegar Gunnar Thoroddsen endurtók yf-
irlýsingar sinar um stækkun álversins á
alþingi i fyrradag var hann að mæla fyrir
frumvarpi um Blönduvirkjun og var
þannig að túlka þá stefnu sem Jóhannes
Nordal gerði grein fyrir á opinskáan hátt á
miðsvetrarfundi Sambands islenskra raf-
veitna 1975. Þar sagði Jóhannes ma:
„Með tveimur nýjum virkjunum á Norð-
urlandi, Kröfluvirkjun og Blönduvirkjun,
ásamt samtengingu við raforkukerfi suð-
vesturlands munu i fyrsta skipti skapast
skilyrði til þess að koma upp orkufrekum
iðnaði i stórum stil á Norðurlandi. Hafa
ýmsar athuganir bent til þess að ýmis
önnur skilyrði, svo sem hafnaraðstaða,
þjónustuaðstaða og vinnumarkaður, séu
mjög viðunandi við Eyjafjörð, ekki langt
utan við Akureyri. Ég efast um það að
nokkur önnur staðsetning komi til greina
ef menn vilja stefna að þvi að koma upp
orkufrekum iðnaði utan Suðvesturlands á
næstu 10 árum. Þótt skilyrði til orkuöflun-
ar i framtiðinni virðist mjög góð á Austur-
landi, er gifurlegt starf óunnið, áður en
menn geta gert sér raunhæfar hugmyndir
um fyrirkomulag stórvirkjana og bygg-
ingu orkufreks iðnaðar á þvi svæði. Að þvi
mun þvi varla koma fyrir en einhvern
tímann eftir miðjan næsta áratug.”
Ennfremur sagði Jóhannes: „Niður-
staðan af þessum hugleiðingum er sú, að
unnt sé á næstu 10 árum að stórauka orku-
frekan iðnað hér á landi. Hluti þeirrar
aukningar yrðu vafalaust viðbætur við
þau iðjuver sem þegar eru fyrir hendi á
Suðvesturlandi, þar á meðal hugsanleg
stækkun Aburðarverksmiðjunnar, en auk
þess ættu að skapast skilyrði til þess að
nýr orkufrekur iðnaður risi upp við Eyja-
fjörð, td. 50-60 þúsund tonna álbræðsla, en
orkuþörf hennar er 800-900 gigavattstund-
ir á ári.” Siðan i sömu ræðu fjallar Jó-
hannes um orkufrekan iðnað við Reyðar- *
fjörð og Austurlandsvirkjun „einhvern
timann eftir 1984.” Þegar Jóhannes ræðir
um „orkufrekan iðnað” og „stóriðju” á
hann við erlenda stóriðju.
Af tilvitnuninni i ræðu spámannsins á
miðsvetrarfundi SIR1975 sést hver það er
sem mótar stefnuna og af yfirlýsingum
Gunnars Thoroddsen vitum við hver
framkvæmir hana — hvað sem liður
glamri Timans og Morgunblaðsins. Stefn-
an er: Hrauneyjafossvirkjun fyrir Alu-
suisse i Straumsvik, Blönduvirkjun fyrir
Norsk Hydro við Eyjafjörð og Austur-
landsvirkjun fyrir Alusuisse á Reyðar-
firði. Þetta er framtiðarsýnin, þetta er
stefnan sem unnið er við að koma i fram-
kvæmd.
—s.
Erfðafrœðilegt stór-
slys óumjiýjanlegt?
Sifellt færist i aukana taliö um
strið mannsins og umhverfisins.
Margir visindamenn á Vestur-
löndum spá vistfræðilegu og
erföafræðilegu stórslysi og stað-
hæfa aö mannkynið eigi nú á
hættu aö deyja út. Eiga slikar
spár rétt á sér?
— bað er engin ástæöa til aö
gera of mikið úr hlutunum, en
óþarfa bjartsýni á heldur engan
rétt á sér. Verndun mannsins og
erfðaeinkenna hans hefur aldrei
verið jafnmikið vandamál og þaö
er nú — sagði einn þekktasti
erfðafræðingur Sovétrikjanna,
Nikolaj Dubinin, i viðtali viö vis-
indalegan fréttaskýranda APN.
— Umhverfiö og maðurinn hafa
ekki getaö aölagast þeim miklu
breytingum sem orðið hafa með
vexti iðnaöar og tilkomu nýrra
efnasamsetninga sem aldrei áð-
ur hafa þekkst á jöröinni.
„Hin hliðin” á tæknibyltingunni
kemur æ betur i ljós I upplýsing-
um um fólksfjölgun og heil-
brigðismál. Samkvæmt upplýs-
ingum Alþjóöaheilbrigðismála-
stofnunarinnar (WHO) stafa 20 %
barnasjúkdóma og 15-20% dauös-
falla meðal barna af meðfæddum
likamlegum og andlegum göllum.
50% barnasjúkrarúma eru upp-
tekin af börnum sem þjást af
erfðafræðilegum sjúkdómum.
Taliö er að mengun umhverfisins
hafi aukið dauðsföll af völdum
krabbameins um 2%.
A maöurinn aö „vera eða ekki
vera” sem liffræðitegund? Það er
spurningin. Og þetta vita ekki að-
eins visindamenn, heldur einnig
stjórnmálamenn og þeir sem
ráöa fyrir þjóðum. 1 Helsinki-
sáttmálanum stendur að „vernd
og umbætur á umhverfinu, nátt-
úruvernd og skynsamleg nýting
auölinda I þágu þeirra kynslóða
sem koma skulu er eitt af þeim
verkefnum sem gegna mikilvægu
hlutverki i sambandi við velferö
og efnahagsþróun allra rikja”.
Meðal mikilvægustu sviða sam-
starfs þjóöa i milli er nefnt
„rannsóknir á mögulegum erfða-
fræðilegum breytingum i jurta-
og dýraheiminum af völdum um-
hverfismengunar.... mat á þeim
neikvæðu áhrifum sem mengun
umhverfisins hefur á heilsu
mannsins”.
Sovéskir visindamenn hafa gott
samstarf við starfsbræður sina i
öðrum sósialiskum löndum — á
sviði rannsókna á áhrifum efna-
Vísindi
og
samsetninga á erfðaeinkenni
mannsins. Árið 1974 var undir-
ritaður sovésk-bandariskur samn-
ingurum umhverfisvernd. Samn-
ingurinn nær til allra hliða vand-
ans, þ.á.m. afleiöinga umhverfis-
mengunar.
— Er hægt að tala um
praktiskan árangur af sovésk-
bandarisku samstarfi á þessu
sviði nú þegar?
— Tvimælalaust, — svarar
Dubinin —I nokkur ár hafa sov-
éskir og bandariskir visinda-
menn kynnt sér ástandiö hver hjá
öörum og skipst á skoðunum. Nú
þegar hafa verið unnin sérstök
kerfi til blóðrannsókna sem gera
okkur kleift aö meta á hvern hátt
efnasamsetningar geta breytt
erfðaeinkennum.
— En einsog bandariski erfða-
fræðingurinn Fred de Serres
sagði á siöasta fundi spvéskra og
bandariskra erfðafræðinga eru
ekki margir á þeirri skoðun að
rannsóknir sem framkvæmdar
eru á einföldum verum megi
heimfæra upp á manninn.
— Að visu er þetta vandamál
ekki að fullu Ieyst ennþá. En við
teljum þó að I þessum tilvikum
verði að sýna ýtrustu gætni. Mað-
urinn getur þolað eina erfða-
breytingu, en ef þeim fjölgar fer
ástandið að komast á hættustig.
Það er mikilvægt aö ný efni, sem
búa yfir þessum áhrifum berist
ekki út i umhverfið, ekki sist fyrir
þá sök að mörg þeirra sfela að
vexti illkynjaðra æxla. Og ef eitt-
hvert efni, eitthvert lyf, hefur þau
áhrif að breyta erfðaeiginleikum,
td. hjá bakterium, veröur að
taka þaö úr umferð.
— En er slikt eftirlit raunhæft?
Á ári hverju eru framleiddar I
heiminum u.þ.b. 200 þúsund nýjar
efnasarrísetningar. Heim'smarkaö -
urinn er yfirfullur af nýjum og
nýjum lyfjum og eiturefnum. I
heiminum eru nú framleiddar yf-
ir 50 þúsund tegundir af lyfjum.
— Eftirlitið er fullkomlega
raunhæft. Fyrir nærri þvi einni
öld, þegar skuggi hættunnar var
ekki einu sinni kominn á kreik
lagði rússneski visindamaðurinn
Fjodor Erisman grundvöll aö
nýrri grein heilsufræði, sem
rannsakaði hvort manninum staf-
aði ekki hætta af þeim tilbúnu
efnum sem hann var i nánustum
tengslum við. Þessi visindagrein
hefur þróast mikið á undanförn-
um áratugum og er nú viður-
kennd sem mikilvæg visindi I ti-
undu fimmáraáætlun sovéska
þjóðarbúskapsins. Sem árangur
af þessu hefur nú veriö sett leyfi-
legt hámark skaðlegra efna i
efnasamsetningum. I Sovétrikj-
unum gilda þessar reglur um 620
efni sem heyra til iðnaði, 200
mengunarvalda I vatni og 160
skaðleg efni og efnasamsetningar
sem geta mengað andrúmsloftið.
Þessar reglur gilda reyndar i öll-
um löndum RGE og koma fram i
heilbrigðislöggjöf sósialisku rikj-
anna.
Hvaö snertir árangurinn af
slikri reglugerð i heilsufræði iðn-
aðarins I samhengi viö félagsleg-
ar ráðstafanir á þessu sviði má
geta þess að nú á dögum eru So-
vétrikin mjög neðarlega á blaði
varðandi útbreiðslu atvinnusjúk-
dóma. T.d. hefur atvinnusjúk-
dómstilfellum I kolaiönaðinum
fækkað 5-6 sinnum en I flestum
löndum heims er baráttan við
þennan erfiða atvinnusjúkdóm
enn stórt vandamál.
Aövaranir visindamanna uröu
t.d. til þess aö i Sovétrikjunum
var hætt að hafa á boöstólum
ýmsar tegundir skordýraeiturs.
Af 900 slikum eiturefnum sem
notuö eru i heiminum voru aöeins
Framhald á bls. 22