Þjóðviljinn - 24.01.1978, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 24. janúar 1978. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
tr
Rannsókn I Háskóla íslands:
Nýlega hefur Félagsvlsinda-
deild Háskóla islands gefið dt
skýrslu með niðurstöðum Ur
könnun, sem 4 sálfræðinemar
gerðu á geðheilsu vangefinna.
Þetta er fyrsta rannsókn sinnar
tegundar hérlendis og fór hún
fram frá maibyrjun 1976 og lauk i
júll 1977. Að henni unnu þau Aöal-
steinn Sigfússon, lngunn St.
Svavarsdóttir, Margrét Arnljóts-
dóttir og Rósa Steinsdóttir, og var
þetta verkefni þeirra til BA prófs
I sálarfræði við Háskóla íslands.
Leiðbeinandi þeirra var Sigurjón
Björnsson prófessor, og einnig
nutuþau leiðbeiningar Margrétar
Margeirsdóttur félagsráðgjafa.
í fyrri hluta skýrslunnar er
kenningarfræðilegt yfirlit, þar
sem fjallað er um hvað geðveiki
er, en skýrslan sjálf og sannsókn-
in beindist ekki að þeirri spurn-
ingu, heldur hvort vangefnir
þroska með sér mælanleg
einkenni geðveiki, sem benda til
þess að þeir þurfi á sérfræöiað-
stoð aö halda.
sem stofnanirnar veita oe
þarfnast þvi frekari meðhöndl-
unar.
Danska matskerfið, „Dipab”,
(Diagnose af Psykotisk Adfærd
hosBörn) greinireinstakiingana i
5 mismunandi sjúkdómsgrein-
ingarflokka, eftir upplýsingum
sem um þá er aflaö með aðstoð
þeirra sem best til þekkja.
Sá starfsmaöur, gæslumaður
eöa kennari, sem mest samband
hafði við einstakling sem i úrtak-
inu lenti fékk i hendur eyðublað
meö um 150 spurningum á, og
fyllti það út eftir þriggja vikna
athugunartima.
Mat á geðheilsu
Fyrri hluti þessara spurninga
eru almennseðlis, og til þess fall-
inn aö meta þroskastig einstak-
lingsins á 6 mismunandi sviðum.
Þar er spurt um notkun tal-
máls, málskilning, hreyfiþroska,
þ.e. fingerðar og stórgerðar
hreyfingar, skipulags- og sköp-
Ingunn St. Svavarsdóttir og Rósa Steinsdóttir, sem ásamt tveimur öðrum unnu að rannsókninni.
Um geðheilsu vangefínna
29% þarfnast
sérstakrar meðferðar
Matskerfið sem unniö var eftir
er danskt að uppruna og reyndar
er rannsóknin sniöin eftir danskri
rannsókn, sem gerð var á árunum
1969 —1975.
Samtals var safnað ýtarlegum
upplýsingum um 121 einstakling á
aldrinum 4ra til 40 ára, og er það
fjórði hver vistmaður á heimil-
um, skólum og stofnunum fyrir
vangefna hér á landi.
Niöurstöður rannsóknarinnar
voru þær, að 29% þeirra sem i
rannsókninni lentu þarfnast sér-
stakrar meðferðar. A öllum
stofnunum fyrir vangefna hér á
landi dveljast 600 einstaklingar.
Af þeim f jölda eru þvi að llkind-
um um 170 einstaklingar sem ekki
geta nýtt sér að fullu þá meöferö
unarhæfileika, og sjálfsbjörg ein-
staklingsins.
20 atriði eru notuð til flokkunar
á hverju sviði.
Þá eru sérstakar spumingar til
mats á geðheilsu einstaklingsins,
og þar er spurt um tjáskipti og
samband einstaklingsins við aöra
oghvort um undarlega hegðun
er að ræða. Einnig eru almennar
spurningar um hegðun og spurt er
um sérgáfu.
Þessar upplýsingar voru slðan
flokkaðar i tölvu, og einstakling-
unum skipt upp i 5 sjúkdóms-
greiningarflokka.
I fyrsta flokknum, eru þeir sem
eru virkir f samskiptum sinum
viö umhverfið og sýna enga
undarlega hegðun. Þeir reyndust
55. í öðrum flokknum lenda þeir
sem eru sambandslitlir og eiga i
erfiðleikum með umhverfið. Þeir
Verkefni
unnið af
fjórum
sálfræði-
nemum
reyndust 17 taisins, og taliö er að
fjóröungur þeirra sem slik
einkenni sýna þarfnist sérstakrar
meðhöndlunar.
Undarlegar tilhneigingar sýndi
21 einstaklingur, en áætlað er að
helmingur slikra þurfi á sérmeð-
ferð aö halda.
Innhverfir einstaklingar meö
undarlega hegðun reyndust 20, og
þeir þurfaallir á sérfræöimeðferö
að halda.
Heimilis- og
sérfræöingaskortur
„Tilgangur rannsóknarinnar
var”, eins og segir i formála
skýrslunnar „að benda á þann
mikla fjölda vangefinna, sem
þróar með sér geðsjúkan
persónuleika. Þessir einstakling-
ar þarfnast sérfræöilegrar með-
ferðar og kennslu. Þvi ber að
stefna að stórvægilegum endur-
bótum sem hafa i för meö sér
viöhlitandi meðferð geðsjúkra á
stofnunum fyrir vangefna”.
I samanburði við niðurstöður
dönsku rannsóknarinnar kemur
fram, aö hundraðshluti geðveikra
einstaklinga á stofnunum fyrir
vangefna er nokkuð hærri hér á
landi eöa 29% á móti 25% i Dan-
mörku. „Þessi munur er hugsan-
lega afleiðing mismunandi menn-
ingar og uppeldisaðferða, erföa,
barnasjúkdóma eða tiðni heila-
skaddana,” segir i skýrslunni.
Munurinn getur lika legið i
stofnunum sem einstaklingarnir
dveljast á hér og i Danmörku og i
mismunandi menntun starfs-
manna þar.
I skýrslunni segir: „Vert er að
leggja áherslu á að ekkert hæli
hér á landi hefur nægilega mögu-
leika á sérmeðferð vangefinna.
Oll eru þau yfirfull og mikill
skortur á sérmenntuöu starfs-
fólki, og þótt vilji sé fyrir hendi er
erfitt eins og ástandið er i dag ef
ekki ógerlegt að veita þessum
einstaklingum viöhlltandi
þjónustu.”
—AI.
En hvað
það verður
gaman þá!
Einu sinni var kaupmaður i
litlu þorpi. Hann átti þar tangur
og tetur. Fyrst gerði hann út
skútur og svo togara. Hann var
ógn ríkur. Hann keypti Ilka fisk af
kolbændum og tómthúsmönnum
sem áttu kænur til að róa á til
fiskjar og þeir fengu I staðinn að
taka út mjöl og kaffi I versluninni.
Hann fékk snikkara til að smiða
iveruhús, pakkhús og sölubúðir.
AHt gerðu þeir þetta af samvisku-
semi og hagleik svo að unun var á
að horfa. Skornar vindskeiðar,
glúggapóstar og dyrastafir.
Þrjátiu árum eftir að kaupmaö-
urinn dó kom ég i þetta þorp til aö
forvitnast um hagi fólksins eins
og þeir voru. Viða blöstu vib hús
frá þessum tima, litlir steinbæir,
lágtimbruö tómthús og glæst
kaupmannshúsin, minnismerki
snikkaranna. Þó var margt á
fallanda fæti og búið að rifa vind-
skeiðar, gluggapósta og dyrastafi
af sumum húsum og jafnvel múr-
húöa þau.
Sá maður i þorpinu sem hafði I
fórum sinum gögn um lif þessa
fólks var sonarsonur gamla
kaupmannsins. í fúlu kjallara-
herbergi lágu bunkar af úttektar-
bókum, bréfabókum, skjölum og
myndum. Þegarég bað hann þess
að fá að lita i skræðurnar og sjá
myndirnar tók hann þvi fálega og
sagði að þetta væri ómerkilegt
drasl. Og svo sagði hann setningu
sem hefur verið mér minnisstæð
siðan. Hann sagði:
. ,,Eg hef engan áhuga á for-
tiðinni, bara framtiðinni”.
Það fór eftir. Atvinnutækin
voru i rúst. Sonarsonurinn haföi
klúðrað öllu. Engin útgerö var
rekin lengur, engin verslun, bara
smáverksmiðja hluta úr ári.
Gleymt var hið forna spakmæli:
Að fortið skal hyggja þá fram-
tið skal byggja.
Mér kom þetta i hug vegna
deilna um gamla miðbæinn i
Reykjavik. Hvernig er hægt aö
reisa nýja Reykjavik i trássi viö
þá gömlu? Sonarsonurinn haföi
misst fótanna i umróti aldarinnar
og var oröinn firrtur uppruna
sinum. Hann gleymdi aö draga
lærdóma af fortiðinni, bera virö-
ingu fyrir verkum forfeöra sinna
og hlúa að arfi sinu. Hefur það
sama hent okkur Reykjvikinga?
Verður ekkiborg forfeðra okkar
að lifa með einhverju móti i nýju
Reykjavik? Getum við leyft
okkur að þjösnast miskunnar-
laust á arfi okkar?
Hvað væri Paris án Montparn-
asse, Amsterdam án slkjanna,
Vaikostur vib steininn
' í Irr rri fh I '" m
UcS JT Ijj 1 i.i iii! m m ^ m rrw
1 ''Ú, j * Z* M n 9
London án ölkráa, Moskva án
Kremlarmúra, Þórshöfn án torf-
þaka?
Hvernig veröur Reykjavik án
gömlu timburhúsanna, báru-
járnshúsánna, sem umfram allt
hafa sett svip sinn á hana fram til
þessa dags? Er hægt aö þurrka
þau af yfirborðinu meö útflúr sitt,
skot og króka — eða gera þau að
dauðuminnismerkii Arbæ? Éger
hræddur um að Reykjavik verði
þá eins og misheppnaö ævintýri.
Af hver ju h öfum v ið v alið o kkur
menn við stýrisvölinn sem sýna
ekki frumkvæöi að þvi að fara
mjúkum höndum um handverk
afa og ömmu? Af hverju þarf svo
haröa baráttu? Hvar er væntum-
þykjan, reisnin, virðingin, menn-
ingin? Hvar?
Eða erum við hinir kannski
haldnir rómantiskri tilfinninga-
semi og hugarórum? Við erum
kannski ekki menn framfaranna?
Höldum fram óibúöarhæfu
húsnæði? Rottufúnu og daunillu?
Ég held ekki. Flest þessara húsa
eru ófúin og þó að þau þurfi
kannski mikla viðgerö er hún
mun ódýrari en aö reisa stein-
kastala. Og það sem meira er.
Mjög margir vilja búa : timbur-
húsumeöanýta þau á annan hátt.
Þaueru smiðuö úr náttúrulegu og
sveigjanlegu efni og eru val-
kostur á móti steininum.
Borgarstjórinn okkar er af
sömu kynslóð og sonarsonurinn
sem minnst var á hér i upphafi.
Ekki vil ég væna hann um eitt eöa
neitt enþegar þeir voru unglingar
fljótlega eftir striðið stóðu menn
gjarnan gapandi af hrifningu
þegar þánefndar þrýstiloftsflug-
vélar skáru himinhvolfið eins og
þrumufleygar og unglingarnir
ræddu um það fram og aftur aö
bráölega þyrftu menn ekki lengur
að éta heldur kæmi pilla i matar
stað. Hvllik dásemd! Menn uröu
bláeygir af trú á visindi og fram-
farir.
Nú stendur til aö láta hendur
standa fram úrermum og hreinsa
hinar „fúnu spýtur” i eitt skipti
fyrir öll úr Miðbæjarkvosinni.
Fyrst á að má út timburhúsin við
austanvert Aðalstræti, slðan þau
sem standa viö Lækjargötu,
Skólabrú og Kirkjutorg og loks
þau sem eru við suöaustanvert
Austurstræti. A meðan — eins og
til málamynda — er Bernhöfts-
torfa og Grjótaþorp látin standa
og grotna umhirðulaus niður. -
Einn góðan veðurdag verður ekki
forsvaranlegt að láta þau hús
standa.
Þá veröur gamli miöbærinn úr
sögunni og upp risinn nýr og lif-
andi miðbær úr steini, gleri, áli og
stáli. En hvað það verður gaman
þá!
—GFr