Þjóðviljinn - 20.11.1977, Síða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. nóvember 1977
HJÖRLEIFUR GUTTORMSSON:
Alþýðubandalagið,
lýðræði og lífskjör
Rætur í sósíalískri
hreyfingu aldarinnar
Alþýöubandalagiö er ungur
flokkur að árum, aöeins niu ár
liöin frá stofnun hans á þessu
hausti. Bernska stjórnmálaflokka
erá stundum talin þeim til tekna,
samanber áróöurinn um „gömlu
flokkana”, en Alþýöubandalagiö
hefur aldrei stundaö svo einfeldn-
islegan málflutning. Það eru
störf og stefna en ekki aldur
stjórnmálahreyfinga sem skipta
máli. Aödragandi Alþýöubanda-
lagsins sem stjómmálaflokks á
sér lika miklu lengri sögu, sem
rekja má allt til fyrstu áratuga
þessararaldarog lengra, ef menn
viljaskoöa grannt. Þaö er sprott-
ið upp úr sósialiskri alþýðuhreyf-
ingu aldarinnar og sögulegar ræt-
ur flokksins fá menn ekki greint
nema kynna sér sögu islenskrar
verkalýðshreyfingar og verka-
lýösflokka til nokkurrar hlitar.
Innan Alþýöubandalagsins starfa
enn félagar, sem voru virkir I Al-
þýöuflokknum á.þriðja tug aldar-
innar, á meðan hann var eini
Verkalýösflokkurinn i landinu og
skipulagslega tengdur Al-
þýðusambandi tslands.
Þáttaskil, sem
ekki má vanmeta
Greinilegur undanfari að stofn-
un Alþýöubandalagsins var
vissulega þaö lauslega kosninga-
bandalag og þingflokkur, sem
starfaði undir sama nafni um 12
ára skeiö frá 1956-1968, og ýmsum
sem utan'viö standa hættir eðli-
lega tii aö vanmeta eða gleyma
þeim þáttaskilum, er uröu i Al-
þýðubandalaginu meö stofnun
flokksins. Fyrir þá sem aö henni
stóöu, var hún hins vegar mikill
viðburður og val, sem ekki var
sjálfgefiö, enda reyndust þeir
nokkrir, sem starfaö höföu undir
merki kosningabandalagsins og i
þeim stjórnmálasamtökum, sem
að þvi stóöu, en ekki gengu með
til stofnunar hins nýja flokks.
Af andstæðingum Alþýöu-
bandalagsins er eðlilega reynt aö
gera sem minnst úr þessum
þáttaskilum og þvi haldiö fram,
að fyrst og fremst hafi veriö um
nafnbreytingu að ræða, Sósial-
istaflokkurinn hafi kosið að
bregöa yfir sig nýrri skikkju. Ég
vil siður en svo gera litið úr hlut
Sósialistaflokksins, Málfundafé-
lags jafnaðarmanna og Þjóð-
varnarmanna, sem lögðu horn-
stein aö Alþýðubandalaginu, þvi
að mest munaöi um lið og reynslu
þeirra sem i þeim flokkum höföu
starfað og þar var hlutur Sósial-
istaflokksins vissulega stærstur.
Hinu var minni eftirtekt veitt á
þeim tima, aö inn i alþýöubanda-
lagsfélögin, sem uröu tileinkum á
árunum 1964-68 sem undanfari
sjálfstæörar flokksmyndunar,
komu fjölmargir ungir og aldnir,
sem ekki höföu áöur skipaö sér i
flokk og þorri þeirra átti áfram
aöild að Alþýðubandalaginu sem
sósialiskum flokki frá byrjun.
Sóknartæki til rót-
tækrar umsköpunar
Siöan hefur Alþýðubandalag-
inu bæst verulegur liösauki ár-
lega, nýir félagsmenn og stuðn-
ingsmenn, sumir komnir úr öör-
um stjörnmálaflokkum. Þannig
sameinar nú Alþýöubandalagiö
innan sinna vébanda þorra is-
lenskra sósialista,og þeim fjölgar
stöðugt, sem sjá i flokknum öflugt
sóknartæki til róttækrar umsköp-
unar á islensku þjóöfélagi og um
leiö trausta vörn gegn ágangi
auðmagnsins, innlends og er-
lends. A stuttu skeiði hefur Al-
þýðubandalagiö i senn náö mjög
umtalsverðum árangri I þjóö-
málabaráttunni út á viö og jafn-
framteflst aö innri styrk sem lýð-
ræðislegur flokkur, er mótað hef-
ur heilsteypta stefnu um megin-
markmiö og starfsaöferöir.
Flokkurinn er nú ótvirætt for-
ystuafl innan samtaka launa-
fólks, eins og m.a. kom vel i ljós á
siðasta Alþýðusambandsþingi og
flokkurinn sækir meginstyrk sinn
til verkalýðshreyfingarinnar I
með ýmsum hætti og undir bein-
um lýöræðislegum yfirráöum
framleiöendanna. Þar hlýtur
samvinnufélagsform að veröa
snarþátturíýmsum greinum auk
eignar rlkis og sveitarfélaga og
annarra almannasamtaka á
framleiðslutækjum.
Traustur meirihluti
forsenda
Slikar umbreytingar i átt til
efnahagslegs lýðræöis gerast hins
vegar vart að ráöi nema sósial-
iskum hugmyndum vaxi stórlega
fyigi frá þvl sem nú er og þær séu
þátttöku sem flestra i pólitiskum
ákvöröunum.
Viö skulum einnig vera minnug
þess, aö lýöræöisáhugi málsvara
auðmagnsins ristir afar grunnt,
þótt fáum eignamönnum hérlend-
is vilji ég ætla opinn og bein-
skeyttan stuöning viö afnám
borgaralegra lýöréttinda, nema
þá helst verkfallsréttarins. Ekki
þarf hins vegar langt að leita
dæma erlendis frá um opinskáan
og langvarandi stuðning borgara-
legra og sósialdemókratiskra rik-
isstjórna við fasiskar einræðis-
stjórnir, enda hin sömu riki mörg
hver nýsloppin úr hlutverki ný-
lendukUgarans.
Frá landsfundi Alþýðubandaiagsins 17. — 20. nóvember 1977
viöum skilningi. Jafnframt á Al-
þýöubandalagið ört vaxandi
hljómgrunn i sveitum landsins.og
stuöningur námsmanna og svo-
nefndra menntamanna við flokk-
inn er rótgróinn. Þannig er Al-
þýöubandalagiö orðið áhrifamik-
ill fjöldaflokkur meö öll skilyröi
til vaxandi áhrifa, ef rétt er á
haldið.
Störf flokksins innan rikis-
stjórnar á vinstristjórnarárunum
eru mönnum um alltland i fersku
minni og veröa hér ekki rakin né
heldur þróttmikil stjórnarand-
staða flokksins undanfarin ár.
Þess i stað veröur vikiö nokkuð aö
stefnumiöum flokksins og við-
horfum til lýöræöis, svo og verk-
efnum sem nærtæk eru og þörf er
að sinna af vaxandi þrótti.
Stefnt að
fullkomnu lýðræði
Sem sósíaliskur flokkur leggur
Alþýðubandalagið rækt viö grein-
ingu á islensku þjóðfélagi og leit-
ast viö að skýra sem best stefnu-
mið sin og markmiö. Þannig var
þegar viö stofnun flokksins og á
fyrstu árum hans unnið aö al-
mennri stefnuskrá og hún stað-
fest af landsfundi fyrir þremur
árum og gefin út af miöstjórn
skömmu siðar. Stefnuskráin ber
þaö með sér á sama hátt og lög
flokksins, aö Alþýðubandalagiö
leggurhöfuðáherslu á aö efla lýö-
ræði i landinu og tryggja efna-
hagslegt og pólitiskt sjálfstæði
þjóðarinnar. Flokkurinn vill
treysta i sessi þá ávinninga sem
fengist hafa með borgaralegum
lýöréttindum.en gera þau virkari
og auka við efnahagslegu lýöræöi,
sem tryggi sem veröa má jöfnuö
milli manna. Sliku marki veröur
hins vegar ekki náö, nema helstu
auðlindir og framleiðslugögn
þjóðarinnar veröi I cdmannaeigu
bornar fram af traustum meiri-
hluta þjóðarinnar. Verkefni Al-
þýöubandalagsins er á þessu stigi
að vinna þeim fylgi og hlúa ab öll-
um tilraunum i átt til efnahags-
legs lýðræðis og áhrifa starfs-
manna á vinnustað og vinnuum-
hverfi á sama tima og flokkurinn
meö verkalýðshreyfinguna aö
bakhjarli andæfir gegn forræöi
auömagnsins á öllum svibum á
meðan ekki tekst að breyta rikj-
andi þjóöskipulagi i grundvallar-
atriðum.
Staðlausar staðhæf-
ingar andstæðinga
Það kann að virðast ástæöulitiö
aö rifja upp þessi stefnuskráratr-
iði flokksins, svo sjálfsögð sem
þau viröast okkur sem abild eig-
um að Alþýöubandalaginu. En
þvi er það gert hér, að andstæö-
ingar Alþýðubandalagsins meö
málgögn Sjálfstæöisflokksins
fremst i flokki reyna sifellt að
komaþvi inn hjá fólki, aö Alþýöu-
bandalagiö sitji á svikráðum viö
lýðréttindi i landinu og myndi
koma hér á flokkseinræði aö
sovéskri fyrirmynd, ef þaö heföi
bolmagn til. Ekkert er fjær sanni
og ástæðulaust annað fyrir sósíal-
ista en halda á lofti skýrri stefnu-
mörkun f lokks sins sem vottar hiö
gagnstæða, þótt við raunar vitum
aö fæstir áróðursmeistarar I-
haldsins trúa eigin staöhæfingum
i þessu efni. Við hinu verður svo
ekki gert, að fulltrúar auömagns-
ins leggja allt annan og þrengri
skilning I lýðræöishugtakiö en
sósialistar og aðrir vinstrimenn.
Hinir .fyrrnefndu vilja einskoröa
lýöréttindi sem mest við kosn-
ingarétt og fulltrúaformið, en
sósialistar leggja aö auki áherslu
á mun fullkomnara lýöræöi, ekki
sist á efnahagssviðinu, og virka
Víðtæk frelsisskerð-
ing austantjalds
Astæðan fyrir þvi aö borgara-
flokkar Vestur-Evrópu og Norö-
ur-Ameriku telja sér hag i ab ger-
asttalsmenn lýöréttinda Ut á við,
einkum gagnvart Sovétrikjunum
og fylgirikjum þeirra, er auösæ,
enda leikurinn þeim auðveldur
eins og lýðréttindum er háttaö á
áhrifasvæði Sovétrik janna .
Vegna eölilegrar samúðar með
rússnesku byltingunni og vona
sem við hana voru tengdar,
reyndu margir sósialistar i Vest-
ur-Evrópu um skeib, og lengur en
stætt var, aö afsaka þá viðtæku
frelsisskerðingu sem þar er viö-
haldið til þessa dags i skjóli
flokkseinræðis. Nú má flestum
vera ljóst, ab það stjórnarform,
sem rikir i þessum löndum, þótt i
nokkuö breytilegri mynd sé, á i
litlu skylt við sósialisma, allra
sist þær lýðræðis- og jafnréttis-
hugsjónir, sem hljóta að vera
óaðskiljanlegur hluti sósialism-
ans.
Smán sem
ekki gleymist
Alþýöubandalagiö hefur frá
upphafi hafnaö öllum flokksleg-
um samskiptum viö sovéska
kommúnistaflokkinn og fylgi-
hnetti hans. Smán innrásarinnar i
Tékkóslóvakiu og framkoman
gagnvart kommúnistaflokki þar-
lendis, sem reis til sjálfstæörar
stefnu, verður ekki þvegin af
rikjum Varsjárbandalagsins að
óbreyttu ástandi, og krafa
kommúnistaflokks Sovétrikjanna
um hugmyndalegt forræöi gagn-
vart grannrikjum og þeim
„bræöraflokkum” sem hætta sér
undir sprota hans, er enn staö-
reynd, þar sem þvi verður viö
komiö. Þaðerverðugtaö eftirláta
Framsóknarflokknum aö stunda
„flokksleg samskipti” viö svo-
nefnda bændaflokka i Austurvegi
og þiggja boð þeirra!
Fylgjumst með
opnum huga
Með þessu er engan veginn
mælt með þvi, að sósialistar hér-
lendis loki sig af í einhverjum
filabeinsturni, þótt flokkurinn sé
ekki f neinum alþjóðasamtökum
eöa hafi nein skipulágsleg tengsl
viö erlenda flokka. Alþýðubanda-
lagiö hlýtur eins og það er orðað i
stefnuskrá flokksins að „...fylgj-
ast opnum huga meö öllu sem
gerist i baráttu verkalýðs og só-
sialista um viöa veröld.”
Gegn skilvindum
auðmagnsins
Þaö er hins vegar hér heima
fyrir sem skyldur okkar liggja
ööru fremur, og hér eru meginat-
riðin sem Alþýöubandalagið berst
fyrir, að tryggja þjóðlegt sjálf-
stæði, óskoruð yfirráð þjóöarinn-
ar yfir islenskri lögsögu, gögnum
landsins og gæöum og jöfnuö og
lýöræði meöal landsmanna.
Flokkurinn gegndi forystuhlut-
verki við Utfærslu landhelginnar,
þegar mest á reið. og Alþýðu-
bandalagiö ereina stjórnmálaafl-
iö i landinu sem heilt og óskipt
hefur varist erlendri ásælni og
herstöðvum. A sama hátt berst
flokkurinn nú gegn þeirri háska-
legu stefnu að hleypa erlendum
auðhringum inn i islenskt at-
vinnulif frekaren orðið er og gegn
hinni hömlulausu skuldasöfnun
erlendis, en hvort tveggja getur á
skömmum tima skert stórlega
ákvörðunarrétt og fullveldi
þjóðarinnar og þrengt svigrúm til
lýðræðislegra umbóta. Smáþjóð
eins og íslendingar verður að
varast að verða háð fáum og
valdamiklum aðilum i efnahags-
legu tilliti, hvort sem er i austri
eða vestri, og við eigum ekkert
erindi inn i markaðssamsteypur
sem iúta lögmálum hins öhefta
auðmagns. Skilvindur auðmagns-
ins eru ekki lengi að fleyta rjóm-
anna af auðlindum og arði hinna
smáu og veiku til hins sterka, frá
jaðarsvæðum til miðjunnar. Við
höfum vasaútgáfu af þessari þró-
un í eigin landi i byggðaröskun og
veldi fjársterkra aðila á höfuð-
borgarsvæðinu, og ekki þarf að
spyrja að leikslokum, ef sams
konar en margefldir kraftar
fengju óheftan aðgang utan að frá
og fótfestu hér innanlands.
Andstæðar leiðir
Leiö Alþýðubandalagsins er
fólgin i að nýta innlenda þróunar-
kosti til nýsköpunar atvinnulifs,
byggja á þeim fjölþættu gæðum
sem land okkar hefur aö bjóða og
beita til þess sem verða má hug-
kvæmni og f jármagni, sem þjóöin
hefur sjálf ráð á. Slik stefna f at-
vinnumálum gefur kost á dreif-
ingu byggöarog valdsog þar með
lýðræöi langt umfram það sem nú
er, ef beitt er sósialiskum úrræð-
um, og hún getur jafnframt sam-
ræmst æskilegri umhverfisvernd,
enda sé unnið samkvæmtyfirveg-
uðu skipulagi við nýtingu auð-
linda.
Málaö i dökkum litum birtist
andstæða þessa i þeim hugmynd-
um, að smala fólki nauöugu viij-
ugu i málmbræöslur eða önnur
fyrirtæki i eigu útlendinga og til
vinnu viö umsvif i tengslum viö
þau. Sllk fyrirtæki yrðu staðsett
þar sem ytri skilyröi bjóða og
auömagninu best hentar. Vantrú
á hefðbundna atvinnuvegi og getu
landsmanna til að standa á eigin
fótum i efnahagslegu tilliti, er sú
hugsun sem býr að baki, og af
sama. toga er áróðurinn um að
landbúnaður sé baggi á þjóðinni
ogeigi jafnvel að leggja hann nið-
ur með skipulegum hætti. Inn i
þessa frumskógamynd stóriðju-
stefnunnar fellur vel nýjasta her-
óp vaskra ihaldsmanna: „Báknið
burt!”, þ.e. krafa um réttinn til
hins sterka.
Framhald á næstu siðu