Þjóðviljinn - 24.04.1977, Side 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 24. apríl 1977
Guðbjörg Kristjánsdóttir
ræðir við Sigurð
Guðmundsson
í tilefni af sýningu hans
í Gallerí SÚM
G.K,: Var þaö eitthvaö ákveö-
ið, sem réöi þvl, aö þú ákvaðst að
gerast myndlistarmaöur?
S.G.: Nei, þaö var ekkert sér-
stakt, nema hvaö allt annaö haföi
mistekist Ég var i Myndlista- og
handiöaskólanum á árunum 1961
63. Þá var siöur i skólanum að
fara að vinna á Kleppi eftir nám-
ið. A þriðja ári hætti ég á miöjum
vetri og vann i 9 mánuði á Kleppi
sem gæslumaður, frekar lélegur
gæslumaöur á órólegu deildinni.
Siöan fór ég út til Hollands til
framhaldsnáms. Ég bað Þórð
Ben aö teikna fyrir mig módel-
teikningar til aö komast inn á
skólann. Hann geröi þaö og ég
komst þangað inn með glans, en
sagöi jafnframt aö ég hefði engan
áhuga á módelteikningu, enda
skildu þeir þaö mæta vel, þegar
þeir skoðuðu teikningar Þórðar.
G.K.: Menn hafa álitiö þig
fullnuminn i módelteikningu?
S.G.: Já, ég fór bara styttri
leiðina i módelteikningu, fór til
Þórðar. Ég var i skólanum
þarna i Hollandi i eitt ár.
Þetta var akademia, ágætur
skóli i raun og veru en ó-
sköp venjulegur miöaö viö að-
stæður áriö 1963. Eftir áriö á aka-
demiunni flutti ég upp i sveit i
Hollandi og fór aö vinna i Philips-
verksmiðju og skrifa hugleiðing-
hópurinn var að gera á þessum
tima. En þetta var nú ekki fyrsta
myndlistin, sem viö kynntumst
Viö höföum haft dálitil kynni af
poppi i gamla daga. Siðan þróað-
ist þetta smám saman. Maöur
þróast þangað, sem manni liöur
betur, svo breytist maður og
maöurinn breytist og maður finn-
ur stað sem manni liöur ágætlega
á.
Hollandsdvöl —
Þroskaár
G.K.: Eftir fyrstu sýninguna
þina árið 1969 heldur þú aftur út
til Hollands. Varstu þá að sækjast
eftir meiri menntun eða var erfitt
að vinna að myndlist hér heima á
þessum tima?
S.G.: Nei, mér fannst ógurlega
gaman þetta ár á íslandi, þetta
var ægilega fjörugt ár og margt,
sem skeöi i Islenskri myndlist þá.
Við héldum svona 10 sýningar i
galleri SOM, þar af hafa áreiðan-
lega 6 verið stórmerkilegar, t.d.
SOM II og SOM III sýningarnar.
Þetta voru samsýningar, sem
Dieter Rot hjálpaði okkur að
velja i. Það var lika fullt af öðrum
sýningum, Kristján og Þórður
Ben voru með happening og dálít-
ið var um konkret poetri.
Siðan fór ég út til Hollands,
Sigurður Guðinundsson
mátti sýningin meira að segja
ekki heita 4 Islendingar, vegna
þess að þeir sögðu að það væri
ekki ætlunin, heldur værum við
valdir þarna sem einstaklingar.
Þeir vildu afmá að þetta væri is-
lensk sýning, enda var hún kölluð
allt annaö eöa Ca va? ca va.
Konceptlist
G.K.: Nú hefur listsköpun þin
þróast yfir i koncept list, sem er
ný og óþekkt stefna hér á landi.
Geturðu lýst henni nokkuö?
S.G.: Fyrir mig er hún þannig,
að maður vinnur fyrst og fremst
með hugmynd. En maður vinnur
með hugmynd sem myndlistar-
maður en ekki sem maður sem er
að reyna að finna upp nýjar
undirskálar. Hann vinnur lika
meö hugmyndir, en sem iöjuhöld-
ur eða uppfinningamaður. Maður
gengur út frá hugmyndinni sem
myndlistamaður og lætur þvi hið
myndræna bara segja frá hug-
myndinni en gerir ekki tilkall til
þess sem efnis eða medium. Sem
sagt. engin sjónræn áhrifabrögð,
engin blæbrigði i litatónum og
þess háttar, nema það eigi bein-
linis heima I hugmyndinni. Þá
þarf hugmyndin að fjalla einmitt
um áhrifabrögð, blæbrigði og
svoleiðis. Það verður engu breytt
fram yfir það sem hugmyndin
býður upp á. Myndin verður að
hlýða hugmyndinni. Oft má gera
myndirnar meira elegant.en þjóni
það ekki hugmyndinni er það
bara eins og óhreinindi i mynd-
inni jafnvel þótt hún sé hrifandi i
lit og formum. Siðan kemur að
þvi að velja þessari hugmynd
form. Það getur verið oliumál-
verk, grafikmynd og hvað sem er.
En einkennið verður alltaf hið
sama, að maður finni fyrst og
fremst fyrir hugmyndinni.
G.K.:Nú eru á sýningunni þinni
núna bæði texti og myndir.
S.G.: Það er min leið. Ég er alls
ekki neitt ideal dæmi um kon-
ceptualisma á breiðum grundv.
Ég er bara úti i minu horni með
mina hluti. Sumir vinna eingöngu
með texta, aðrir vinna bara i
málverki og teikningum, enn aðr-
Menntun og mótunarár
ar, sem ég birti sem betur fór
aldrei. Ég vann lika smávegis að
myndlist þarna.
Svo kom ég til íslands um mitt
árið 1966 og fór í tollskólann og
gerðist tollvörður. Ég var I tollin-
um i 3 ár, og meðan ég var þar,
vann ég mjög mikið i myndlist.
Éghéltsiðan mina fyrstu sýningu
i Galleri SOM i febrúar 1969 og fór
siðan út tii Hoilands i ársbyrjun
1970.
G.K.: Þú varst einn af stofn-
endum SOM. Hver voru tildrögin
að stofnun gallerisins, fylgduð þið
einhverri sameiginlegri stefnu?
S.G.: Ég var einn af stofnend-
um Galleri SOM, en ekki félags-
skaparins SOM,og ég var sá fyrsti
sem sýndi i galleriinu. Við vorum
þarna mörg saman i hóp að leita
okkur að sýningarhúsnæði. Sam-
band okkar byggðist á vináttu og
mikilli trúmennsku i garð hvers
annars en ekki þvi.að við fylgdum
sömu stefnu. Þetta var unga kyn-
slóðin, myndlist á Isiandi þá, þeir
yngstu. Það var ekkert farið illa
með okkur, en okkur langaði i
eigið galleri, i stað þess að fá inni
hjá öðrum, sýna I Bogasalnum
eða eitthvað svoleiðis.
G.K.: Dieter Rot hafði mikil á-
hrif á þessu timabili. Hvar kemur
hann inn i myndina?
S.G.:Hannvar sá myndlistar-
maður á Islandi þá, sem við höfð-
um auðvitað lang-mestan áhuga
á. Hann hafði tekið óskaplega
mikinn þátt i nútimamyndlist þá,
bæði erlendis og hér heima, og i
gegnum hann opnuðust fyrir okk-
ur leiðir til að kynnast manni,
sem vann með konkret og visual
poetri auk alls annars, sem hann
fékkst við. Ég nefni til dæmis
bækurnar, hann var nánast upp-
hafsmaðurinn að bók sem list-
formi. Þessi nýrealismi, sem
kallaður er, var það sem Fluxus-
vegna þess að ég á hollenska
konu. Um þetta leyti tók ég þátt i
Ungdomsbiennalnum i Oslo og fór
siðan að vinna að þvi að setja upp
SÚM sýningu i Hoiiandi.
G.K.: Þú hefur tekið þér fyrir
hendur að flytja út islenska list?
S.G.: Já, það voru 14 Islenskir
myndlistarmenn, sem sýndu
þarna. Þetta var stór sýning i
heilu safni.
G.K.:Aðstaða i Hollandi hlýtur
að vera mjög góð, ef marka má af
þeirri fyrirgreiðslu, sem þið feng-
uð.
S.G.: Já, sýningin var haldin i
samráði við menntamálaráðu-
neytið hollenska, og það var dálit-
iðgaman að þvi, að þegar ég kom
þangað að ganga frá ýmsu i sam-
bandi við smá styrki og fyrir-
greiðslur, þá þekktu þeir SOM-fé-
lagsskapinn að töluverðu leyti.
G.K.: Það er vist meira en sagt
verður um islendinga á sama
tima. Holiendingar hafa verið
betur að sér i islenskri myndlist?
S.G.: Já, það er dálitið skritið.
Að minnsta kosti þekktu þeir okk-
ur betur en margir er ráðskuðust
með myndlistarmenn hér á Is-
landi þá Það er heldur engin yfir-
bygging I islenskum kúltúr, engir
peningar settir i það og enginn
strúktúr i strategiunni. Hún er
bara blind.
G.K.:Ferðu svo að vinna þarna
i Hollandi fullum fetum?
S.G.: Ég fór i skóla I eitt ár,
sem reyndar var ekki klassiskur
skóli, heldur vinnuaðstaða, þar
sem hver maður haföi sitt stúdió.
G.K.: Hvað tók svo við að nám-
inu loknu?
S.G.: Hollendingar hafa gert
samning við myndlistarmenn,
sem kallaður er Kontrat-prestatie
og byggist á eins konar gagn-
kvæmu framlagi listamannsins
og rikisins, þ.e.a.s. listamaðurinn
leggur fram verkið og rikið pen-
ingana. Hollendingar ganga út
frá þvi að starf myndlistarmanns
ins sé alveg jafnæskilegt fyrir
þjóðfélagið og starf smiðsins.
Þegar smiðurinn kemur út úr iðn-
skólanum i Hollandi og hefur lok-
ið sinu sveinstykki, ber samfélag-
ið ábyrgð á honum. Þannig er
reynt að leita aö vinnu handa hon-
um I hans fagi á ráðningaskrif-
stofu.og takist það ekki, þá býr
rikið til vinnu handa honum eða
þá að hann er settur á atvinnu-
leysisstyrk. Og fyrst þeir lita ná-
kvæmlega sömu augum á mynd-
listarmenn og smið, að hann sé
æskilegur fyrir þjóðfélagið alveg
eins og smiðurinn og það funkeri
betur með myndlistarmönnum
heldur en án þeirra, þá hefur hol-
lenska rikið ákveðið að kaupa
mjög mikið af myndiist.
Það er dálitið erfitt að komast
á þennan samning fvrir úlend-
inga. Til skamms tima voru að-
eins átta útlendingar á þessum
samning, þar af við bræpurnir
tveir. En ég er dottinn út úr þessu
núna, ég sé fyrir mér sjálfur með
myndlistarverkum.
G.K.: Gera þeir ákveðnar
gæðakröfur til þeirra verka, sem
keypt eru?
S.G.: Þeir reyna að velja verk
in samkvæmt einhverju gæða
mati Það tekst ekki alltaf vel, en
það er ekkert skilyrði að verkir
séu prógressif. Hið framsækna er
ekkert betra en hið ihaldsama i
þessum efnum, bara ef það er
heillega meint. Enda er ihaldsöm
listá hverjum tima miklu aktifari
en framsækin list, vegna þess að
það er miklu meiri þátttaka i
henni og hún hreyfir miklu fleiri
hjörtu og sálir. Og fyrr en varir er
framsækna listin lika orðin
ihaldsöm og þannig gerist þetta
alltaf koll af koili.
G.K.:Hver er ástæðan fyrir þvi
að hollendingar hafa komið á
þessum samningum?
S.G.: Hollendingar fóru illa
með sina myndlistarmenn I
gamla daga. Þeir hundsuðu menn
eins og Piet Mondrian og Vincent
van Gogh, og þeir ætla ekki að
láta þetta koma fyrir sig aftur.
Við höfum grætt töluvert á þvi, að
þeir eru hræddir við að vera
vondir við menn, sem eru með
nýjar hugmyndir.
Þessi samningur er gerður með
það i huga að fleyta listamannin-
um yfir hið óvinsæla timabil
gagnvart þeim sem kaupa lista-
verkin, af þvi að ný list er hrein-
lega alltaf óvinsæl. Þeir sem hafa
mesta tilfinningu fyrir henni eru
aðrir listamenn, og þeir kaupa
aldrei nokkurn skapaðan hlut.
Þegar listamaðurinn er kominn
yfir þetta timabil og farinn að
selja sin verk, fellur samningur-
inn sjálfkrafa úr gildi.
G.K.: Þú hefur náð mjög langt i
list þinni, Sigurður, og þér hefur
hlotnast margvislegur heiður.
Arið 1976 var þér boðið að sýna á
Feneyja-biennalnum og siðar i
Pompidousafninu i Paris I vetur.
Hvernig stóð á boðinu i
Pompidousafnið?
S.G.: Við höfðum áður sýnt á
Parisarbiennalnum árið 1973 og
auk þess viða á söfnum, og þetta
fólk fylgist með. Málið var lagt
fyrir safnráðið i Pompidou-safn-
inu og þeir tóku okkur fram yfir
hina umsækjendurna. Ég held að
ástæðan sé einfaldlega sú að viö
vorum búnir að vinna þarna út i
Evrópu stift i 7 ár að myndlist og
halda fjölmargar sýningar i
mörgum löndum og söfnum.og sé
tekið tillit til þessa er valið ekki
óskiljanlegt. Þetta byggöist ekki
á þvi að við værum islendingar.
Þegar þeir voru að velja okkur,
ir I skúlptúr. En þá er ekki gengið
út frá hlutunum objektift. Það er
ekki hnoðað i leir fyrst og verkið
siðan athugað á skifu.
Fyrir tveimur árum bjó ég til
hlut sem er gott dæmi um þetta.
Hann hét Molecule of my be-
haviour eða Mólekúl úr hegðun
minni. Ég fékk mér jarðleir og
greip i hann með annarri hend-
inni. Þetta var köggull með
fingraförum minum. Siðan setti
ég þetta á stöpul og texta undir:
Molecule of my behaviour.
G.K.: Það er sem sagt hreyf-
ingin sem skiptir máli?
S.G.: Fyrir mig var það hegð-
unin, að láta hegðunina hafa
mólekúl eins og hún væri hlutur.
Og hvað er þá módelkúl? Það er
minnsta þekkjanlega eining af
efninu,og þaö að gripa svona er
minnsta þekkjanlega eining af
minni hegðun. Ég snerti efnið
meö höndunum, klip aðeins I það,
maður er alltaf að gera þetta.
Sem mólekúl tengist það orðinu
mólekúl i efni sem er minnsta
þekkjanlega eining af efninu, sem
hefur þó eiginleika þess.
G.K.: Nú velur þú ljósmyndir
sem form, skiptir það máli?
S.G.: Nei, i raun og veru skiptir
það ekki miklu máli, en ljósmynd
in hentar mér best sem gagnsætt
efni (transparent medium),
vegna þess að maöur sér i
gegnum hana. Þegar menn skoða
fjölskyldualbúmið þá er alltaf lit-
iðá staöinn og sagt: „Sastu þarna
i lautinni, varstu að drekka úr
þessum hitabrúsa”, en menn
horfa ekki á það, hvernig ljós-
myndin var klippt, þeir gleyma
ljósmyndinni. Það er horft i gegn-
um hana á það sem er að ske i
myndinni. Menn velta ekki fyrir
sér formunum heldur þvi sem er
að gerast I myndinni. Þannig nota
ég ljósmyndir.