Þjóðviljinn - 07.09.1977, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN. Miövikudagur 7. september 1977
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóöfrelsis.
'Ctgefandi: Ctgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón meö sunnudagsblaöi:
Árni Bergmann.
Auglýsingastjóri: (Jlfar Þormóösson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Siöumúla 6. Simi 81333.
Prentun: Blaöaprent hf.
NATO-sjónarmiðin höfðu farið halloka á
valdaárum vinstristjórnarinnar var
ákveðið að berja fram einskonar hefnd
gegn íslendingum, — hefnd eða ráðningu,
sem átti að duga um aldur og ævi. Gerður
var samningur við Breta og Vestur-Þjóð-
verja um að íslendingar mættu ekki færa
landhelgina út úr 12 milum nema að
fengnu samþykki alþjóðadómstólsins i
Haag. Talsmenn þessa nauðungar-
samnings töldu honum það helst til gildis
að hann væri óuppsegjanlegur.
Þáverandi stjórnarandstöðuflokkar,
Framsóknarflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið,lýstu þvi yfir að þeir myndu hafa
þennan millirikjasamning að engu. Þegar
Alþýðuflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn töpuðu þingmeirihlutanum var
samningi þessum sagt upp og landhelgin
færð út i 50 sjómilur. Það var Alþýðu-
bandalagið sem hafði frumkvæðið um þá
útfærslu i 50 sjómilur. Sú stefna var kölluð
„siðlaus ævintýrapólitik” i Alþýðublaðinu
og af utanrikisráðherra viðreisnar-
stjórnarinnar. En djörf stefna Alþýðu-
bandalagsins i landhelgismálinu sigraði;
jafnvel Sjálfstæðisflokkurinn vill núorðið
eigna sér þá stefnu og margir fleiri óverð-
ugir, jafnvel Jósep Luns, vildu þá Lilju
kveðið hafa!
Þegar Alþýðuflokknum og Sjálfstæðis-
flokknum tókst að knýja fram samþykki
alþingis við nauðungarsamninginn frá
1961, bentu margir aðilar á þann háska
sem af honum gæti hlotist fyrir afkomu
þjóðarinnar, fyrir fiskistofnana við landið
og þar með tilverugrundvöll landsmanna.
En talsmenn NATO-linunnar létu sér
hvergi segjast; þeir gengu svo langt að
einn helsti sérfræðingur rikisstjórnar-
innar i landhelgismálum taldi 12 milurnar
ófrávikjanleg alþjóðalög!
Sem betur fer hrinti þjóðin af sér öki
nauðungarsamningsins með kosninga-
sigri Alþýðubandalagsins og falli
viðreisnarstjórnarinnar 1971. Og i dag
mega menn gjarnan velta þvi fyrir sér
hvaða afleiðingar stefna ihaldsins og
Nató-vina hefði getað haft fyrir lifskjör
þjóðarinnar i dag. Landhelgin væri ekki
200 milur, ekki 50 milur, heldur 12 sjómíl-
ur. Fiskistofnarnir væru enn verr á sig
komnir en þeir eru nú. Þar af leiðandi
væru lifskjörin enn verri og þær raddir að
sama skapi háværari sem heimtuðu leigu-
gjald fyrir herstöðina og/eða fleiri
erlend stórfyrirtæki inn i landið. útfærsla
landhelginnar og yfirráð Islendinga yfir
fiskistofnunum og nýtingu þeirra er
stærsti sigur sem íslendingar hafa unnið i
sjálfstæðisbaráttu sinni á siðari tveimur
áratugum lýðveldisins; sá sigur vannst
vegna þess að þjóðin bar gæfu til þess að
fylkja sér um stefnu Alþýðubandalagsins,
islenskra sósialista. En ánægjan yfir þeim
sigri má ekki verða til þess, að menn
gleymi þvi sem ihaldsblöðin þögðu um á
dögunum þegar þau rifjuðu upp ávinninga
landhelgisbaráttunnar: Samingunum
1961. Þjóðin verður að muna þá samn-
inga; — sama hugarfarið gæti enn leitt
valdamenntil samskonar óhæfuverka: Að
taka hagsmuni erlends hernaðarbanda-
lags, útlendinga, fram yfir grundvallar-
hagsmuni islensku þjóðarinnar.
—s.
Má ekki
gleymast
Fyrir nokkrum dögum minntust ihalds-
blöðin merkilegra áfanga i landhelgis-
málinu.
Þau minntust hins vegar ekki á þann
þátt i sögu landhelgisbaráttunnar sem
snýr að Sjálfstæðisflokknum alveg sér-
staklega, en það er samningurinn við
Breta og Vestur-Þjóðverja 1961. Forsaga
þess samnings var sú. að vinstristjórnin
ákvað fyrir forystu Alþýðubandalagsins
að færa landhelgina út i 12 sjómilur 1.
september 1958. Innan vinstristjórnar-
innar sátu jafnvel ráðherrar á svikráðum
við útværsluna; þeir tóku vináttuna við
NATO fram yfir hagsmuni Islendinga.
Gilti þá einu þó að Bretar réðust með of-
beldi inn fyrir 12 milna landhelgina á
Nató-herskipum. Hernaðarbandalagið
var samt forgangsaðili þegar þessir menn
gerðu upp hug sinn til útfærslunnar i 12
sjómilur. Þrátt fyrir harða andstöðu innan
stjórnarinnar og i stjórnarandstöðunni,
Sjálfstæðisflokknum, tókst engu að siður
að knýja útfærsluna til framkvæmda.
Þegar vinstristjórnin fyrri fór frá völdum
tók fljótlega við samstjórn Alþýðuflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins. Þessi stjórn
hafði þingmeirihluta til þess að knýja
fram NATO-afstöðuna i landhelgismálinu.
Og hún gerði meira: Þar sem
r
Alverstregðan
Þegar álsamningurinn var
gerður á sinum tima við
Alusuisse um að reisa verk-
smiðjuna i Straumsvik, var gert
ráð fyrir þvi, að hér á landi
þyrfti ekki að setja upp nein
hreinsitæki.
Að sjálfsögðu voru forráða-
menn Alusuisse ánægðir fyrir
sitt leyti með það fá að koma
upp álbræðslu þar sem engar
slikar kröfur voru gerðar,
vitandi um hver þróunin var
annars staðar.
Af Islands hálfu voru engar
kröfur gerðar til álversins um
hreinsitæki, og ætla má að þeir
sem samninginn geröu hafi með
þvi viljað kaupa Alusuisse til
þessara framkvæmda hér.
Mengunin af Alverinu, innan
húss og utan, hefur siðan orðið
hverju mannsbarni ljós, og
kröfur um uppsetningu hreinsi-
tækja hafa gerst háværari eftir
þvi sem á leið, og Þjóðviljinn
hefur allra blaða mest barist
fyrir uppsetningu slikra hreinsi-
tækja.
A vinstri stjórnarárunum
gerði Magnús Kjartansson
þáverandi heilbrigðisráðherra
þá kröfu til álversins að hreinsi-
tæki yrðu sett upp, en þeirri
kröfu var neitaö og vitnað i
aðalsamninginn þar sem
hreinsitæki voru ekki áskilin.
Þegar aflað hafði verið laga-
heimildar og útgefin reglugerð
um mengunarvarnir var ál-
verinu fyrirskipað að sækja um
starfsleyfi samkv. þessum nýju
reglum, eða reksturinn yrði
stöðvaður ella.
Sótti álverið þá um starfsleyfi
og lýsti þvi jafnframt yfir, að
Alusuisse væri reiðubúið til þess
aö koma upp hreinsitækjum þótt
ekki væru þeir skyldaðir til þess
skv. aðalsamninginum.
Þá var markaður fyrsti
áfanginn i baráttunni fyrir
hreinsitækjum i álverið, en eftir
var gliman um hvernig þau ættu
að vera, og hvað langan tima
ætti að taka að setja þau upp.
Enn þriggja
ára frestur
Gerðar voru margvislegar til-
raunir og m.a. samið við
islenskan uppfinningamann, Jón
Þórðarson, um smíði tilrauna-
tækis, en það reyndist ekki nógu
áhrifarikt gagnvart flúornum,
þótt það hreinsaði rykið vel.
Sfðan komu fram tillögur frá
álverinu um uppsetningu
hreinsitækja á þremur árum,
sem er allt of langur timi tækni-
lega séð. Má minna á, að þing-
menn Alþýðubandalagsins lögðu
fram þingsályktunartillögu á
siðasta þingi þess efnis að ,
álverinu yröi gert skylt að setja
upp hreinsitæki innan eins árs.
Nú hefur heilbrigöisráðherra
veitt álverinu leyfi til þess að
dunda sér við uppsetningu tækj-
anna i þrjú ár, án þess að til-
kynna landslýð nokkuð um það.
Vist má segja að betra er að fá
hreinsitæki i álverið á þremur
árum heldur en ekki, en er þessi
dráttur nauðsynlegur? Svo er
alls ekki, og hefur skolla-
leikurinn við álverið staðiö
alltof lengi.
Besta beljan
„Sviþjóð skipar heiðurssess I
fornnorrænni menningararf-
leifð — i sameiginlegri
menningararfleifð okkar — sem
heimkynni Asa á jörðu. í
Ynglingasögu Snorra Sturlui
sonar — hinum goðafræðilega
inngangi að frásögnum Heims-
kringlu um konungaættir
Norðurlanda — er þessari for-
sögulegu Sviþjóö goðafræðinnar
lýst á ógleymanlegan hátt, sem
landi árs og Fróðafriðar, þar
sem þeir sátu i friði og velsæld,
Óðinn að Sigtúnum og Freyr að
Uppsölum.”
Svona er nú forsætis-
ráðherrann okkar kominn langt
i goðafræðinni, og heilsaði Sól-
veigu og Þorbirni FSlldin meðal
annars með þessum orðum.
Hinsvegar hefur ráðherrann
greinilega ekki lagt eins mikla
rækt við Handbók bænda eins og
goðafræðina. Bóndinn og for-
sætisráðherrann Þorbjörn
breytti ferðaáætlun sinni á
mánudaginn oe stakk inn höfði i
fjósið i Þrándarholti í Gnúp-
verjahreppi hjá Ingvari Jóns-
syni og sonum hans Steinþóri og
Þráni. Segja nærstaddir að
sænski forsætisráðherrann hafi
gert sig heimakominn og spurt
margs, en Geir hafi staðið nærri
durum og sagt fátt. í vistlegu
fjósi feðganna var aðeins ein
kýr. Til þess að leggja nú eitt-
hvað til málanna er sagt að
Islenski ráðherrann hafi spurt:
„Er þetta besta beljan yðar?”
„Sr det Er basta kossa?”
Liklega hefur ráðherranum
þótt sennilegast að ekki væri
veriðað reka nythæstu kýrnar á
beit. Það upplýstist svo að kýrin
var haldin doða, en á þvi kunni
Fálldin skil, þótt hann hafi nú
látið af kúabúskap f bili. Eftir
þessa uppfræðslu i land-
búnaðarmálum er sagt að utan-
rikisráðuneytið ætli að leggja til
að Geir Hallgrimsson fari i
skoðunarferð um nokkur bila-
innflutningsfyrirtæki i Reykja-
vik, næst þegar forsætis-
ráðherra erlendrar þjóðar
kemur I heimsókn.
r orréttindabeljan var með doða.