Þjóðviljinn - 24.05.1977, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 24. mai 1977. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
„...Annars kynni svo aö fara, að litiö veröi á
læknastéttina upp til hópa sem eiturbyrlara, sem
enginn þyröi að trúa fyrir lifi sinu og heilsu”.
Guösteinn
Þengilsson,
læknir
AÐ EITRA FYRIR
SJÚKLINGA
Það eru allmörg ár siðan það
fóru að koma i fjölmiðlum vitt og
breitt ádrepur til lækna þess efn-
is, að þeir væru nokkuð lauslátir á
lyfseðla upp á „eiturlyf” eins og
það var þá kallað. Einkum hafa
tollverðir og lögreglumenn verið
fundvisir á slikt „eitur” og hafa
fundið af þvi ótrálegt magn i fór-
um delinkventa, sem hafa gengið i
eiturvimu um bæinn. Oft hefur
það viljað brenna við i ádrepum
þessum að talað er um eiturefni
og eitur- eða fiknilyf i belg og biðu
og enginn greinarmunur gerður
á, hvort umrætt efni hefur nokk-
urntima verið notað sem lyf eða
ekki. Hass, LSD og áfengi eru þó
umtalsverðir vimugjafar og eit-
urefni, sem ekki þarfnast uppá-
skriftar lækna. Yfirleitt hefur
verið fjallað um þessi mál af
fólki, sem litt hefur lagt stund á
lyfjafræði og þaðan af siður á lyf-
læknísfræði. Þó er ljóst, að það
vill fræða almenning á tslandi
um, hvernig haga skuli lyfjameð-
ferð á sjúkdómum, þótt enginn
viti, hvaðan þvi er sú viska kom-
in.
Ég vil strax leggja á það
áherslu, að þessi orð hér eiga ekki
að vera rituð af neinum stéttar-
hroka eða drambi. Það er auðvit-
að mál, að læknisþjónusta á ekki
að vera fremur en önnur opinber
þjónusta undanþegin gagnrýni að
þvi er varðar almenna fram-
kvæmd hennar. Um sérfræðilegri
atriði getur álmenningur hins
vegar ekki dæmt, en á það er
bent, að hafi sjúklingur beðið tjón
á heilsu sinni, og hann telji það
stafa af vitaverðu gáleysi eða
vanrækslu læknisins, getur hann
með aðstoð lögfræðings kært mál-
ið og mun þá um það fjallað af
sérfróðum dómi.
Nú er svo komið, að vegna mjög
einhliða, neikvæðrar gagnrýni á
lyfjaneyslu yfirleitt, er orðið erf-
iðara en áður að beita lyfjum
gegn sjúkdómum. Sú skoðun er að
verða æ útbreiddari meðal al-
mennings, að allt lyfjaát sé af
hinu illa, geri sjúklingunum ein-
ungis ógagn, stundum er sagt að
þeir geti varla staðið vegna þess
hvað þeir komi „uppdópaðir” frá
lækninum, læknirinn hafi eitrað
fyrir þá o.s.frv. Þeir einu, sem
græði á þessum „bisness” séu
læknar og lyfsalar. Þvi miður er
málið alvarlegra en svo, aö það
eitt skipti neinu hvort einhverjir
úr læknastétt móðgist af slikum
ummælum eða ekki. Hið háska-
legasta við skrif og umræður,
sem fram hafa farið um lyfjamis-
notkun á vegum lækna er, hve
mjög þær bitna á sjúklingum
sem þurfa að nota lyf að stað-
aldri, en þeir eru margir. Til að
halda heilsu eða jafnvel lifi þurfa
þeir oft árum saman að taka lyfin
og fara nákvæmlega eftir fyrir-
mælum. Þvi miður eru dæmi um
það, að sumt þetta fólk hafi dreg-
ið úr lyfjaskammti sinum eða
jafnvel alveg hætt að nota lyfin
vegna ótta, sem telja má beina
afleiðingu þess, hvernig um lyfja-
mál hefur verið fjallað á opinber-
um vettvangi. Hrakandi heilsufar
og jafnvel dauðsföll hafa af þessu
hlotist. Það er þvi ekki að ófyrir-
synju, að fyrrgreint lyfjaneyslu-
tal flokkist undir það að vera lifs-
hættulegt.
Það hefur lengi verið hafður sá
háttur á, þegar meiriháttar smit-
sjúkdómafaraldrar eru yfirvof-
andi, s.s. asiuinflúensur, svinain-
flúensur eða heilahimnubólgufar-
sóttir að gripa til ráðstafana
eins og bólusetninga til að vernda
fólk fyrir þessum vágesti. Einnig
er ferðafólki og öðrum sem það
varðar bent á hvar i útlandinu
hættulegar farsóttir séu á gangi,
svo að hægt sé að forðast sýkt
svæði. Allur er þessi viðbúnaður
góðra gjalda verður, en mig lang-
ar til að benda á, að heilbrigðis-
yfirvöld eiga nú i höggi við enn
einn faraldur, sem er ekki siður
háskasamlegur en fyrrgreindar
farsóttir. Þessi kvilli er i þvi fólg-
inn, að fólk sem ekki er búið
læknisfræðilegri kunnáttu hefur
reynt að hafa áhrif á það, hvernig
sérfræðilegri þekkingu skuli beitt
við að lækna sjúkdóma, og það
hefur einnig lagt á það dóm, að
viss lyfjameðferð sé skaðleg.
„Farsótt” þessi hefur þegar náð
sér vel upp með afleiðingum, sem
ég hef vikið að hér að framan og
getur orðið miklu skæðari nema
heilbrigðisyfirvöld taki enn rögg-
samlegar i taumana en þau hafa
gert hingað til
Eg vil enn vekja athygli á þvi,
að þessi orð eru ekki skrifuð af
neinum þekkingarhroka, enda
ferst greinarhöfundi ekki að beita
honum. Mig langar aðeins til að
benda á það, hvernig t.d. verk-
fræðingi yrði við, ef ég segði að
efni til einhverrar mannvirkja-
gerðar væri vitlaust útreiknað,
það væri allt of mikið af stein-
steypu en of litið af styrktarjárni.
Sem betur fer hefðu þessi um-
mæli min litil áhrif á mannvirkið,
en mannlegar verur bregðast
öðru visi við gagnrýni.
Milli læknis og sjúklings rikir
eða á að rikja samband gagn-
kvæms trúnaðar og trausts. Sjúk-
lingurinn treyslir lækni sinum til
að gera sitt besta i hverju tilviki,
en veit J>ó að hann er ekki óskeik-
uil fremur en aðrir menn. Sjúk-
lingurinn treystir einnig læknin-
um til að varðveita i fullum trún-
aði öll einkamál sem fram kunna
að koma. Læknirinn hlýtur aftur
á móti að treysta sjúklingnum
eða aðstandendum hans til að
fara nákvæmlega eftir gefnum
fyrirmælum, jafnt un lyfjanotkun
sem annað. Ef t.d. sjúklingur tek-
ur lyf i öðrum skömmtum en hin-
um fyrirskipuðu, hefur hann
brugðist þessu trausti og tekið á
sig þá ábyrgð, sem af þvi leiðir.
Þannig verða menn ofneytendur
lyfja, þeir hafa ekki farið að
fyrirmælum læknis sins.
Með hinum hvatvislegu skrif-
um og umræðum, sem ég hef get-
ið hér um og hafa með nokkrum
hvildum staðið yfir i rúman ára-
tug, er á háskalegasta hátt vegið
að viðkvæmu trúnaðarsambandi
sjúklings og læknis. Hvernig á
sjúklingurinn að geta treyst lækni
sinum lengur, þegar hann hefur
séð eða heyrt þvi haldið fram
opinberlega og að þvi er virðist
ómótmælt, að lyfin, sem hann fær
frá lækninum séu skaðleg, hann
geti orðið þessum lyfjum háður
ævilangt i sivaxandi fikn og beðið
óbætanlegt tjón á andlegri og lik-
amlegri heilsu. Margur sjúkling-
urinn hefur enga möguleika á þvi
að gera sér grein fyrir hver af
þeim lyfjum sem honum kann að
hafa verið uppálagt að nota, séu
þessi stórhættulegu fiknilyf, sem
allir eru að tala um. Það er þvi
ekki nema eðlilegt að honum finn-
ist það viðurhiutaminnst að
hætta við alia lyfjanotkun fyrir
fullt og allt. Afleiðingarnar af þvi
geta svo orðið með þeim eindæm-
um sem að framan var getið.
Mér virðist, að nú þurfi nauð-
synlega að fræða almenning meir
um eðli þessara lyfjamála og frá
fleiri sjónarmiðum en þeim, sem
undanfarið hafa verið helst á odd-
inum. Annars kynni svo að fara
að litið verði á læknastéttina upp
til hópa sem eiturbyrlara, sem
enginn þyrði að trúa fvrir lifi sinu
og heilsu. Hætt er þá við. að lyf-
lækningar yrðu brátt úr sögunni
Þvi miður er ekki mögulegt að
ræða þessi brýnu vandamal nógu
ýtarlega i stuttri Dagskrárgrein.
en ég vona að þessar hugleiðingar
megi stuðla að þvi að þarflegri
umræður hef jist en hingað til hafa
tiðkast.
Drengirnir sex sem keppa i Briissel ásamt þjálfurum slnum
Alþjóðleg reiöhjólakeppni í Briissel
Sex íslenskir drengir
meöal þátttakenda
tvö ár en hin i eitt ár. Þeim lik-
aði vinnan sæmilega að sögn og
vildu fyrir engan mun missa af
bónusgreiðslunum. Að visu við-
urkenndu þær að þetta fyrir-
komulag skapaði mikinn spenn-
ing og keppni en kaup þeirra
hækkaði um 8-10 þús. kr. á viku
fyrir vikið. — Og við viljum ekki
missa af þeim peningum, sögðu
þær.
Þær vinna báðar fullan vinnu-
dag frá kl. 8 á morgnana til 7 á
kvöldin og stundum til kl. 11. —
Það er orðinn ansi langur vinnu-
dagur fannst þeim Og svo er
unnið flestalla laugardaga lika.
Tímakaupið
er 435 kr.
Við borð skammt frá var Guð-
rún Ingimundardóttir að flaka i
grið og erg. — Ég hef unnið
hérna siðan 1975 og ég vildi alls
ekki vinna i frystihúsi væri bón-
usinn tekinn af okkur, sagði
hún. — Timakaupið er svo lágt,
435 kr. að ég gæti alls ekki lifað
á þvi einu saman. — Hér var
gerð könnun 6 mánuðum eftir að
bónuskerfið var tekið upp og
starfsfólkið spurt hvort það vildi
halda þessu greiðslufyrirkomu-
lagi. Langflestir vildu það.
Guðrún vinnur hálfan daginn
og kvað það henta sér vel með
heimilisstörfunum. Hún sagðist
ekki vilja vinna meira en þó
kæmi fyrir að hún ynni á laug-
ardögum ef mikið lægi við.
Bjarni Loftsson er einn af
brýnslumönnunum og hann
gekk á milli borðanna og brýndi
hnifana fyrir konurnar. — Ég
vinn mikla eftirvinnu, sagði
hann,annað er ekki hægt. Eg get
ekki lifað af dagvinnukaupinu.
Til að komast af verð ég að
vinna allt að 60 timum á viku,
stundum meira.
Á efri hæð frystihússins er
kaffistofa og meðan við vorum á
rölti um húsið var flautað i
kaffipásu. Þar náðum við tali af
þremur trúnaðarmönnum,þeim
Freyju Eiriksdóttur, Auði Guð-
jónsdóttur og Aðalheiði Þor-
leifsdóttur. Þær voru mjög
ósammála um ágæti bónusfyr-
irkomulagsins. Freyja taldi þvi
ýmislegt til foráttu og kvað
margar gildrur vera i þvi kerfi,
sem verkafólk ætti erfitt með að
átta sig á og hún kvað margar
konur leita til sin sem trúnaðar-
manns vegna þess að þær skildu
ekki þetta kerfi. T.d. sagði hún
að eftir þvi sem konurnar vönd-
uðu sig meira og nýtingin á fisk-
inpm yrði betri ykjust kröf-
urnar sem gerðar væru til að
komast i bónus. Þetta ber að
skilja svo að eftir þvi sem
vinnufólkið vandar sig meira
hækkar viðmiðunin. Einnig eru
tekin sýnishorn daglega hjá öll-
um konunum og ef galli finnst i
einum kassa verður viðkomandi
kona að taka allt upp aftur og
missir þá bónusinn þann dag-
inn. Og það eru bara konur sem
vinna við þetta fyrirkomulag.
Karlarnir á vélunum eru ekki
undir sömu sök seldir.
Enginn karlmaður
myndi láta fara
svona með sig
— Það myndi enginn karl-
maður láta fara svona með sig,
sagði Freyja og þó eru þeir ekk-
ert ofsælir af sinu kaupi.
— Ég er lika alveg hætt að
vinna I bónus, ég þoli það ekki.
Þetta er eins og að selja sig
fjandanum, það er heldur ekki
sæmandi að hafa greiðslukerfið
svo flókið að sárafáir geti skilið
það.
— En ég vil taka það fram,
sagði Freyja að hér er sérlega
góður andi og yfirmenn okkar
eru til fyrirmyndar.
Ekki voru hinir trúnaðar-
mennirnir, þær Auður og
Aðalheiður sammála Freyju að
öllu leyti. Þær töldu bónus-
greiðslurnar mikla kjarbót fyrir
verkafólkið en trúlega væri
þarflegt að endurskoða margt i
þvi kerfi.
—hs.
Miðvikudaginn 25. mai fer fram
i Briissel i Belgiu alþjóðleg
keppni i akstri reiðhjóla og
vélhjóla. Þetta er i 15. sinn sem
keppni i reiðhjólaakstri fer fram
en i 2. sinn er nú keppt i vélhjóla-
akstri. Það eru alþjóðasamtökin
P.R.I. (La Prevention Routiere
Internationale) sem standa fyrir
þessari keppni, en þau samtök
vinna að bættu umferðaröryggi
og samræmdum aðgerðum til
varnar gegn slysum i umferð.
Aðild að samtökum þessum eiga
rúmlega þrjátiu þjóðir og gerðist
tsland aðili árið 1973.
Af Islands hálfu taka 6 drengir
þátt i keppninni og er þetta i
þriðja sinn sem þátttakendur eru
sendir héðan i reiðhjólakeppni en
annað sinn i vélhjólakeppni.
Keppninni er skipt i þrennt: t
fyrsta lagi er fræðilegt próf þar
sem keppendur verða að svara
spurningum um umferðarlög og
reglur. í öðru lagi er keppni i
akstri i umferð og i þriðja lagi er
keppni i hjólaþrautum. tslensku
keppendurnir hafa æft vel að
undanförnu undir stjórn
Guðmundar Þorsteinssonar
námsstjóra i umferðarfræðslu og
Baldvins Ottóssonar lögreglu-
varðstjóra en þeir munu stjórna
drengjunum I keppninní i
Briissel.
Drengirnir eru viða að af land-
inu og þeir sem taka þátt i
reiðhjólakeppninni eru: Ragnar
Guðmundsson, Kópavogi, Hjörtur
Stefánsson, Reykjavik, Steinar
Valdimarsson, Stokkseyri og
Sindri Már Heimisson, Svarf-
aðardal i Eyjafirði. Þátttakendur
i vélhjólakeppninni heita: Birgir
Simonarson, Reykjavik og Birgir
örn Arnarson, Akureyri.