Þjóðviljinn - 07.09.1977, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 7. september 1977 ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 7
5...eina leidin fyrir íslendinga
til aö losna við itarlegt nám í fimm eða sex
tungumálum er alþjóðamál á borð við esperantó.
Boðvar
Guðmundsson
menntaskóla-
kennari
Akureyri:
HVAÐA TUNGUMAL
HENTAR HEIMINUM?
Tveir gagnmerkir og góðir
menn hafa nýverið ritað greinar
i Þjóðviljann um alþjóðamálið
esperanto. Þvi miður er ég ekki
fær um að blanda mér i þá
umræðu, nema að mjög litlu
leyti. Samt sem áður get ég
aldrei látiö hjá liða að blanda
mér i umræöu manna um þessa
uppdiktuðu tungu, og ósjálfrátt
hallast ég alltaf á sveif með
esperantistum. Rökstuðningur
þeirra er i sjálfu sér auðskilinn
hverju heilvita mannsbarni, og
hann ætti að eiga alveg sér-
stakan aðgang að Islendingum,
þvi fáar eða engar þjóðir verða
að hafa jafnmargslungna
tungumálakunnáttu á tak-
teinum. Islendingar tala sjálfir
tungumál sem um tvöhundruð
og tuttugu þúsund manns skilja
og kannski um fimmtán þúsund
Bandarikjamenn og Kanada-
búar til viðbótar auk nokkur
hundruð sérvitringa sem hafa
lært málið i háskólum sér til
dundurs. Það gefur þvi auga
leið að án verulegrar tungu-
málakunnáttu eiga íslendingar
litla von þess að vita hvað snýr
upp og hvað snýr niður I þessum
heimi. Viðskiptasamningar
þeirra við önnur riki eru trúlega
ekki gerðir á islensku, kennslu-
bækur i fræðilegum sviðum
framleiðslugreinanna eru ekki
heldur á islensku og það ætti að
vera óþarfi að spyrja hvar þessi
þjóð væri stödd án utanrikis-
verslunar, verkfræðinga, fiski-
fræðinga, matvælafræðinga og
tæknifræðinga.
I reynd er það lika svo að
islenskir skólanemar læra fleiri
erlendar tungur en skólanemar
flestra annarra Evrópulanda.
Venjulegur grunnskólaung-
lingur þarf til dæmis að glfma
við tvö erlend tungumál, ensku
og dönsku. Menntaskólanemi
þarf að glfma við sömu tungu-
mál auk að minnsta kosti
tveggja annarra, þýsku og
frönsku, — og einhvern mögu-
leika á hann á að nema litillega
rússnesku, spönsku, esperanto
og ef til vill fleiri tungumál.
Flestir skólanemar una
þessum fjölda tungumála illa,
telja óeðlilegum tima varið i
málanám,og mörgum verða þau
mál sem minna er lært i að
hreinum blórabögglum.
Reyndin er lfka sú að tungu-
málakunnátta Islendinga er
ekki mikii. Margir geta lesið
dönsku sér til nauðþurftar en
allt gengur verr að skilja talað
mál. Mjög margir tslendingar
geta nefnt einhverjar peninga-
upphæðir á ensku þegar þeir
reyna að féfletta erlenda ferða-
menn, en þar með er lika sagan
næstum öll. Þýskukunnátta
Islendinga einskorðast við Heil
Hitler eða Ich liebe dich, þeir
sem skilja frönsku spænsku og
itölsku aö nokkru ráði eru sára-
fáir, rússnesku kunna tveir eða
þrír svo einhverju nemi og mál
þeirra þjóða sem næstar okkur
búa, Færeyinga og Græn-
lendinga, kann enginn.
Margir Islendingar sem fara
til Suður-Þýskalands eða suður
að Miðjarðarhafi undrast hvað
fólk þar i sveitum á erfitt með
að telja á ensku. Sannleikurinn
er nefnilega sá, að þar skilur
svo til enginn þetta ágæta
tungumál. Venjulegur Frakki,
—• svo dæmi sé tekið, — er
ósjálfbjarga ef hann villist eitt-
hvað annað en til Belgiu eða
Quibeck i Kanada. Af
þjóörembuástæðum verður
enska aldrei það heimsmál sem
Islendingar halda að hún sé,
Skandinavar kunna margir
nokkur skil á henni, svo og Eng-
lendingar og Bandarikjamenn,
en þar með er lika næstum upp
talið. Þó leggja margir Asiu-
búar nokkra rækt við ensku, til
dæmis Kinverjar sem gera það
til að striða Rússum, og Ind-
ver jar hafa hana aö rikismáli af
þvi að Indland er fyrrverandi
skattland Breta. Svipað er að
segja um Japani sem læra ein-
hvers konar ensku af þvi að
Bandarikjamenn köstuðu á þá
kjarnorkusprengju fyrir eina
tið. Enska er þó ákaflega fjarri
þvi að vera almenningseign i
þessum löndum, — i raun og
veru viðs fjarri.
Arni Böövarsson leiðir að þvi
gild rök málvisinda I grein sinni
á dögunum, að esperanto sé
ekki indóevrópskt tungumál,
enda þótt orðstofnar séu i rlkum
mæli af rómönsku bergi brotnir.
Auðvitað hlýtur samt útkoman
að veröa sú að sumar þjóöir
eiga auðveldara meö að læra
esperanto en aörar. Menn hafa
til dæmis bent á að Asíubúar,
sem tala ekki indóevrópsk
tungumál, eigi erfiðara með að
læra esperanto heldur en Spán-
verjar. Þetta er sennilega alveg
rétt, en það má lika benda á þá
staöreynd að Asiubúum gengur
mun betur að læra esperanto en
til dæmis ensku. Þar eru það
allsekki orðstofnarnir sem
skipta meginmáli, heldur ein-
staklega rökföst formbygging
esperanto og einfalt málhljóða-
kerfi.
En vikjum þá aftur að tungu-
málakunnáttu tslendinga og
nauðsyn þess að mörg tungumál
séu numin af islensku skóla-
fólki. Ef esperanto væri orðið að
þvi tjáningartæki sem góöir og
hugsjónarikir esperantistar
vona, þá þyrfti islenskt skóla-
fólk ekki aö glima við nema tvö
tungumál alla sina grunn- og
miöskólasetu, sitt eigið tungu-
mál og esperanto. Það gæti
sparaö sér nám i dönsku, þýsku,
frönsku, rússnesku og spænsku,
— og náð mjög góðum tökum á
esperanto á sama tima og fer I
dönskunám hjá venjulegum
nemanda. I staðinn kæmi svo til
dæmis aukin raungreina-
menntun sem myndi væntan-
lega leiða af sér fisknari skip og
feitari sauöi. Það liggur við að
beinlinis væri hægt að reikna I
krónum og aurum hagnaðinn af
þvi fyrir Islendinga að esper-
anto yröi raunverulegt alþjóða-
mál.
En nú er þvi miöur ekki um
það að ræða að esperanto sé
orðiö að sllku tæki. Esperanto
skilur ekki nema litiö brotabrot
mannkyns. tslenskt námsfólk
mun enn um langa hriö þurfa að
basla við fimm eða sex erlend
tungumál, — og þar er vist ekki
um neina miskunn að ræða.
Engu að slður held ég aö þaö sé
íslendingum, — og reyndar
öllum smáþjóðum heims, svo
mikilvægt aö skilja hvaö fram
fer i kringum þá, að þar á
verður að leggja allt kapp.
Og þá er ekki annaö eftir en að
komast að hinni óumflýjanlegu
niðurstöðu undangenginnar
umræðu, — að eina leiöin fyrir
Islendinga til að losna við Itar-
legt nám I fimm eða sex tungu-
málum er að alþjóðamál á borð
við esperanto verði að veru-
leika. Og þó að það hljómi sem
undarleg þversögn, þá virðast
tslendingar ekki geta lagt þeim
málstað lið með öðru móti en
þvi að bæta enn einu skyldufagi
ofan á tungumálanám skólanna,
alþjóðamálinu esperanto.
Sauðfjárslátrun
hefst um 10, sept.
Sauðfjárslátrun fer nú senn að
hefjast. Samkvæmt upplýsingum,,
sem viö fengum hjá þeim
Jónmundi ólafssyni, kjötmats-
formanni og Hákoni Sigurgrims-
syni hjá Stéttarsambandi bænda,
er gert ráð fyrir þvi, að slátrun
byr ji um 10. sept. i Borgarnesi og
á Selfossi og ef til vill eitthvað
viðar. Göngur eru þá raunar ekki
afstaðnar en hvorttveggja er, að
bændur hafa viða nokkuð af fé i
heimahögum yfir sumarið og svo
sækja menn gjarnan fyrir göngur
það fé.semkomiðerniðurað af-
réttargirðingum.
Jónmundur ólafsson sagði að
nokkuð væri breytilegt hvenær
slátrun byrjaði i einstökum
sláturhúsum. En haustverð á
sláturafurðum yrði birt 15. sept.
og upp úr þvi mætti búast við að
slátrun hæfist almennt. Harjn
bjóst við að tala starfandi slátur-
húsa yrði svipuð og i fyrra. Sér
væri ekki kunnugt um nein, sem
helst hefðu úr lestinni né bæst
við.
„Furöu-
legur
áhrifa-
máttur”
Yfirlitssýning á
verkum L,
Alcopley á
Kjarvalsstöðum
Dagana 10.-25. september
gengst Listráö að Kjarvals-
stöðum fyrir yfirlitssýningu á
verkum bandariska lista- og
visindamannsins L. Alcopley.
Hann hefur um langan tima verið
tengdur tslandi, allt frá þvi að
hann gekk að eiga Ninu Tryggva-
dóttur árið 1949 og til þessa dags,
og hefur hann af miklum
höfðingsskap haldið á lofti minn-
ingu hennar og list. Var heimili
þeirra, i Reykjavikog New York,
mörgum tslendingum griða-
staður.
En Alcopley hefur stundað list-
sköpun enn lengur, eöa frá 1940 og
var i hópi þeirra listamanna sem
lögðu grundvöllinn að nýrri
ameriskri list á árunum 1940-50
og tók hann virkan þátt i
umræðum og félagslifi mynd-
listarmanna á þeim tima og var
m.a. einn af stofnendum
„klúbbsins” svonefnda á 8da
Stræti i New York, en hans er nú
allsstaðar getiö i bandariskri
myndlistarsögu.
Markmið þessara listamanna
var að skapa list sem væri i senn
amerisk, hvatleg og óbundin, en
heföi þó læsilegt inntak. Hafa
verk Alcopleys verið i þeim
meginstraumi æ siðan, en kynni
hans af austurlenskri list hafa
L. Alcopley
enn frekar auðgað og vikkað 'list
hans. Um teikningar hans segir
franski gagnrýnandinn og list-
málarinn Michel Seuphor m.a.:
„Ahrifamáttur þeirra er furðu-
legur. Þær virðast eins fágaðar
og að baki þeirra lægi gifurleg
vinna. Þó eru þærgerðar beint og
frihendis. Mesta skart þeirra er
hlédrægnin og still, þeirra er af-
sprengi þroskaðrar umhugs-
unar”.
Alcopley hefur haldið um 30
einkasýningar viða um lönd, m.a.
i New York, Svisslandi, Japan,
Paris, Þýskalandi, Englandi,
Hollandi, Noregi og Israel og
hefur tekið þátt I fjölda samsýn-
inga,og hafa margir áhugamenn
ritað um verk hans, m.a. Michel
Seuphor, Richard Hulsenbeck og
Herbert Read,auk málara eins og
Willem de Kooning og Franz
Kline. Breska sjónvarpið, BBC,
hefureinniggert mynd um Alcop-
ley og verk hans.Væntanlega
verður hægt að sýna þá mynd að
Kjarvalsstöðum meðan á
sýningunni stendur. Einnig eru
verk hans i mörgum helstu lista-
söfnum Bandarikjanna og
Evrópu, m.a. i Museum of
Modern Art, New York, Art
Institute of Chicago, Stedelijk
Museum i Amsterdam, National
Museum of Modem Art, Tokýó,
Israel Museum, Jerusalem,
Museé d’Art et Industrie, Saint-
Etienne, Frakklandi og Lista-
safni tslands.
Sýníngin að Kjarvalsstöðum er
stærsta yfirlitssýning semhaldin
hefur verið á verkum Alcopleys
og spannar timabiliö 1944-1977 og
eru á henni rúmlega 300 verk,
málverk, teikningar, vatnslita-
myndir, steinprent og svo alls-
konar bækur og sérútgáfur á
verkum hans.