Þjóðviljinn - 26.11.1977, Qupperneq 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. nóvember 1977
vinna og verkafóik

sLEJL
mggi j
Undanþágur tíl
skipsstj órnar
28. þing Farmanna og
fiskimannasambands
Islands hófst sl. þriöju-
dag og var búist við að því .
lyki i dag/ laugardag.
Jónas Þorsteinsson, frá
Akureyri/ hefur verið
forseti sambandsins sl.
tvö ár og við tókum hann
tali meðan á þinginu stóð
nú i vikunni og spurðum
hann um sitthvað
varðandi þetta þing og
varðandi málefni sam-
bandsins. Og þar sem
þinghald stóð/ sem hæst/
lá beinast við að spyrja
fyrst um helstu mál
þingsins?
„Það er nú i sjálfu sér ekkert
eitt mál sem ris öðru hærra á
þessu þingi, en þau mál sem ber
hæst að minu mati eru kjara-
málin, eins og alltaf, öryggis-
mál sjómanna og vita og hafna-
málin Þetta eru aö minum dómi
þau mál, sem hæst irisa á þessu
fyrir
réttindalausa
menn fara
sífellt
vaxandi
þingi, en vissulega eru mörg
önnur mikilvæg mál, sem varða
sjómannastéttina”, sagði
Jónas.
— Ég tók eftir þvi viö þing-
setninguna, að þú gerðir sér-
staklega að umtalsefni veittar
undanþágur til skipsstjórnar,
hefur ástand i þeim málum
versnað undanfarið?
,,Já, þvi miður hefur þetta
farið siversnandi. Réttindalaus-
um skipsstjórnarmönnum
fjölgar jafnt og þétt hér á landi
og mér þykja ráðamenn alltof
kærulausir við að veita undan-
þágur, jafnvel mönnum sem
alls ekkert kunna til skips-
stjórnar. Svona undanþágur eru
óþekktar erlendis, eftir þvi sem
ég best veit. Um langan tima
voru þessar undanþágur aðeins
veittar til skipsstjórnar á minni
fiskiskipum, en nú er þetta þvi
miður að breytast og menn fá
undanþágur til skipsstjórnar á
stærri bátana og þess eru jafn-
vel dæmi að menn fái undan-
þágur til stýrimennsku á far-
skipin og hljóta allir að geta séð
hve alvarlegt slikt er. Enda er
nú svo komið að aösókn að
Stýrimannaskólanum fer
minnkandi og ég hika ekki við
aðkenna þar um siauknum und-
anþágum til skipsstjórnar. Þaö
er varla von til þess að ungir
menn leggi á sig langt skóla-
nám, ef hver sem er getur feng-
ið sömu réttindi án nokkurrar
kunnáttu, eins og dæmi eru til
um.
— A þingum, sem þessu 28.
þingi ykkar i FFSl, eru kjara-
mál jafnan ofarlega á baugi,
hvernig standa kjaramál ykkar
nú, eftir siðustu samninga?
„Ég má segja að þau standi
all þokkalega, einkum þó hjá
yfirmönnum á stærri fiskiskip-
um. En eins og allir vita eru
tekjur sjómanna á fiskiskipum
alltaf mjög svo sveiflukenndar
og þvi erfitt að segja neitt
ákveðið um hvernig þær eru. En
ef á heildina er litið hjá okkur i
FFSl, eftir siðustu kjarasamn-
inga hygg ég að segja megi að
kjörin séu viðunandi.
— En er ekki heljar mikil gjá
á milli i kjörum yfirmanna á
fiskiskipaflotanum annars-
vegar og yfirmanna á farskip-
unum hinsvegar, en báðir hóp-
arnir eru innan FFSI?
„Það má vissulega segja að
nokkur munur sé á kjörum yfir-
manna á stærri fiskiskipum og
farmanna, en það veldur ekki
neinum vandræðum innan
FFSl, þar sem um tvær aðskild-
ar deildir er að ræða, sem koma
fram sitt i hvoru lagi i kjara-
baráttunni.
— Þú lýsir þvi yfir i setn-
ingarræðu þinni, að þú gæfir
ekki kost á þér til endurkjörs
forseta FFSI, er þetta mikið
starf sem forsetinn hefur?
„0, já, það er mikið starf og
erilsamt að vera forseti
Farmanna og fiskimannasam-
bands tslands og ég tel að það
fari vaxandi. Ég er búsettur á
Akureyri og mér finnst þvi að ég
hafi þurft að sinna þessum
störfum á hlaupum, en að min-
um dómi eru þau orðin of mikil
til þess að slikt sé hægt. Ég tel
að forseti FFSt verði að vera
búsettur hér syðra, til þess að
hann geti annaö starfinu og unn-
ið jafn vel og ég tel að
nauðsynlegt sé að gera. Innan
sambandsins eru nú 15 félög,
með samtals um 2700 félags-
menn og það sjá allir hvilik
vinna formennska i sliku sam-
bandi hlýtur að vera. Já, það er
rétt, ég gef ekki kost á mér til
endurkjörs, ég hef verið forseti
sambandsins i 2 ár og mér finnst
að nú eigi annar að taka við”
sagði Jónas Þorsteinsson að
lokum. — S.dór
Skipulagningar er þörf
í fiskverndunarmálunum, en ekki
að láta reka á reiðanum eins og ná er
Magni Krist jánsson,
skipstjóri á aflaskipinu
„Berki" frá Neskaupstað,
er einn af fulitrúum á þingi
FFSI og við ræddum við
hann stundarkorn á öðrum
degi þingsins.
Magni sagði aö laun yfirmanna
á bestu loðnuskipunum,. svo og á
skuttogurunum væru góð, en þeg-
ar rætt -Væri um kjör sjómanna
yrði að lita á þau i mun breiðara
samhengi. Það væri ekki nóg að
einblina á nokkra menn á afla-
hæstu skipunum, þaðyröi að lita
á heildina. Væri það gert kæmi
annaö i ijós, en ef bara er litið á
menn af toppskipunum. Eins væri
á það að lita, að tekjur sjómanna
væru afar breytilegar 'frá ári til
árs og jafnvel eftir árstiðum.
— Hvað er að þinu mati mikil-
vægasta máliö, sem aö sjómönn-
um snýr um þessar mundir?
„Alveg tvimælalaust fisk-
verndunarmálin og þau snúa ekki
bara aö okkur sjómönnum, held-
ur allri þjóöinni. Og það er að
minum dómi alvarlegt mál, þeg-
ar æösti maöur þessara mála hér
á landi, neitar að taka mark á
fiskifræðingum okkar i fiskvernd-
unarsjónarmiðum. Og ég veit að
nær allir islenskir sjómenn eru
þeim samniála og telja að i þess-
um efnum séum viö komnir fram
á ystu nöf. Það er alveg ljóst að
það verður að takmarka þorsk-
veiðarnar, ef við ætlum ekki að
ganga af þorskstofninum dauð-
um. En að mipu áliti er ekki hægt
að gera slfkar veiðitakmarkanir
skipuiagslaust, eins og gert var
sl. sumar. Það er alveg ljóst að
það er ekki hægt aö leggja öllum
flotanum, það sjá allir. En það
eru til fisktggundir i sjónum, sem
nóg er til af og hægt er aö veiða, ;
svo sem eins og spærlingur og
kolmunni.
Þegar þorskveiðar eru stöðvaö-
ar í verndunarskyni, þá verða aö
liggja fyrir áætlanir um veiðar á
öðrum fisktegundum. En skipu-
lagsleysiö er algert hjá okkur i
þessum málum. 1 fyrra til að
mynda voru veittar 100 miljónir
króna i tilraunaveiðar á spærlingi
og kolmunna en i ár er engu fé
veitt i þessar tilraunir. Aftur á
móti er nú verið að athuga
vinnslu og sölumöguleika á afurð-
um þessara fisktegunda. Þetta
þarf allt að vera á einni hendi og
gerast samhiiða. Og menn þurfa
ekki aö ætla það að hægt sé að
gera þetta allt á einu ári. Rann-
sóknarstofnun fiskiðnaðarins hef-
ur vissulega unniö mjög gott starf
i þessu máli, en það þarf bara
miklu stærra átak, til aö leysa
þessi mál.
— Hvernig matur er kolmunni?
„Mjög góöur, eina vandamálið
er, að þetta er svo litill fiskur að
erfitter að vinna hann i frystihús-
um, en það eru ekki aðrar fiskteg-
undir betri til matar. Og það er
nóg af spærlingi i sjónum, en allt
sem veitt er fer i bræðslu og
islensku bræöslurnar hafa ekki
viljaö borga nóg fyrir hráefnið og
þvi er varla gerlegt áö stunda
þessar veiðar. A sama tima sem
færeyingar borga um 17 kr.
islenskar fyrir kg af spærlingi,
greiöa islensku bræðslurnar ekki
nema rúmar 6 krónur.
— Hver er ástæðan fyrir þess-
um mikla verömun?
„Ég tel að fyrst og fremst sé
það hin lélega nýting á bræðslun-
um hér á landi. Meðal nýtingar-
timinn á ári mun vera 45 dagar og
fyrir þaö sem brætt er á þessum
stutta tima verða verksmiðjurnar
að greiða allan kostnaö. Menn sjá
eflaust i hendi sér hve útkoman
yrði miklu betri ef hægt væri að
nýta þessar verksmiðjur hálft ár-
ið, svo maður tali nú ekki um allt
árið. En til þess að slfkt sé hægt,
þarf hráefni. Undanfarin ár hefur
aðeins verið loðnan, sem brædd
er þann stutta tima, sem hún
veiðist. I Færeyjum aftur á móti
er vinnslutiminn miklu lengri og
þvi geta verksmiðjurnar greitt
hærra verð fyrir hráefnið. Það er
vitað mál, að gróði af mjölvinnslu
og lýsisbræðslu er óskaplegur
hér á landi fyrir þann tima sem
bræðslurnar eru nýttar og þess
vegna væri hægt að greiöa marg-
falt hærra verð fyrir hráefni ef
vinnslutiminn væri lengri en nú
er.
— Telur þú að hægt sé að nýta
kolmunna til manneldis?
„Það er enginn vafi á því. Hins-
vegar mun ekki vera til sem
stendur markaður fyrir þennan
fisk, en við skulum ekki gleyma
þvi að fyrir svo sem 25 árum fór
allur karfi sem veiddist hér við
land í bræðslu. Nú fer ekkert af
karfa i bræðslu. Eins verður það
meö kolmunna fyrr eða siðar og
ég lit svo á að það sé hlutverk
okkar tslendinga að hafa forystu i
forrannsóknum á vinnslumögu-
leikum á þessum fiski og siðan að
vinna markaði. Menn lærðu að
boröa karfa og menn eiga eftir að
læra að borða kolmunna og fleiri
fisktegundir sem litiö er veitt af
eða fara nær eingöngu i bræðslu
um þessar mundir. Um leið og
viðurkenndar fisktegundir eins
og þorskinn fer að skorta, taka
menn tii við að borða aðrar teg-
undir.
— Þið á Berki NK hafiö stundað
kolmunnaveiðar nokkuö, eru þær
frábrugönar þeim veiðiaðferðum,
sem hér þekkjast?
„Nei, ekki svo mjög. Kolmunn-
inn er veiddur I flottroll og það er
alveg ljóst að mjög mikið magn
er af þessum fiski f sjónum. Hins-
vegar tel ég þörf á þvf að svo sem
eins og 5 skipum væri gert kleyft
að stunda tilraunaveiðar á kol-
munna og þróa upp þá veiðitækni
sem þarf. Skipin þurfa að fá frjð
til þessara tilraunaveiða, en eins
og nú er og hefur verið, er sifelt
veriö að þeyta skipunum úr einu i
annað. Af minni reynslu viö kol-
munnaveiðar hika ég ekki viö að
fullyrða að þær veiðar eiga mikla
framtiö fyrir sér hér við land, ef
markaðs og vinnslumálunum
verður kippt i lag”, sagöi Magni
Kristjánsson aö lokum.
—S.dór